تربیت؛ مبنای نظم اختیاری

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام علی کشوری، دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی در نشست تخصصی تبیین مدیریت شهری محله‌محور که امروز 24 شهریورماه در ادا‌ره‌کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: اجرای نظریه مدیریت شهری محله‌محور زمینه‌ای را فراهم خواهد کرد تا شرایطی که امروز در شهرها با آن روبرو هستیم و در یک جمله در قالب اصطکاک روابط انسانی توصیه می‌شود، عبور کنیم.

کشوری افزود: به دلیل اجرای نظریه (تی، او، دی) شهر خلاق، شهر کودک و در مجموع دیدگاه‌های نو شهرگرایی که مطرح است روابط انسانی به چالش کشیده می‌شود. باید چطور از این پدیده خطرناک عبور کرد؟ این نتیجه‌ای است که در فضای مدیریت شهری محله محور به دست می‌آید.

وی بیان کرد: مهمترین سر فصل در نظریه مدیریت شهری محله محور سوال از فلسفه مدیریت شهری است. همه افرادی که در مدیریت شهری درگیر هستند باید این سوال را از خود بپرسند که فلسفه اداره شهر چیست؟ و معتقدم که این گفت‌وگو باید پر رنگ شود تا گفت‌وگوهای انتخاباتی شورای شهر جوابی برای این سوال پیدا کند.

دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی ابراز کرد: صحبت از حکمت مدیریت شهری یک کارکرد مشخص دارد و آن یک معیار بالا دستی برای قضاوت مدیریت شهری به ارمغان می‌آورد که دو فرض در اینجا مطرح است فرض اول اینکه راجب به مدیریت شهری بحث نمی‌کنیم و معیاری برای قضاوت شهرداری و شورای شهر یا سایر ارگان‌های این حوزه نداریم.

کشوری ادامه داد: فرض دوم این است که دیدگاه نظری را می‌پذیریم و به این سوال پاسخ می‌دهیم به عنوان مثال شهردار مشهد وقتی را برای پاسخ به این سوال می‌گذارد و پاسخ می‌دهد آنگاه معیاری برای قضاوت بر روی میز خواهد بود و براساس آن معیار می‌شود ارزیابی کرد که مدیریت خوب بوده و یا دارای ضعف است.

وی تصریح کرد: در خصوص حکمت مدیریت شهری بسیار کم گفت‌وگو می‌شود، لذا دانشجویان ارشد در این حوزه نیز اطلاعات کمرنگ و سطحی در این خصوص دارند البته این خاصیت ترجمه‌ای در ایران است وگرنه با بررسی دانشگاه‌های غربی از حیث این بحث از ما جلوتر هستند.

ادعای اسلام درباره نظریه مدیریت شهری
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی ادامه داد: ما برای این مباحث نیازمند یک معیار هستیم. ادعا کردیم فلسفه مدیریت شهری از نظر اسلام یک مسئله تربیتی است یعنی اگر قرار است یک شهری ایده آل باشد مدیران شهری باید غایت آن شهر را مسئله تربیت قرار دهند که تربیت در اصطلاحات دینی با کلمه تزکیه بیان می‌شود.

کشوری افزود: شاید 10 دسته استدلال در نظریه مدیریت شهری محله‌محور داریم که با اتکای به آن استدلال‌ها می‌گویم شهر را باید بر مبنای تربیت اداره کنیم. مهمترین آن است که در شهر محل زیست انسان‌ها سازماندهی می‌شود و مهمترین مسئله‌ای که انسان به آن نیاز دارند این است که خودشان با اختیار نظمی را بپذیرند.

وی اضافه کرد: اگر فردی این مسئله ساده را بپذیرد که ما نمی‌توانیم اختیار انسان‌ها را در هیچ حوزه‌ای سلب کنیم حتی پیامبران درباره معاد سخن می‌گویند:«انا هدیناه سبیل اما شاکرا و اما کفورا» یعنی در نهایت انتخاب با خود فرد مخاطب یعنی انسان است و وقتی در مسئله دین اینگونه است لذا در سایر مسائل هم به طریق اولی جریان می‌یابد، چرا که سایر مسائل از مسئله ابدیت انسان خیلی اهمیت کمتری دارد.

