بازنگری انتقادی در فهم دین؛ راهکار حل مشکلات تفسیری
گروه معارف ـ یک پژوهشگر حوزه زنان گفت: ما در بخش‌های متفاوتی از قرآن با مشکلات تفسیری روبه‌رو هستیم که با فهم ما از رفعت و رأفت الهی و عقلانیت و روح معاصر جامعه سازگار نیست؛ بنابراین راهکار عام بازنگری انتقادی در فهم دین است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، صدیقه شکوری‌راد، پژوهشگر حوزه زنان دیروز، 22 آذرماه در دومین نشست از سلسله نشست‌های فقه‌پژوهی با موضوع چالش‌های حقوق زنان در فقه که در تالار شورای اسلامی شهر مشهد برگزار شد، در رابطه با این موضوع که آیا قرآن خشونت علیه زن را برمی‌تابد، اظهار کرد: سال ۲۰۰۰ در کشور اسپانیا کتابی توسط امام جماعت مسجدی با عنوان زدن زن توسط مرد در اسلام نوشته شد که بحرانی اجتماعی را در این کشور به‌همراه داشت. در این کتاب این موضوع طرح شد که مردان چگونه همسر خود را بزنند تا آثار آن باقی نماند. همچنین طرح این موضوع که مردها در چه شرایطی می‌توانند زنانشان را کتک بزنند، در آن کتاب آمده بود.
وی افزود: امروز مفهوم خشونت، تنها محدود به خشونت فیزیکی نمی‌شود بلکه هر اقدام عمدی و آگاهانه‌ای می‌تواند باشد که با امیال و باورهای هر گروهی مغایر باشد و سبب رنج و اضطراب آن‌ها شود. امروز خشونت شامل بعد روانی و کلامی نیز می‌شود و هر نوع تبعیضی علیه افراد که منجر به هتک حرمت او شود، خشونت است.
شکوری‌راد با بیان اینکه امروز چالشی فکری در پیش‌روی متفکران اسلام وجود دارد و نیاز است تا با استفاده از دین آن را به نوعی چاره کنند، اظهار کرد: در آیه ۳۴ سوره نسا که بسیار مورد بحث مفسران است، قیمومیت مردان بر زنان به دو دلیل بیان می‌شود؛ اینکه مردان به‌طور طبیعی و به خواست خداوند، دارای برتری جسمانی و عقلانی بر زنان هستند چون این ویژگی‌ها برای مردان طبیعی و عمومی است؛ بنابراین برتری مردان بر زنان شامل عرصه خانواده و جامعه می‌شود. بر این مبنا حکومت در خانواده و قضاوت در جامعه حق مردان است.
وی گفت: از نتایج ریاست مرد بر خانواده این است که زن در هر خواسته‌ای باید از شوهر اطاعت کند یا اگر شوهر بترسد زن از او اطاعت نکند به‌دلیل آنکه مسئولیت ریاست خانواده را برعهده دارد باید زن را تادیب و اصلاح کند. براساس برخی تفاسیر از آیه ۳۴ سوره نساء مرد برای تادیب زن باید سه مرحله را پشت سر بگذارد. نخست آنکه زن را پند دهد و نتایج رفتارش را به او بفهماند و از آمیزش با او بپرهیزد و در مرحله سوم زن را نرم و آرام بزند به طوری که اثری بر بدن زن بر جای نگذارد.
شکوری‌راد با بیان اینکه اگر زن خطای خود را پذیرفت، شوهر مجاز به ادامه مجازات زن نیست، اظهار کرد: براساس مطالعات انجام شده بر تفاسیر موجود نکته‌ای به‌دست آمده که بیشتر افراد معتقدند این نکته ناخوشایند و ناپسند است. این بحث که خداوند به مرد اجازه داده زن را بزند. برخی از مفسران مفهوم زدن زن را در آیه ۳۴ سوره نساء می‌پذیرند اما آن را محدود می‌کنند. در تفسیرهای غالب سنتی، شوهر زمانی می‌تواند همسر خود را بزند که تمکین نکند؛ در واقع زدن زن آخرین مرحله است و باید شوهر احتمال اثر دهد و نباید زدن منجر به درد شود. در واقع این دسته از مفسران قائل به این نکته‌اند که هدف مرد از زدن زن باید هشدار به او و اصلاح رابطه باشد.
