حکیم نظامی نه موجب افتراق که مایه وحدت ما با ملت‌هاست
هم‌زمان با روز بزرگداشت حکیم نظامی، آئین اختتامیه دومین هفته بزرگداشت حکیم نظامی در تالار وحدت برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، هم‌زمان با روز بزرگداشت حکیم نظامی، آئین اختتامیه دومین هفته بزرگداشت حکیم نظامی، شامگاه یکشنبه ۲۱ اسفند با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، محمود شالویی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و رئیس ستاد بزرگداشت حکیم نظامی، تعدادی از معاونین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت علوم و تحقیقات، وزارت آموزش و پرورش و نمایندگانی از نهادهای مختلف همکار در این همایش، جمعی از اهالی فرهنگ و ادب و سفرا و رایزنان فرهنگی تعدادی از کشورها در تالار وحدت برگزار شد.
محمدمهدی اسماعیلی در این مراسم ضمن قرائت پیام رئیس جمهوری به مناسبت هفته بزرگداشت حکیم نظامی، از اهتمام رئیس‌جمهوری در حمایت از تجلیل مفاخر فرهنگی تشکر کرد و گفت: برپایی ستاد بزرگداشت حکیم نظامی پیشنهاد خوبی از جانب آقای شالویی، رئیس انجمن آثار و فاخر فرهنگی بود که ما هم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از آن استقبال کردیم. سال گذشته با تلاش و همدلی بسیاری از نهادها برنامههای فرهنگی خوبی در هفته بزرگداشت نظامی اجرا کرده‌ایم. خوشبختانه امسال در دومین دوره آن روزهای بیشتری به آن اختصاص یافته و برنامههای گسترده‌تری به اجرا درآمده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به روند خوبی که در دوره جدید در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، آغاز شده است، تاکید کرد: به‌طور ویژه به دنبال بازگشت انجمن به جایگاه قبلی و واقعی آن هستیم. بسیاری از ابنیه مهم فرهنگی از جمله آرامگاه فردوسی، حافظ، سعدی، ابن‌سینا و... که در یکصد سال اخیر ساخته شده، همه کار انجمن مفاخر و آثار فرهنگی است و در دوره جدید بنا داریم این موضوع را مجدد در مأموریت‌های انجمن قرار دهیم. در حقیقت به دنبال بازگرداندن جایگاه انجمن مفاخر به عنوان نمادساز فرهنگی هستیم.
اسماعیلی در ادامه از ایجاد مناطق ویژه فرهنگی- ماند مناطق ویژه اقتصادی- در سال آینده خبر داد و گفت: در سه حوزه فرهنگی مهم در اقلیم‌های مختلف کشور این پیش‌بینی اتفاق افتاده است. هدف این است که این مناطق ویژه فرهنگی اساس توسعه قرار گیرند و به پیوست آن‌ها فعالیت‌های دیگر نظیر اقتصادی طراحی و تعریف شوند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به این که برخی بر ما خرده می‌گیرند که چرا آنچنان که باید از شخصیت‌های ملی صیانت نمی‌شود، تصریح کرد: اولا نگاه ما در انقلاب اسلامی نگاه تمدنی است. همه شاهد بودیم که مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس‌جمهور قزاقستان با چه تعابیری از فارابی یاد کردند.
اسماعیلی ادامه داد: در حوزه تمدنی ما یک ایران فرهنگی بزرگ داریم که از قندهار تا چین و قفقاز و کشورهای آسیای میانه را پوشش می‌داده و پر از شخصیت‌های فرهنگی و تأثیرگذار است. به عنوان مثال، مولوی در بلخ متولد و در قونیه رشد کرد و درگذشت، اما همه اشعارش به زبان فارسی سروده شده است، مسلماً این مولوی متعلق به ایران فرهنگی بزرگ است و به یک منطقه سیاسی خاص تعلق ندارد. نظامی هم همین‌طور، برای مردم آذربایجان، افغانستان و ایران از مفاخر فرهنگی است و این بزرگی و عظمت فرهنگی وتاریخی ایران است.
اسماعیلی همچنین از تلاش برای معرفی مفاخر فرهنگی در شکل گسترده خبر داد و گفت: آموزش و پرورش خواندن اشعار نظامی توسط دانش‌آموزان را در دستور کار قرار داده و سایر نهاد نیز مشارکت خوبی دارند.
وی با اشاره به حضور رئیس‌جمهوری در راس هیأت امنای انجمن مفاخر و آثار فرهنگی و چندین وزیر در هیأت امنای آن، اضافه کرد: انجمن یک نهاد فرادستگاهی است که همه اراده‌ها در معرفی مفاخر فرهنگی کشور تجمیع کند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با تاکید بر اینکه در این حوزه تمدنی بزرگ در انقلاب اسلامی ایران، داعیه تمدن‌سازی نوین را داریم، به همین علت خود را در مرزای سیاسی محدود نمی‌کنیم. نگاه تمدنی ما امروز در همه جای دنیاخواهان و شیفته دارد.