نظم جبری و اختیاری
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی عنوان کرد: دوگزاره داریم یک گزاره نظم جبری و دیگری گزاره نظم اختیاری است در اینکه یک جامعه و شهر منظم داشته باشیم کسی مناقشه ندارد بحث سر این است که آیا نظم را با تحریک اختیار به دست می‌آوریم یا با تحمیل و جبر است.

وی گفت: در ادبیات فقهی و حوزه‌های علمیه نظم اختیاری بدون تربیت و تزکیه امکان ندارد، تزکیه فرآیند ایجاد نظم اختیاری را برای ما تئوریزه می‌کند و روی درونی سازی متمرکز است. در تزکیه با باطن و قلب افراد راجب نظم مطلوب سخن می‌گوییم.

کشوری اظهار کرد: وقتی تربیت یا تزکیه فرآیند ایجاد نظم اختیاری و درون‌سازی است. وقتی در اصطلاح پیامبران مفهوم تزکیه و تربیت تکرار می‌شود این یک تکنولوژی پیچیده برای درونی سازی است که مورد بحث پیامبران است که مقابل این تکنولوژی بی نظیر و پیچیده اداره جامعه با محوریت جبر وجود دارد.

دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی بیان کرد: در دوران مختلف تاریخی به دلیل اینکه مسئله جبر مذموم است جبر را به شکل‌های مختلف تئوریزه کرده‌اند. در آخرین مدل جبر را به نام قانون و جامعه مدنی می‌شناسیم. در ذات قانون جبر خوابیده است. قانون یعنی جبر همه جانبه و در مقابل این تکنولوژی مدرنیته در حوزه‌های علمیه معتقدیم از ابزار تربیت و تزکیه استفاده کنیم تا از ایده نظم جبری به ایده نظم اختیاری راه یابیم.

کشوری ادامه داد: در این مدل جامعه منظم داریم که براساس نظم اختیاری است. مدیران شهری اگر دیدگاه‌های شهری خود را برجسته کنند و اسیر قدرت نشوند و آلوده فساد مالی نشوند و فرهیخته باشند می‌فهمند که اگر تربیت را به چالش بکشند مجبور هستند برای عبور از آنارشیسم و بی نظمی دائما تحمیل را به کار ببرند.

دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی گفت: در پروژه میدان شهدای مشهد عده زیادی ناراضی بودند و هزار شاکی شکایت داشتند از پیشنهاد شهرداری که این همان سوختن سرمایه‌های اجتماعی است و مسائل فراوانی از این قبیل وجود دارد، لذا کسی که به تربیت فکر نکند ناگزیر است که این جبر را بپذیرد.

وی اضافه کرد: وقتی تزکیه مبنا باشد می‌شود جامعه را با آن مدیریت کرد. امروز ما در بحث امنیت داریم از نظریه تزکیه استفاده می‌کنیم چه در ایران که نظریه بسیج ایجاد شد چه در عراق، لبنان، سوریه، یمن و... و 12 قمر شیعه داریم که دور خورشید جمهوری اسلامی علیه دشمنان مبارزه می‌کنند، همه ایجاد نظم در این 12 قمر ژئوپلوتیک بر مبنای یا حسین(ع) است و تمام دپارتمان‌های نظامی و امنیتی دنیا از این نظمی که فقهای ما ایجاد کرده اند کلافه هستند.

کشوری ابراز کرد: سوال این است که ما از عبارت «لبیک یا حسین(ع)» چگونه خروجی امنیتی می‌گیریم، لذا با امری گرانبها روبرو هستیم و اختیارا می‌بینیم که در جمهوری اسلامی عده‌ای مدافع حرم می‌شوند و این همان نظم اختیاری است.

وی افزود: این قابل تعمیم به سایر حوزه‌ها نیز هست که ما شهری داشته باشیم و براساس نظم اختیاری اداره کنیم. از بزرگان ما است که دستگاه شهرداری دستگاه سردوانی مردم است و این دستگاه پیچیده در واقع هیچ رضایت عمومی ندارد و البته این نظم از افرادی که آنجا هستند جداست چراکه خاصیت نظم جبری این است تا تزاحم و اصطکاک در روابط انسانی ایجاد کند.

