اختصاص عید غدیر به سیدها مبدأ تاریخی ندارد

سیدعلیرضا واسعی، عضو هیئت علمی دانشگاه و رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی در گفت‌و‌گو با ایکنا از خراسان‌رضوی، اظهار کرد: اهل‌ تشیع با استناد به آیات قرآن و جریان غدیرخم بر آن است که اگر پیامبر(ص)، جانشین خود را تعیین نمی‌کرد، رسالت 23 ساله ایشان بدون ثمر تلقی می‌شد. در نگاه شیعه امامت نه تنها تداوم نبوت بلکه عین نبوت به‌شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه شیعه برای باور خود پشتوانه‌های قرآنی نیز دارد، افزود: از آیه‌های معروف شیعه، آیه‌ معروف تبلیغ است. خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید: «اگر تو این پیام را به مردم ابلاغ نکنی، مانند این است که هیچ کاری انجام نداده‌ای».

نگاه اهل‌ سنت به امامت مانند شیعه نیست
رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی با اشاره به اینکه این نگاه از دیدگاه اهل‌ سنت چندان مورد پذیرش نیست، بیان کرد: نگاه اهل‌ سنت به امامت مانند شیعه نیست و پشتوانه‌های قرآنی که شیعه برای باور خود ارائه می‌کند را قبول ندارد. امامت امری کاملاً شیعه‌ای و مذهبی است که قابلیت گفت‌و‌گو در سطح کلان جامعه اسلامی را ندارد.

واسعی با بیان اینکه نوع نگاه و روش پردازش به این مقوله کاملاً متفاوت است، افزود: این اختلاف در مبانی است و نمی‌توان درباره اختلاف مبانی به‌ راحتی گفت‌و‌گو کرد. از این جهت، اعتقاد شیعه برای خود محترم و دیدگاه اهل‌ سنت نیز برای خود قابل ارزش است.

وی ادامه داد: مرحوم امینی در کتاب الغدیر، برای غدیر پشتوانه‌های محکم دینی از میان اهل‌ سنت آورده است. بزرگان اهل‌ سنت نیز این موضوع را در آن زمان‌ها قبول کردند و برای آن احترام قائل بودند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در حال حاضر، این نگرش چندان مورد پذیرش علمای کنونی اهل‌ سنت نیست.

واسعی درباره پیشینه فرهنگ میزبانی سادات در عید غدیر اظهار کرد: براساس روایات و اخباری که ما از گذشته‌های دور داریم، هیچ‌گونه پیوندی میان مقوله غدیر و سادات نمی‌توان پیدا کرد.

غدیر امری کاملاً مذهبی است

وی ادامه داد: غدیر یک امر کاملاً مذهبی و برای همه شیعیان و مسلمان بوده و هست. ما نمی‌توانیم غدیر را به یک قشر خاص، نژاد و یک طیف محدود کرده و منسوب کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: در جریان غدیر، امام علی(ع) به عنوان پیشوای مسلمانان و جانشین پیامبر اکرم(ص) معرفی شدند و چون سادات عموماً به امام علی(ع) نسب می‌برند، از این باب سادات یک نوع تعلق‌خاطر عاطفی و نسبی بیشتری با امام علی(ع) و غدیر پیدا کرده‌اند.

وی افزود: اگر کسی تلقی‌ کند که غدیر برای سادات است، این تصور غلط است. اگر کسی تصور کند، غدیر یک امتیاز برای سادات به‌شمار می‌آید، این سخن استوار نیست. اینکه کسی تصور کند، سادات در روز غدیر در جایگاه بالاتری قرار دارند نیز حرف درستی نیست.

واسعی تأکید کرد: می‌توانیم بگوییم سادات برحسب تبارنژادی و نسب‌شان به خاندان امام علی(ع) به گونه‌ای به جریان غدیر پیوند می‌خورند، که در این صورت این موضوع مورد توجه قرار می‌گیرد، اما باید مراقب بود که مقوله غدیر به سادات پیوند نخورد.

رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: در جامعه کنونی ما، افراد عادی غدیر را به سادات تبریک می‌گویند، این موضوع به این معناست که غدیر امر خانوادگی بوده است. تصور اینکه غدیر امری خانوادگی بوده و پیامبر اکرم(ص)، امام علی(ع) به اعتبار داماد و سرسلسله سادات بودن معرفی‌شان کرده، این تصور به‌شدت سست است.

