توانمندسازی 15 تا 64 ساله‌ها راه کاهش مشکلات سالخوردگی جمعیت
گروه اجتماعی - عضو هیئت علمی گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران بیان کرد: هرچه بتوانیم جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال را توانمند بار آوریم، مشکلات سالخوردگی کمتر خواهد شد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی محمد میرزایی ظهر امروز در نشستی علمی با عنوان «جمعیت و توسعه با تاکید بر ایران» که در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: براساس برآوردهای صورت گرفته، تخمین زده می شود پس از پیدایش کشاورزی جمعیت دنیا ۵ تا۱۰ میلیون نفر بود. پس از آن مطابق با بررسی‌های صورت گرفته، مشخص شد در دوره ابتدای میلاد مسیح جمعیت جهان بین ۷۰ تا ۳۳۰ میلیون بوده است؛ در واقع پس از پیدایش کشاورزی، جمعیت جهان تا حدودی رشد داشته است. در سال‌های ۱۵۰۰ میلادی جمعیت جهان به حدود ۴۹۰ میلیون نفر رسید و همچنان رشد کرد و در نهایت، در اواسط قرن نوزدهم، جمعیت دنیا به یک میلیارد نفر رسید.
وی افزود: تا نزدیک سال ۱۸۴۰ میلادی جمعیت جهان به یک میلیارد نفر رسیده بود و پس از آن به سرعت بر تعداد جمعیت میلیاردی دنیا افزوده شد. بر همین اساس جمعیت جهان در سال ۱۹۹۹ به ۶ میلیارد رسیده و پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۵ میزان جمعیت دنیا به ۸ میلیارد برسد. همچنین طبق برآوردها در سال ۲۰۴۵ جمعیت جهان به بیش از ۸ میلیارد نفر خواهد رسید.
میرزایی ادامه داد: براساس بررسی‌های صورت گرفته، از سال‌های ۱۹۶۳ تا ۲۰۱۱ میلادی به طور میانگین، هر ۱۲ سال، یک میلیارد نفر بر جمعیت جهان افزوده شده است. نکته اینجاست که با توجه به تعدیلی که امروز در رشد جمعیت صورت گرفته، احتمال کنترل رشد جمعیت وجود دارد.
عضو هیات علمی گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه ۶۰ درصد جمعیت دنیا در قاره آسیا زندگی می‌کنند، تصریح کرد: نرخ رشد جمعیت دنیا ۱.۲ است، این در حالی است که نرخ رشد جمعیت آفریقا ۲.۳ درصد بوده که بیشترین میزان رشد جمعیت است. ان نرخ در آسیا نیز ۱.۳ درصد است.
وی با اشاره به نظریه جمعیت‌شناسی «بازراپ» خاطرنشان کرد: خانم بازراپ، جمعیت‌شناس انگلیسی، بحث مهمی را در رابطه با رشد جمعیت و تأثیر آن در توسعه کشور مطرح کرد. براساس نظر وی فشار جمعیت منجر به تطور نوع معیشت و در نهایت عمقی شدن کشت می‌شود. بارزاپ معتقد است محرک انقلاب صنعتی، اشباع کشاورزی در اروپا بوده است.
میرزایی با اشاره به نظریه جمعیت‌شناسی «دیویس» توضیح داد: دیویس معتقد است در مقابل فشار جمعیت می‌توان 4 واکنش ارائه داد. این واکنش‌ها شامل کاهش باروری، مهاجرت، عمقی شدن کشت و افزایش مرگ‌ومیر است. برای نمونه یکی از مشکلات ایران حفر چاه‌های آب بسیار است که نتیجه عمقی شدن کشت است. در واقع این عمقی شدن کشت، ایراداتی را در زندگی افراد ایجاد می‌کند.
عضو هیات علمی گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران بیان کرد: علت اصلی افزایش جمعیت کاهش مرگ‌ومیر است. براساس برآوردها تا ۱۵۰ سال پیش از هر ۱۰۰۰ تولد، ۳۰۰ نوزاد فوت می‌کرد اما امروز این میزان به زیر ۲۰ مورد رسیده است. ایران نیز در طول دهه ۳۰ تا ۶۰ شمسی، رشد ۳ درصدی جمعیت را تجربه کرده که رشدی انفجاری محسوب می‌شود. در حال حاضر امید به زندگی ایرانیان ۷۰ سال است.