وی خاطر نشان کرد: استدلال اول در مدیریت شهری که می‌گوییم نیاز به تربیت داریم مسئله نیاز همه ما به نظم اختیاری است. نظم اختیاری در مدیریت شهری اهمیت بالایی دارد و همه می‌دانند نظم موجود نظم جبری و بر خلاف منافعشان است. سوال مطرح می‌شود که اگر بخواهیم تربیت را جدی بگیریم تا میوه آن نظم اختیاری شود نهاد اصلی متفکل تربیت چیست؟ برای کدام نهاد باید برنامه‌ریزی شود.

دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی گفت: پاسخ سوال نهاد خانواده است که اگر تربیت و تزکیه در جامعه فربه شود جایی غیر از خانواده نمی‌توان سرمایه گزاری کرد حتی منبر و مسجد نمی‌تواند این را انجام داد که البته از این طریق یعنی مسجد و محور می شود نهاد خانواده را تقویت کرد.

کشوری اضافه کرد: رسانه نیز در این امر اثرگذار است اما باید گفت که در هر جامعه که خانواده به چالش کشیده شود تربیت و تزکیه به چالش کشیده خواهد شد. در خانواده رفتارها مبنی بر ایثار جواب می‌دهد و خانواده که طرفین به یکدیگر تحمیل می‌کنند بقا و دوام ندارد. خانواده موفق را ببینیم خواهیم دید که دو طرف اهل ایثار هستند.

وی تصریح کرد: در روایت داریم که مردان مورد تشویق پیامبر(ص) دارای چند ویژگی هستند یکی این است که اشتهای خود را بر خانواده تحمیل نمی کنند، لذا چنین مردی در خانواده عظمت پیدا کرده و کلام و تصمیماتش نفوذ دارد. در روایات نیز داریم که مرد باید عین نفقه یعنی نان و گوشت و... و نه پول را برای خانواده تهیه کند و مورد دیگر این است که اگر خانم خانه در مقابل کارخانه و شیردهی فرزند طلب اجر و مزد کند، مرد باید علاوه بر نفقه مزد جداگانه‌ای برای زن در نظر گیرد.

وی بیان کرد: اوج تزکیه در خانواده مسئله ایثار است لذا اگر در خانواده چنین امری وجود نداشته باشد دائم در آن خانواده نزاع پیش می‌آید البته باید گفت توصیه‌های پیامبر(ص) در مورد بانوان بسیار کم در جامعه مطرح می‌شود و این به دلیل وجود نظام آموزشی علیلی است که داریم. در مواجهه با دانشجویان وقتی این توصیه‌ها مطرح می‌شود ابراز بی اطلاعی می‌کنند.

بدون مهر و محبت، نظم اختیاری وجود نخواهد داشت
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی گفت: در خانواده‌ای که ایثار باشد نظم اختیاری نیز به وجود می‌آید چرا که درون مایه نظم اختیاری رفق و محبت است لذا بدون مهر و محبت نظم اختیاری نیز وجود نخواهد داشت.

کشوری اظهار کرد: نزدیک معجزه اربعین هستیم که در این ایام 20 میلیون نفر بدون امر هیچ حاکمی و در برخی از شرایط امنیت جانی هم وجود ندارد و با وجود هزینه و تحمل سختی جسمی یک حرکت اختیاری اتفاق افتاده و مهمترین ویژگی اربعین همین خودکنترلی مردمی است و اگر حکومت‌ها هم بخواهند نمی‌توانند نظمی را برپا کنند با این حال یک نظم پیشرفته اتفاق می افتد، لذا اگر کسی بخواهد نظم اختیاری ایجاد کند باید تربیت را برجسته کرده و اگر بخواهد تربیت را برجسته کند بایدبه خانواده اهمیت بدهد.

