اسلام با قرار دادن تساوی در اصل گوهر وجودی، تفاوت بین ارزش زن و مرد را از بین برد

ناهید مشایی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی در رابطه با وضعیت حقوق زنان در اسلام گفت: برخی از زنان معتقدند قانون پوشش الزامی نباید در جامعه اجرا شود زیرا منافات با آزادی زنان دارد. این در حالی است که آزادی بی‌حد و حصر با جامعه مدنی منافات دارد. شاید اگر در غرب به مفهوم آزادی حجاب به عنوان یک مفهوم فردی نگاه کنند و فقط از بعد فردی به آن نگاه شود، چنین به ‌نظر ‌رسد که حجاب باید اختیاری باشد؛ هر کسی انتخاب کند چطور پوشش داشته باشد اما موضوع اصلی این است که یک فرد نمی‌تواند کاملا جدا از جامعه در نظر گرفته شود و یک فرد درون جامعه معنا پیدا می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی عنوان کرد: عدم رعایت پوشش مناسب زنان درون جامعه، یک موضوع کاملا اجتماعی است و خسارات آن شامل همه افراد جامعه می شود. ما در حوزه دین دو موضوع را پیش رو داریم؛ نخست اصل دین و دیگری آنچه که در خصوص دین در برخی از جوامع اسلامی به نام دین پیاده می‌شود که این دو موضوع کاملا با هم متفاوت است.

عملکرد برخی کشورهای اسلامی با اصل اسلام منافات دارد
وی اظهار کرد: وقتی عملکرد برخی کشورهای اسلامی را با اصل اسلام مقایسه می کنیم، متوجه تفاوت بارز این دو موضوع خواهیم شد. به طور مثال عملکرد یک زن عربستانی با یک زن ایرانی کاملا متفاوت است. همین تفاوت عملکردها نشان دهنده آن است که فقط یکی از آن ها مورد تایید اسلام است؛ از نظر منطقی هم غیر ممکن است دو موضوع متضاد، هر دو درست باشد.

مشایی ادامه داد: یکی از راه های شناخت درستی عملکردها و قوانین، متون اسلام است و یکی از مزیت های دین اسلام بر خلاف ادیان دیگر این است که ما دین را فقط از راه روحانی و کشیش نمی شناسیم. در دین اسلام، ائمه(ع) و پیامبر اکرم(ص) فقط برای تبیین دین آمده اند ولی ما اگر دچار اختلاف نظر شویم، به طور مستقیم به قرآن مراجعه می کنیم و حداقلی ترین چیز در اسلام این است که هر کسی می تواند مجتهد شود.

در اسلام هر فردی می‌تواند مجتهد شود
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی عنوان کرد: همین موضوع که هر کسی می تواند مجتهد شود، به معنای این است که متون اسلامی اصطلاحا باز است؛ منتهی باید علوم و مراحل طی شود تا به مرحله عالمیت در دین برسد. بنابراین برای بررسی تطابق عملکردها و قوانین با اسلام باید به اصل متون مراجعه کنیم.

مشایی در خصوص مسئولیت پذیری بانوان تصریح کرد: برای بررسی این موضوع باید به تفکیک دو وجه متفاوت پرداخت. نخست این که آیا اسلام از مسئولیت پذیری مستقیم زنان جلوگیری کرده یا پیشنهاد داده که بهتر است این کار توسط مردان صورت گیرد؟ به طور کلی 5 نوع حکم در اسلام وجود دارد که شامل جواز، وجوب، حرمت، استحباب و کراهت است.

وی اظهار کرد: زمانی می توانیم در خصوص یک حکم قاطعانه قضاوت کنیم که واجب یا حرام باشد. منظور از مستحب بودن آن است که بهتر است آن کار انجام شود و منظور از مکروه بودن یک عمل به معنای مورد پسند نبودن آن عمل است. زمانی هم که از کلمه مباح استفاده می شود، یعنی آن عمل می تواند یا نمی تواند انجام شود.

برخی احکام دین در رابطه با زنان متفاوت از آن چیزی است که در جامعه گفته می‌شود
عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی افزود: بنابراین ما فقط می توانیم در خصوص حکم هایی در مورد زنان نظر دهیم که قطعا حرمت و وجوب آن قطعی است. آنجا می توان علت حکم را پرسید و جویای فلسفه آن شد. در مورد بسیاری از احکام در مورد زنان که در جامعه مطرح است، احکامی است که در اصل به انجام ندادن آن ها توصیه شده ولی در جامعه به گونه ای بیان می شود که انجام دادن آن ها حرام است.