وی با بیان اینکه جمعیت‌شناسی با نام «برلسون» عوامل مؤثر با توسعه را شامل مواردی چون غذا، فضا و نیازهای مرتبط با توسعه می‌داند، اظهار کرد: برلسون معتقد است ما در زمانی زندگی می‌کنیم که افزون بر نیازهایی چون غذا و سطح زندگی افراد، نیازمند مسایل مرتبط با توسعه چون آموزش هستیم. برای نمونه میزان باسوادی مردم ایران در سال ۱۳۳۵ تنها ۱۵ درصد بود اما امروز این رقم به ۹۰ درصد رسیده است. عامل دیگری که در توسعه نقش دارد، بهداشت است. باید توجه داشت در مرحله انتقال جمعیتی، مرگ‌ومیر پایین می‌آید و باروری همچنان بالاست. انتقال جمعیتی در ایران ابتدا با پایین آمدن مرگ‌ومیر همراه بود و پس از آن باروری کاهش یافته است.
در شرایط فعلی جمعیت کشور کم نیست
میرزایی تصریح کرد: در سال ۱۳۶۵، ۴۶ درصد جمعیت ایران در گروه سنی زیر ۱۵ سال بوده‌اند. براساس برآوردها، در سال ۱۴۳۰ جمعیت این گروه سنی به ۲۰ درصد خواهد رسید که نشانگر ظهور جمعیتی سالخورده در کشور است و بیش از ۱۵ درصد جمعیت کشور بالای ۶۵ سال خواهند بود. در سال ۱۹۵۰ میلادی هرم سنی جمعیت ایران کاملا جوان و در حال انتقال بود. با کاهش باروری، این هرم سنی از جوانی به سالخوردگی خواهد رسید. در واقع در نیمه دوم قرن ۲۱ میلادی تمام کشورها دچار سالخوردگی خواهند شد.
عضو هیات علمی گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه جمعیت ایران از 19 میلیون نفر در سال ۱۳۳۵ به ۸۰ میلیون در سال 1380 رسیده، ادامه داد: در شرایط فعلی تعداد جمعیت کشور کم نیست. بایستی توجه داشت که در سال ۱۳۰۰ جمعیت کشور کمتر از ۱۰ میلیون نفر بوده و در طول یک قرن تقریبا ۸ برابر شده است؛ بنابراین نیاز است تا این شتاب رشد جمعیت، متعادل شود چراکه مشکلات را بیشتر می‌کند.
نتوانسته ایم از جمعیت جوان کشور به‌درستی بهره‌مند شویم
وی افزود: میزان باروری در ایران ۱.۲۴ درصد براساس سرشماری سال 1395 بوده که نرخ نوسانات جمعیت براساس این میزان رشد، تصاعدی خواهد بود. حتی اگر میزان باروری رشد یک درصد باشد، باز هم جمعیت کشور در طول ۱۰۰ سال 2 برابر خواهد شد. درحال حاضر ساختمان سنی کشور ایده‌آل است اما یکی از مشکلات جامعه این بوده که نتوانسته ایم از این ساختمان سنی ایده‌آل و جمعیت جوان کشور به‌درستی بهره‌مند شویم و بیکاری در بین جوانان بی‌داد می‌کند.
میرزایی گفت: کشور 2 دهه است که در سطح خرد، در درون خانواده‌ها دچار چالش شده و این چالش، باروری زیر سطح جانشینی است. باید توجه داشت رشد منفی باروری ۵۰ سال زمان می‌برد تا اثرات خود را نشان دهد؛ بنابراین نیاز است تا سال ۱۴۳۰ این مشکل را رفع کنیم. برخی معتقدند که باید برنامه‌های تنطیم خانواده را لغو کنیم که کار اشتباهی است.
۱۶.۵ درصد جمعیت ایران سالخورده‌اند
عضو هیات علمی گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه در دهه نخست پس از انقلاب بحث تحدید موالید مطرح شد، اظهار کرد: زیرساخت‌های تنظیم خانواده در ایران از سال ۱۳۴۶ آغاز شده بود و این برنامه‌ها منجر به این شد که نرخ باروری روی ۱.۸ متوقف شود.
وی بیان کرد: ما دچار فوبیای سالخوردگی هستیم اما باید توجه داشتف این مساله امری اجتناب‌ناپذیر است. ۱۶.۵ درصد جمعیت ایران بالای ۶۵ سال هستند. درواقع هرچه بتوانیم جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال را توانمند بار آوریم، مشکلات سالخوردگی کمتر خواهد شد.
انتهای پیام