وی افزود: مشهد آینده شهری است که مدیران شهری اهمیت اصلی را به نهاد اصلی یعنی خانواده می‌دهند در این شهر نیاز خانواده از زیست و برنامه‌ریزی برای فربه شدن و... برای بهتر زندگی کردن فراهم است، لذا این سوال مطرح است که چه عواملی برای تقویت خانواده به عنوان نهاد متکفل تربیت کمک می‌کند که دو دسته عامل در این بحث وجود دارد.

دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی بیان کرد: عوامل موثر بر تقویت نهاد خانواده شامل عوامل درونی مانند مجموعه اقداماتی است که اعضای خانواده انجام می‌دهند و عوامل بیرونی است که البته اختیار آن به دست خانواده نیست.

وی ابراز کرد: در عوامل درونی در آیات است که مجردهای خود را زن بدهید و نگفته که مجردها بروند زن بگیرند که این امر به پدر مادر شده که مجردهای خود را زن دهید و برای ازدواج 10 خاصیت شمرده شده که یکی از این خواص همان سلامت جسمی و البته ازدواج به موقع همان سنی است که میل عاطفی و جنسی در وی احیاء می‌شود.

دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی اضافه کرد: ازدواج به موقع رشد عقلی می‌آورد و به لحاظ عقلی یک پختگی در انسان به وجود می‌آورد.

کشوری در تشریح عوامل بیرونی در تقویت نهاد خانواده گفت: مسئله شغل یکی از عوامل بیرونی در تقویت خانواده است به عنوان مثال کارگرانی که در عسلویه 25 روز دائم مشغول به کارند و 5 روز تعطیل هستند چگونه می‌توانند وظیفه پدری و یا همسری خود را به جای آورند؟ پدیده خوابگاهی شدن شهرهایی چون ورامین، کرج و پاکدشت و... از این مواردی است که 12 ساعت وقت فرد به رفت و آمد و شغلش درگیر و بعد از آن با خستگی مفرط فقط منزل برایش یک خوابگاه است.

وی گفت: در روایات داریم که یک چهارم وقت برای کار باشد، لذا با این مدل شغلی اجرای این امر ممکن نیست. در روایات عبادت 10 بخش است که 9 بخش آن شغل است، لذا اگر شغل خراب شود تنها یک بخش از 10 بخش دینداری باقی خواهد ماند.

ارزیابی کار براساس فقه شیعه
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی تصریح کرد: بر این اساس و در راستای یکی از عوامل تقویت بیرونی خانواده نیز باید ارزیابی کار بر طبق فقه شیعه و مکاسب سنجیده شود.

وی گفت: به دلیل محبوبیت نظم اختیاری به تکنولوژی تزکیه احتیاج داریم. تزکیه و تربیت را فقط در نهاد خانواده می‌توان به دست آورد و نهاد خانواده را با دو دسته عامل می‌توان تقویت و یا تضعیف کرد.

کشوری بیان کرد: مدیریت شهری از باب عوامل بیرونی چه کار کند تا نهاد خانواده را تضعیف نکند؟ لذا باید چگونه شهر را اداره کرد تا این نهاد تضعیف نشود؟ تعریف محله جزء عوامل موثر بیرونی در تقویت و تضعیف نهاد خانواده است.

دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی ابراز کرد: محله را می‌توان غلط تعریف کرد تا نهاد تضعیف و یا درست تعریف کرد تا نهاد خانواده تقویت شود. تعریف غلط از محله یعنی محل استقرار خانه و محل استراحت اهالی خانواده که در این محله تنها مردم برای خواب به خانه می‌روند.

وی افزود: در این محله خانه برای تفریح و مهمانی دادن و... نیست و فقط برای خوابیدن و استراحت کردن است. مسئله شغل که دور از خانه باشد این نیز خانه را به خوابگاه تبدیل می‌کند. گسترش هایپر مارکت‌ها نیز از دیگر مواردی است که این امر را پدید آورده است.

کشوری بیان کرد: محله‌ای که باعث تقویت خانواده می‌شود منطقه‌ای است که خانه صرفا محل استراحت و خوابگاه نیست و مکانی برای تفریح و... است. این محله محل تأمین نیازهای چهارگانه جامعه است، لذا اگر محله دوم در شهر طراحی شود باعث تقویت نهاد خانواده خواهد شد.

انتهای پیام