مشایی یادآور شد: به طور مثال گفته می شود که توصیه شده زنان در بیرون از منزل فعالیت نداشته باشند. متاسفانه عده ای قرن ها معتقد بودند چون پیامبر(ص) به حضرت علی(ع) کار در بیرون از منزل و به حضرت فاطمه(س) فعالیت در خانه را پیشنهاد داده اند، پس فعالیت خارج از خانه برای زنان ممنوع است و زن حق کار در خارج از خانه را ندارد. این یک باور غلط بود که به نام مذهبی بودن در بین مردم رواج یافته بود.

عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی عنوان کرد: این اعتقادات غلط در حالی بود که اسلام توصیه کرده که خانم ها آرامش داخلی، روحی و فکری خود را تا جایی که ممکن است حفظ کنند و به دغدغه های بیرون از منزل نپردازند. از طرفی به طور مثال قرآن دستور داده که بدن زنان حتی برای پزشکی نباید تحت رویت مردان قرار گیرد؛ مگر در اضطرار که پزشکی نباشد. بنابراین این حکم به واجب بودن پزشکی برای زنان تاکید دارد.

مشایی مطرح کرد: خداوند وقتی به پزشکی زنان به عنوان یک اصل واجب تاکید می کند، در کنار پزشکی، بسیاری از مشاغل دیگر نیز واجب می شود. این خانم تا به مرحله پزشک شدن برسد، باید مراحل زیادی را طی کند. از دبستان تا دانشگاه باید معلم داشته باشد و همین حکم، وجوب تحصیل برای زنان را ایجاد می کند.

عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی اضافه کرد: وجوب پرداخت نفقه زن از سوی شوهر برای آن است که اگر زن به درگیری خارج از خانه می پردازد، بهتر است که به فعالیت های اقتصادی نپردازد زیرا درگیری به مسائل اقتصادی، زن را دغدغه مند می سازد و فکر او را درگیر مسائل اضافی می کند و او را از آرامش ویژه در امر مادری، همسری و اجرای نقش آرامشگر در خانه و بیرون از خانه محروم می‌سازد. شاید در برخی از دوره های گذشته رویکرد مردسالارانه و نیز وارد شدن سلیقه های شخصی دلیل ایجاد این محرومیت باشد.

عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی عنوان کرد: در زمان جاهلیت زنان را به عنوان کالا خرید و فروش می کردند و حتی از ارث هم سهمی نداشتند؛ به گونه ای که مرد سالاری از عصر جاهلیت شدت گرفته بود؛ در حالی که اسلام با قرار دادن تساوی در اصل گوهر وجودی، تفاوت بین ارزش زن و مرد را از بین برد. نکته ای که در خصوص درجه بندی انسان ها در اسلام اعم از مرد و زن وجود دارد، یک درجه بندی ارزشی است نه جنسیتی.

هرگز به مطلبی برخورد نکرده ام که زنان را از مدیریت منع کند
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی در خصوص محدودیت های شغلی زنان عنوان کرد: با توجه به تحقیقاتی که در این زمینه انجام داده ام، هرگز به مطلبی برخورد نکرده ام که زنان را از مدیریت منع کند. ممکن است که در جایی توصیه شده باشد که بهتر است مردان مسئولیتی را بپذیرند که آن به دلیل شکل ساختاری زن بوده است و نه به خاطر ضعف آن.

مشایی مطرح کرد: منظور از شکل ساختاری زنان همان ویژگی هایی است که خداوند به طور طبیعی در ذات همه زنان قرار داده است؛ به طور مثال حساسیت و ظرافت زن با بسیاری از مشاغل سازگار نبوده و به ضرر آن هاست. این موضوع فقط یک توصیه است که به دلیل همین ویژگی های ذاتی است.

وی اظهار کرد: ویژگی های ذاتی زنان که آنان را از مردان متمایز کرده، به دلیل آن است که زن آن بعد عاطفی و ملایم خانواده را به درستی پوشش دهد؛ به طور مثال لطافت و مهربانی با فرزندان و همسر از وظایف زن است که با همین ویژگی های ساختاری سازگار است.

عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی اضافه کرد: البته باید در نظر داشت در بعضی موارد صفات زنان و مردان می تواند مشابه باشد اما نه برابر. بنابراین خارج از دایره اسلام، روانشناسان غیر مسلمان زیادی در غرب کتاب و مقالاتی در خصوص نشان دادن این تفاوت های بارز بین زنان و مردان نوشته اند مانند جان کری.

مشایی یادآور شد: عاطفه در زنان یکی از زیبایی های وجودی است در حالی که فمنیست ها سعی بر آن دارند که عاطفه زنان را دلیل بر ضعف آنان نشان دهند در حالی که عاطفه عین قدرت است. به طور مثال در ادیان مختلف خورشید را زن می دانند؛ این مساله هم حاکی از عواطف، قدرت و زیبایی های وجودی زنان است.

وی با ذکر مثال دیگری ادامه داد: فمنیست ها معتقدند چون زنان به جنگ و کارهای سخت دعوت نمی شوند، پس ضعف دارند؛ بنابراین باید ضعف خود را برطرف کنند و مانند مردان بجنگند و مردانه بار آیند. این در حالی است که اسلام در آیه ای به صراحت حضور عالمان دین را در جنگ منع می کند. علت منع کردن حضور عالمان دین در جنگ ضعف آنان نیست بلکه به این خاطر است که زمانی که جنگ پایان یافت و مردم بازگشتند، عده ای باشند تا مردم را به دین دعوت کنند؛ بنابراین نبودن زنان در جنگ ها دلیل بر ضعف آنان نیست بلکه به دلیل نقش های دیگری است که در خارج از جبهه جنگ ایفا می کنند.

مشایی مطرح کرد: امر دیگری که خداوند در آن مردان را با زنان، متفاوت داشته است، امر شهادت و گواهی دادن است. در یکی از آیات قرآن به این امر هم اشاره شده که شهادت دو زن با شهادت یک مرد برابری می کند که در ادامه آن نیز خداوند علت آن را (احتمال فراموشی زنان) ذکر کرده است زیرا خود او که خالق بشر است در خلقت زن نکاتی را درنظر گرفته است.

وی اظهار کرد: نه تنها فراموشی برای زنان یک نقص بشمار نمی آید بلکه این مساله در زنان یک نعمت است چرا که زنان دارای عفو، گذشت و مهربانی هستند؛ بنابراین این فراموشی برخی از جزئیات به عطوفت آنان کمک بسیاری می کند. در امر شهادت هم چون زنان ممکن است که نکات ریز را فراموش کنند، پس باید برای اموری که حکمی بر آن مترتب است دو زن شهادت دهند تا خدای ناکرده حقی پایمال نشود.

عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی اضافه کرد: مبانی اسلام با مبانی غرب کاملا متفاوت است. یکی از این تفاوت ها مبانی و مصداق اصل و اساسی هستی است. در غرب انسان و در اسلام خداوند را اصل قرار می دهند. آیات قرآن هم انسان را اشرف مخلوقات می داند اما بر این عقیده هستیم که خداوند اساس هستی است و در خلقت خود انسان را برترین موجود و اشرف موجودات آفرینش خویش قرار داده است. مساله متفاوت دیگر بین زنان و مردان در اسلام، امر ممنوعیت قضاوت است. ممنوعیت قضاوت نیز امری است که مستقیما با ساختار خلقت زن، هماهنگی دارد. قاضی در دادگاه با مسائلی چون خشونت، بزهکاری، فساد، ضرب و شتم، قتل و جنایت روبه‌‎روست که پرداختن به هر یک از این امور، عاطفه زیبا و لطیف زن را جریحه‌دار می‌کند و با طبیعت وی سازگار نیست.

مشایی خاطرنشان کرد: بهترین راه برای برطرف کردن شبهات موجود در جامعه در خصوص احکام اسلام برقراری ارتباط با مجموعه مجتهدان و گفت و گو مستقیم با آنان است. یکی دیگر از مسائلی که در پذیرفتن احکام خداوند موثر است، پذیرفتن احکام به عنوان یک حکمت از سوی خداوند است.

وی ادامه داد: عده ای با دیدگاه یک چارچوب به دین نگاه می کنند؛ چارچوبی که فقط قصد محدود کردن آن ها را دارد در حالی که جهان سراسر چارچوب و قانون است. فقط دین آن ها را آشکار و روشن می سازد؛ با این دیدگاه نه تنها دین محدود کننده نیست بلکه راه آزادی و زندگی بهتر را نیز نشان می دهد.

انتهای پیام