اسماعیلی در ادامه ضمن اشاره به سفر اخیر خود به ونزوئلا و رونمایی از یکی از کتاب‌های مقام معظم رهبری به زبان اسپانیولی و با تقریظ ایشان در کاراکاس گفت: قبلا چیزهایی درباره علاقه آن‌ها به ایران اسلامی شنیده بودیم، اما این بار شیفتگی و علاقه آن‌ها به انقلاب اسلامی و تمدن ایرانی وعظمت فرهنگی کشورمان را در 11 هزار کیلومتر آن طرف‌تر از مرزهای سیاسی‌مان از نزدیک دیدیم و ما این عظمت را پاس می‌داریم، به نمادهای فرهنگی آن احترام می‌گذاریم و طبق وظیفه خود در ساحت فرهنگ، آن را گسترش می‌دهیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درپایان با تاکید بر اینکه حکیم نظامی مایه وحدت ما با سایر ملت‌ها است نه مایه افتراق، تاکید کرد: همه این مفاخر متعلق به ایران فرهنگی بزرگ با یک تمدن و پیشینه تاریخی چندهزار ساله است که وقتی این تمدن با اسلام عزیز عجین شد، اینچنین مفاخر بزرگی را به عالم معرفی کرد.
مخالفت با فارسی‌زبان بودن نظامی، خلاف عقل است
غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم در این آئین ضمن تشکر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سبب توجه عام به زبان و ادب فارسی و توجه خاص به حکیم نظامی و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به سبب بزرگداشت حکیم نظامی، عنوان کرد: اگر در آسمان پرستاره زبان و ادب فارسی پنج شاعر را از دیگران برتر بدانیم، نظامی در کنار فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ یکی از آن پنج شاعر برتر است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تاکید بر اینکه نظامی را باید افتخار فارسی‌زبانان و ایرانیان دانست، افزود: آن چنان که خود نظامی به ایرانی بودنش افتخار می‌کند و می‌گوید: «جهان تن است و ایران دل/ نیست شاعر از این قیاس خجل»
حدادعادل ضمن بیان اینکه نظامی پس از فردوسی و سنایی، مثنوی‌سرایی را گسترش داد و شاعر بزرگ سراسر قرن ششم است، تصریح کرد: ۹۰۰ سال است که شعر نظامی مانند خورشید در آفاق فارسی‌زبان می‌درخشد. ما در شعر فارسی هزاران شاعر داریم اما تنها فردوسی و سنایی و نظامی را حکیم نامیده‌ایم. جا دارد که از خودمان بپرسیم در این سه شاعر چه خصوصیتی وجود دارد که ایرانیان به آنان لقب حکیم داده‌اند؟
وی در ادامه و در اشاره به چند خصوصیت مهم حکیم نظامی، عنوان کرد: مهم‌ترین خصوصیت نظامی، زبان، شعر، شاعری و هنرنمایی و هنرمندی او در بیان عواطف انسانی است. شاعرانی هستند که تا نامشان به‌صورت تخلص پای شعرشان نیاید، شعرشان قابل تشخیص نیست اما شاعرانی مانند سعدی و نظامی از شاعرانی هستند که یک مصرع آنان حکم امضای ایشان را دارد. درواقع مهر و امضای خود خود را با زبان و کلام در شعر خود نهاده‌اند و شعرشان در خیل اشعار دیگر شاعران قابل شناسایی است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی شعر نظامی را فاخر، همه‌فهم و در عین حال عمیق، سهل و ممتنع، دلنشین و سرشار از زیبایی‌های زبانی توصیف کرد و گفت: هنر نظامی در ترکیب‌سازی در سراسر زبان فارسی بی‌نظیر است.
حدادعادل در ادامه به معرفی کتاب مجموعه مقالات با موضوع نظامی از انتشارات فرهنگستان و زبان ادبی به‌عنوان یک کتاب مفید درباره این شاعر فارسی‌سرا پرداخت که از دانشنامه ۱۲ جلدی زبان و ادب فارسی استخراج و به‌صورت یک کتاب مستقل به چاپ رسیده است.