شکوری‌راد با اشاره به تفسیر این آیه توسط آیت‌الله جوادی آملی افزود: بر مبنای تفسیر آیت‌الله جوادی آملی حکم زدن زن ثابت و غیر قابل نسخ است و می‌تواند اجرا شود. از سویی دیگر تفسیر به‌روزتر آیت‌الله موسوی بجنوردی بر این اساس است که زدن به معنای تعزیر بوده و به دست حاکم باید انجام شود. درواقع مرد باید به دادگاه شکایت ببرد و دادگاه در مورد مساله او نظر دهد. براساس برخی دیگر از تفاسیر زدن زنان توسط شوهران در زمان پیغمبر(ص) امری معمول بود اما این آیه دستور و جواز زدن زن را به مردان نمی‌دهد بلکه آن را محدود کرده است.
این پژوهشگر حوزه زنان گفت: افراد بسیاری تلاش کردند تا معانی متفاوتی از قرآن در رابطه با مساله زنان استخراج کنند. بر همین اساس به این نتیجه رسیدند که مصداق خشونت و ناپسند بودن زدن زن مغایر با آیات قرآن و سنت پیامبر(ص) است چراکه هرگز نمی‌بینیم پیامبر(ص) با زنی این کار را کرده باشد.
وی افزود: ما در بخش‌های دیگری از قرآن با چنین مشکلات تفسیری روبه‌رو هستیم که با فهم ما از رفعت و رافت الهی و عقلانیت و روح معاصر جامعه سازگار نیست؛ بنابراین راهکار عام بازنگری انتقادی در فهم دین است.
توجه به سیره و عمل معصومان(ع)
در ادامه بتول گندمی، عضو شورای اسلامی شهر مشهد اظهار کرد: فعالان اجتماعی بسیاری در رابطه با حقوق زنان اقداماتی انجام داد‌ه‌اند. بحث در مورد زنان، صحبت در مورد نیمی از جامعه بشری است که جامعه پنهان شده‌اند.
وی افزود: نیاز است تا نگاهی معرفتی و شناختی نسبت به آراء و نظرات حوزه زنان داشته باشیم. نکته قابل تامل این است که در بحث بررسی اصول فقهی به سیره و عمل معصومان توجهی نمی‌شود. از سویی دیگر بایستی نسبت به احادیث نگاهی انتقادی داشته باشیم و متناسب با واقعیت‌های موجود در جامعه و... بررسی شود.
گندمی ادامه داد: درواقع در مسیر تفسیرهای نوین از فقه باید به شجاعت گام برداشت و راه حل‌های روشنفکران دینی را مورد توجه قرار داد. جامعه امروز ما بایستی به سمت روشنفکرهای دینی و روشنفکری دینی حرکت کند.
در بخش دیگری از این نشست معصومه ریاحی، فعال حقوق زنان، در رابطه با حقوق زن بیان کرد: امروز آشفتگی‌نظام تربیتی و خانوادگی به اندازه کافی آشکار است. آنچه لازمه ایجاد حکومت و حاکمیت دینی بوده آن است که حکومت دینی عدالت در جامعه را فراهم کند.
وی اظهار کرد: متناسب با قوانین جامعه و فتواهای موجود ۴۰۱ مورد قانون و فتوا در حوزه زنان مطرح است که شامل زن و اجتماع، زن و فرهنگ، زن و سیاست بین‌الملل و... می‌شود. ما هنوز نتوانستیم در مورد مساله حجاب و عفاف پذیرشی دلپسند برای زنان و دختران جامعه ارائه دهیم. در واقع همه ما به نواندیشی دینی اعتقاد داشته و نیازمندیم. بنابراین باید این مباحث کاربردی و نظری شود چراکه جامعه سخت به آن نیازمند است.
انتهای پیام
