مصرف‌زدگی؛ یکی از عوامل تشدیدکننده نارضایتی اجتماعی
گروه اجتماعی ــ اگر در جامعه‌ای انتظارات به صورت کنترل‌نشده و مدیریت‌نشده افزایش پیدا کند در صورتی که وضع موجود ثابت باشد احساس نارضایتی مستمری ایجاد می‌شود که برای کیفیت سلامت روانی افراد آن جامعه بسیار صدمه‌زننده و نامطلوب است.
حامد بخشی، عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایکنا خراسان رضوی، با بیان اینکه بحث رضایت و یا عدم رضایت در انسان از مقایسه میان انتظار و یا توقع از ادراک وضع موجود سرچشمه می‌گیرد، اظهار کرد: معمولاً در افراد همیشه دو درک وجود دارد که یا از وضعیت موجود راضی هستند و یا ناراضی. برای مثال ما انتظار داریم که هوا آفتابی باشد؛ این انتظار اولیه ماست. در مرحله بعد شما ادراکی نیز از وضع موجود دارید؛ مثلا هوا کمتر از توقع شما گرم است. حال اگر وضع موجود ادراکی مطلوب‌تر از انتظار و توقع ما باشد، برای فرد احساس خرسندی و رضایت ایجاد می‌شود؛ اگر وضعیت برابر با انتظار ما باشد، حد رضایت انسان معمولی است ولی اگر وضع موجود ادراکی پایین‌تر از انتظار ما باشد در ما احساس نارضایتی ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به اینکه این مراحل تقریباً در همه انسان‌ها یکسان است، ادامه داد: انتظارات گاهاً اجتماعاً شکل می‌گیرد؛ یعنی فضای اجتماعی و رسانه‌ها در شکل‌گیری آن تأثیر بسزایی دارد. در برخی موارد نیز انتظارات بر اساس نیازهای انسان شکل می‌گیرد؛ مثلا احساس گرسنگی انتظار غذا را در انسان به وجود می‌آورد.
بخشی با طرح این سؤال که وقتی صحبت از نارضایتی می‌شود، چه چیزی مد نظر است، گفت: معمولاً افراد فرد، نهاد و یا ارگانی را مسئول برآورده کردن انتظارات خود می‌دانند و اگر انتظاراتمان برآورده نشود، احساس نارضایتی از آن عاملی که مسئول برآورده کردن توقعات بوده است، بر فرد غالب می‌شود.
پژوهشگر مسائل اجتماعی با تأکید بر اینکه صبر و تحمل در مقابل نارضایتی قرار نمی‌گیرد بلکه در مقابل رنج و سختی قرار دارد، اظهار کرد: زمانی که افراد به وضعیت مطلوب خود نمی‌رسند یا صبرو بردباری به خرج می‌دهند و یا در مقابل آن وضعیت جبهه گرفته و تحمل رویارویی با آن را ندارند. زمانی که افراد در مقابل وضعیتی که مطلوب آنان نیست، صبر می‌کنند، فضای هیجانی آنان پایین‌تر می‌آید و میزان واکنش‌های نارضایتی آنان نیز به تناسب کمتر می‌شود.
این جامعه‌شناس یکی از ارکان رضایت را انتظارات و توقعات انسان دانست و افزود: یکی از مواردی که توقعات ما را می‌سازد، فضای اجتماعی است که شامل تعاملات ما با دیگران، رسانه‌ها و نظرات آنان و... می‌شود. با این تعریف گاهی در یک وضعیت موجود ثابت، دو فرد متفاوت، یکی راضی و دیگری ناراضی است زیرا که سطح توقعاتشان متفاوت است. مثلا شاید یک نفر از سکونت در یک خانه 60 متری راضی و بلکه خرسند باشد و نفر دیگر از سکونت در همان خانه 60 متری ناراضی باشد. حال سؤال اینجاست که چه چیزی رضایت و عدم رضایت آنان را با توجه به وضع موجود یکسان تعیین کرده است؟
توقعات و انتظارات افراد یکی از عوامل ایجاد رضایت و عدم رضایت
وی بیان کرد: در واقع توقعات افراد باعث ایجاد حس رضایت و عدم رضایت در افراد می‌شود. نفر اول توقعاتی کمتر از یک خانه 60 متری و یا در حد همان خانه داشته است و چون آن را به دست آورده، راضی است ولی فرد دوم انتظارش بالاتر از یک خانه 60 متری بوده است و چون نتوانسته آن را به دست بیاورد، ناراضی است؛ بنابراین در یک جامعه بسیار مهم است که انتظارات مردم توسط رسانه‌ها و یا نهادهای اجتماعی و فرهنگی کنترل و مدیریت شود.