وی ادامه داد: در مقاله‌ای در این کتاب که از استاد جلال خالقی‌مطلق، مصحح شاهنامه و استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هامبورگ به چاپ رسیده، ترکیب‌های زیبای نظامی استخراج شده و اگر نمونه‌های آن خوانده شود، همه اعتراف خواهند کرد که این شاعر چقدر در پرورش زبان فارسی استاد بوده و چه میراث گرانبهایی برای ما بر جای گذاشته است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تاکید بر اینکه نظامی و دیگر شاعران فارسی‌سرا منادی وحدتند، تصریح کرد: ما هم امروز باید جویای وحدت باشیم و به وحدت و همبستگی احترام بگذاریم.
حدادعادل ضمن تاکید بر اینکه نه از منظر سیاسی بلکه از جهت علمی و دانشگاهی قصد اثبات فارسی‌زبان بودن حکیم نظامی را دارم، به خونش بخشی از مقاله جلال خالقی‌مطلق درباره نظامی پرداخت و گفت: طبق قول ایشان نظامی خود را دهقان فصیح پارسی‌زاد می‌داند که در اینجا پارسی‌زاد یعنی فرزند فارسی و دهقان هم ایران است.
وی با خوانش برخی دلایل دیگر خالقی‌مطلق در اثبات علمی فارسی‌زبان بودن نظامی، اظهار کرد: با وجود اینکه مادر نظامی کُرد و همسر او ترک ست و باید تحت تاثیر این دو چند کلمه کُردی و ترکی هم یاد می‌گرفت اما نظامی ضمن اینکه خود را سخن‌دانِ پارسی‌زبان می‌داند، در آثارش هیچ اشاره‌ای به زبان ترکی و کردی ندارد. حیرت‌آور است که در بیش از 30 هزار بیت که از حکیم نظامی بر جای مانده، حتی یک بیت ترکی هم نیست.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ضمن تاکید بر اینکه اینجا بحث سیاسی نمی‌کنیم، تصریح کرد: طبق این گفته‌ها هر کسی نظامی را فارسی‌زبان نداند، خلاف واقعیت و علم است، چنانکه، هر کسی او را متولد گنجه نداند، خلاف واقعیت عمل کرده است.
حدادعادل در بحش دیگر صحبت‌های خود پنج گنج نظامی را راهگشا و سرمشق منظومه‌سرایان فارسی‌زبان در همه قلمرو ایران فرهنگی خواند و گفت: صدها شاعر بزرگ در منظومه‌سرایی دنباله‌رو نظامی بودند. هر کتابخانه‌ای در هر جای دنیا یکی از این منظومه‌ها را داشته باشد، صاحب یک گنجینه است.
وی با تاکید بر اینکه هیچ کتابی در ادب فارسی به اندازه خمسه نظامی جلوه هنری پیدا نکرده است، مناجات‌ها و تحمیدیه‌های و نعت خدا پیامبر او را از آثار درخور توجه خواند و افزود: نظامی یک شاعر معنوی و پرورده حکمت ایرانی و اسلامی است.
تاسیس بنیاد حکیم نظامی در سال جدید
محمود شالویی، رئیس ستاد بزرگداشت حکیم نظامی و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی هم طی سخنانی ضمن اشاره به برنامههای پرتعداد اولین هفته بزرگداشت حکیم نظامی در داخل و خارج کشور، عنوان کرد: امسال آیین گرامیداشت نظامی را از اول اسفند در دانشگاه‌ها شروع شد و به جای یک هفته یک ماه برنامههای مختلفی در مراکز استان‌ها و شهرسان‌های سراسر کشور و همه مراکز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور برگزار شده و می‌شود.
شالویی با قدردانی از اهتمام وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، شهرداری تهران، به‌ویژه سازمان زیباسازی مترو تهران، نهاد کتابخانه‌های عمومی و سایر دستگاه‌های همراه و همکار در برگزاری برنامههای بزرگداشت هفته نظامی، اضافه کرد: وزارت آموزش و پرورش و سامانه شاد فصل مهمی را گشود و انتظار داریم تا سال آینده تمام دانش‌آموزان ایرانی با نظامی آشنا باشند. همچنین دانشگاه‌ها هم در اجرای برنامههای ستاد اهتمام ویژه‌ای داشتند.
وی همچنین با بیان اینکه سال گذشته پیشنهاد تأسیس بنیاد حکیم نظامی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی دادیم گفت: جای این بنیاد در حوزه ادبیات و فرهنگ خالی است. امیدواریم امسال با همراهی و درخواست ویژه وزیر فرهنگ ارشاد اسلامی این امر تصویب شود.
در این مراسم ضمن رونمایی از تندیس حکیم نظامی، ساخته هنر دست استاد نادر قشقایی که به پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در میدان ونک جایگذاری خواهد شد، از تمبر یادبود حکیم نظامی و کتاب «نظام سخن؛ مجموعه مقالات نخستین هفته گرامیداشت نظامی» رونمایی شد.
