روش‌مند نبودن پژوهش ما را از دستیابی به حقیقت دور می‌کند/ قرائت‌پژوهی مقدمه‌ترین پژوهش در حوزه قرآن
گروه دانشگاه: عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه اصل و مبنای حرکت در ساختار جامعه پژوهش است و فقر روشی باعث عدم کارایی پژوهش‌ها می‌شود، اظهار کرد: مطالعه روش‌مند می‌تواند ما را به حقایق برساند.
حسن فروغی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که با توجه به کم‌اثر بودن نقش پژوهش‌های علوم انسانی در جامعه، وضعیت پژوهش‌های قرآنی در این عرصه چیست، اظهار کرد: شاید در بخشی از علوم انسانی این‌گونه باشد که بعضی پژوهش‌ها در بحث‌های نظری باشند و کاربردی برای جامعه نداشته باشند، اما این را نمی‌توان این‌طور تعمیم داد که تمام پژوهش‌های علوم انسانی بی‌فایده است.
وی ادامه داد: اصل و مبنای حرکت در ساختار جامعه پژوهش است، از طرفی خداوند متعال در قرآن کریم امر به پژوهش کرده است و این مسئله لازمه‌ای است برای فهم حقایق عالم، اجتماع، زندگی، اخلاق، سیاست و اقتصاد و آنچه که مربوط به حوزه اجتماع است.
فروغی گفت: همین مسئله تدبر که در قرآن آمده در حقیقت اشاره به این نکته مهم دارد که ذهنیت بشر چگونه می‌تواند به حقایق برسد و خود پاسخ می‌دهد که یک راه پژوهش و مطالعه است و این امر با لوازم، روش و اسلوب مورد نظر خود تعریف می‌شود اینکه بتوان از طریق قرآن و کانال وحی، فهم صحیحی درباره مسائل اجتماعی، اخلاقی و کاربردی جامعه ارائه کرد.
مدرس علوم و فنون قرائت افزود: قرآن نیز به این مسئله اشاره دارد و بیان می‌کند «یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ» و یا «تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ»، این آیات شریفه تصریح بر این مهم دارند.
وی با اشاره به مهمترین مشکل در حوزه پژوهش گفت: اگر بخواهیم در حوزه روش پژوهشی بحث کنیم، یکی از مهمترین مشکلات ما که باعث شده پژوهش‌ها کاربردی نباشند، فقر روشی است که به آن دچار شده‌ایم و پژوهش‌ها روش‌مند نیستند یا فاقد روش هستند، گا‌ها حتی دیده می‌شود شخصیتی که عالم است، اما در تصریح و انتقال مفاهیم ضعیف است و در منتقل کردن دانش خود مشکل دارد.
فروغی با بیان اینکه در حوزه پژوهش چه در بیان و چه در قلم، عدم روش‌مندی دیده می‌شود، ادامه داد: بعضا در آموزش‌ها هم دیده می‌شود استاد تدریس می‌کند، اما تدریس او روش‌مند نیست و نتیجه‌ای که باید گرفته شود، از مباحث کلاس دریافت نمی‌شود، به همین دلیل است که می‌گویند پژوهش‌ها کاربرد ندارد.
عضو هیئت گزینش اساتید قرآن دانشگاه آزاد اسلامی افزود: در قرآن کریم امر به تدبر و پژوهش شده، چرا که از این طریق می‌توانیم به حقایقی دست یابیم که ریشه وحیانی دارد، حقیقت‌هایی که از علم‌الیقین می‌آید و این نیازمند مفهوم‌شناسی است. خود قرآن را هم خوب مفهوم‌شناسی نکرده‌ایم؛ در بسیاری از مسائل مشکل ما این است که در پژوهش‌ها و تحقیق‌ها مفهوم‌شناسی دقیقی نداریم و نتایج خوبی حاصل نمی‌شود.
وی گفت: در واقع وقتی زیربنای حرکت در پژوهش درست چیده نشود و چشم‌اندازی از حوزه‌ای که می‌خواهیم در آن حرکت کنیم نداشته باشیم، ما را به نتیجه درست و معقولی هدایت نمی‌کند.
فروغی با تاکید بر اینکه در اغلب حوزه‌های علمی و تخصصی نگاه دقیق و علمی وجود ندارد و باید قبل از تحقیق مفهوم‌شناسی دقیق صورت گیرد، ادامه داد: در حوزه پژوهش‌های قرآنی، آنچه که در پیشینه عقلی و نقلی ما به عنوان مقدمه‌ترین پژوهش در حوزه قرآن به آن اشاره شده، بحث قرائت‌پژوهی است. این حوزه حلقه مفقوده‌ای در حوزه مطالعات قرآن بوده که طی ۱۰ سال اخیر دنبال شده است. دلیل اینکه بر این موضوع تاکید شده نیز این بوده که مبنای قرآن، بحث قرائت است که در این حوزه کم‌کاری داشته‌ایم و حتی از غیرمسلمانان هم در این حوزه عقب مانده‌ایم، در حالی که آن‌ها در این زمینه بسیار کار کردند.
وی افزود: در این خصوص تنها در فصلنامه‌ای با عنوان «قرائت قرآن» که در دو شماره راه‌اندازی کردیم، ۴۸ نفر از غیرمسلمانان در این حوزه پژوهش‌هایی داشته‌اند و مقاله‌های آن‌ها در این فصلنامه چاپ شده است، همچنین پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری در این مورد نگاشته‌اند.
فروغی عنوان کرد: روش‌مند بودن این است که اگر می‌خواهیم فهم درستی از قرآن داشته باشیم، باید در همه مسائل اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی و ... روش‌مند عمل کنیم. قدم نخست هم آن است که مفسر این مسائل به همراه قرائت آیات را بفهمد و آن‌ها را تفسیر کند، این بحث دامنه گسترده‌تری دارد و آنچه که موظف به انجام آن هستیم روش‌مند عمل کردن و رفع شبهات است.
وی افزود: در واقع مطالعه روش‌مند در قرآن می‌تواند ما را به حقایق قرآن برساند، یکی از اهم این مطالعات هم قرائت پژوهی است که مقدمه‌ترین پژوهش در حوزه قرآن است.
فروغی همچنین با اشاره به مهمترین ویژگی یک پژوهش خوب، اظهار کرد: عنوان پژوهش بسیار مهم است، اینکه دنبال چه هستید، روش کار ویژگی مهم بعدی است که بسیار اهمیت دارد، مفهوم‌شناسی هم دیگر ویژگی یک پژوهش خوب است. در این زمینه وقتی در عنوانی پژوهش می‌کنید باید همه متغیر‌ها و مفاهیمی که ذیل آن پژوهش می‌آید، بررسی کنید و از لحاظ ظاهری و باطنی مفهوم‌شناسی لغتی و اصطلاحی عبارات و مفاهیم را در بیاورید، در واقع از جزء به کل و از کل به جزء بروید، این بحث می‌تواند یک نگاه جامع در حوزه پژوهش باشد.