بخشی عنوان کرد: اگر در یک جامعه‌ای انتظارات به صورت کنترل نشده و مدیریت نشده افزایش پیدا کند، در صورتی که وضع موجود ثابت باشد، احساس نارضایتی مستمری ایجاد می‌شود که برای کیفیت سلامت روانی افراد آن جامعه بسیار صدمه زننده و نامطلوب است.
پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان اینکه بعضی از فرایندهای اجتماعی موقعیت انسان را تغییر می‌دهد، اظهار کرد: مثلا فردی در گذشته درآمدی داشته که توانایی اینکه در سال دو مرتبه به سفر برود برای او فراهم بوده است ولی در حال حاضر درآمد او کاهش یافته و نمی‌تواند حتی سالی یک بار هم به سفر برود. برخی از فرایندهای اجتماعی اقتصادی موقعیت افراد و وضعیت موجود را تغییر می‌دهند لذا آن عاملی که وضعیت ما را تغییر دهد در ایجاد نارضایتی و یا احساس رضایت نیز مؤثر است.
این جامعه‌شناس ادامه داد: برای نمونه انتظارات فرد با درآمد فعلی او منطبق شده ولی در اثر عواملی درآمد کاهش پیدا کرده است؛ در حالی که انتظارات ثابت مانده؛ در این صورت حس نارضایتی در فرد به وجود خواهد آمد. پس فرایندهای اجتماعی به دو صورت می‌توانند در افراد ایجاد حس رضایتمندی و یا نارضایتی کنند؛ اول اینکه از طریق بالا و پایین بردن انتظار از وضع موجود و یا دست کاری وضع موجود یعنی ارتقا و یا کاهش آن.
اولین تأثیر مخرب نارضایتی به فرد و سلامت روانی اوست
عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با تأکید بر اینکه اولین تأثیر مخرب نارضایتی به فرد و سلامت روانی او است، عنوان کرد: فردی که از وضعیت موجود ناراضی است و این عدم رضایت وی به صورت مستمر ادامه دارد، از سلامت روانی کمتری برخوردار است، نشاط و شادی کمتری را تجربه می‌کند و به دنبال آن در سایر رفتارها و حالات وی نیز تأثیرگذار خواهد بود.
وی با بیان اینکه برای حل نارضایتی اجتماعی باید تلاش گسترده‌ای شکل بگیرد، ادامه داد: برخی از مسایل، مسایل ساختاری است که باید برای حل آن در فضای اجتماعی دخل و تصرف کرد و برخی از مسایل نیز باید در حوزه فرهنگی حل شود. ادراک ما از نابرابری نامشروع در یک جامعه احساس نارضایتی را در فرد ایجاد می‌کند؛ اگر افراد ادراک نابرابری داشته که از نظر آنان این نابرابری نامشروع نیز باشد، احساس نارضایتی ایجاد می‌شود؛ حتی اگر افراد از نظر اقتصادی وضعیت خوبی داشته باشند.
جامعه امروزی دچار مصرف زدگی زیادی شده است
بخشی با اشاره به اینکه متأسفانه در جامعه شاهد مصرف زدگی بسیاری هستیم، گفت: امروز در جامعه مصرف زدگی و نمایش مصرف بسیار دیده می‌شود. در یک کشور جهان سوم که از نظر سطح رفاه با کشورهای پیشرفته قابل مقایسه نیست. فرض کنیم تعداد ماشین‌های لوکس در یک شهر در یکی از کشورهای جهان سوم چندین برابر همین خودروها در یکی از شهرهای تراز اول و پیشرفته‌ای همچون پاریس است؛ لذا این مصرف زدگی زیاد و تمایل افراد به نمایش ثروت و نابرابریشان نسبت به دیگران خود یکی از عوامل ایجاد کننده و تشدید کننده نارضایتی در جامعه است.
پژوهشگر مسائل اجتماعی عنوان کرد: ادراک و تمایل جامعه به برابری و تساوی بدون توجه به شرایط اجتماعی افراد وجه دوم احساس نارضایتی اجتماعی است. اساسا تفاوت طبقاتی در میان افراد جامعه امری ناپسند است؛ لذا پذیرش موقعیت اجتماعی یک فرد در فضای اجتماعی نقش مهمی در ایجاد احساس رضایتمندی افراد دارد.
عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با تأکید بر اینکه برای حل و از بین بردن حس نارضایتی در جامعه انتظارات افراد را متناسب با جایگاه آنان پایین بیاوریم، گفت: درک افراد را از نظر منزلت و جایگاه اجتماعی اصلاح کنیم. در واقع واقع گرایی را در افراد افزایش دهیم و از جلوه‌های مصرف گرایی در سطح جامعه بکاهیم و آن را به سمت تولید سوق دهیم.
انتهای پیام