واسعی با بیان اینکه اگر کسی به تبعات این سخن فکر کند، درمی‌یابد که این سخن با اصل تشیع سازگار نیست، ادامه داد: اینکه در روز عید غدیر، سادات محوریت قرار داده می‌شوند، از نظر تاریخی پشتوانه‌ای ندارد اما به لحاظ اخلاقی غدیر بهانه‌ای است تا احترام بیشتری به خاندان رسول خدا(ص) باشد، گرچه شخصاً با این رویکرد میانه‌ای مثبتی ندارم، چرا که از نظر اسلامی، دیانت و قرآن هیچ انسانی به اعتبار نسب و نژاد از دیگری برتری پیدا نمی‌کند.

وی گفت: انسان‌ها به حکم تلاش در زندگی، اکتساب‌ها و امتیاز، اعتبار پیدا می‌کنند. به نظر می‌رسد که مقوله توجه به سادات در روز عید غدیر، مناسک نوظهوری است که ریشه ندارد. عید غدیر مخصوص سادات نیست، بلکه برای همه شیعیان است. در گذشته‌های دور، شعیان در روز عید غدیر به همدیگر تبریک می‌گفتند و آن روز را بزرگ و ارزشمند می‌دانستند.

عید غدیر تنها به سیدها اختصاص ندارد

واسعی اظهار کرد: در این روز به دیدار علما و بزرگان رفته و تبریک می‌گفتند، اما اینکه این روز به سیدها اختصاص پیدا کند و یا این روز کانون تبریک‌ به سادات باشد، مبدأ تاریخی ندارد.

رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: دید و بازدید در روز عید غدیر بیشتر یک سنت اجتماعی ـ ایرانی است که ایرانی‌ها آن را به وجود آورده‌اند و به نظر می‌رسد این کار از خراسان برخاسته و بعد از آن به دیگر شهرهای ایران تسری پیدا کرده است. در بعضی از شهرهای ایران بازدید از سادات در روز عیدغدیر و تبریک ویژه به آن‌ها رواج ندارد.

وی اظهار کرد: با توجه به تبلیغات صدا و سیما و شبکه‌های اجتماعی این موضوع آهسته آهسته قبول عامی پیدا کرده است و در ایران این امر مورد قبول واقع شده و به سادات بیشتر توجه می‌کنند.

واسعی بیان کرد: عموماً زمانی که یک امر وارد سنت‌های اجتماعی و آداب عمومی می‌شود، طبیعی است که رنگ جامعه را به خود می‌گیرد و از حالت معنوی و ارزشی خود دور می‌شود. این اتفاق عجیب نیست و همه سنت‌های اجتماعی دچار این آفت می‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: در حیات انسان‌‌ها طبیعی است که وقتی مورد توجه قرار می‌گیرند، برای خود جایگاهی در نظر گرفته و اعتبار می‌سازند و در مجموع واقعیت مذهبی فراتر از این موضوعات است.

واسعی گفت: غدیر رخدادی در تاریخ اسلام است که در آن نبی مکرم(ص) از آن به عنوان تدوام حیات فکر اسلامی و بروز نقش‌آفرینی در امام علی(ع) تعریف کرده‌اند. این مقوله کاملاً ارزشی و دینی است. در این روز مردم باید به جای صرفاً تبریک گفتن و عیدی گرفتن به چیستی و چگونگی غدیر و اینکه چرا اساساً غدیر رخ داده است، با یکدیگر گفت‌و‌گو کنند.

وی ادامه داد: در روز غدیر باید به ارجمندی عمل پیامبر(ص) توجه کنند و در زندگی خود به آن عمل کنند. اینکه در این روز بزرگ تنها به تبریک، دادن شکلات، عیدی و... بپردازیم به این معناست که غدیر را در سطح کاملاً عمومی فروکش کنیم که در این صورت به غدیر از اصل خود دور می‌شود. اگر مردم در روز عیدغدیر تنها به رقابت‌های خودنمایانه‌ای خود روی بیاورند، کار ضدغدیر و خلاف فرهنگ پیامبر(ص) را دنبال کردند.

انتهای پیام