حضرت سیدالشهدا(ع)، درس آموخته مکتب اخلاقی پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) است و یکی از بهترین عرصههایی که رفتار امام حسین(ع) در آن تبلور یافته، واقعه عاشوراست که از حرکت امام از مدینه آغاز شده و تا ظهر روز عاشورا و شهادت امام(ع) استمرار یافت. حسین(ع)، حتی در جریان قیام علیه ظلم، اصول اخلاقی را در برابر دشمن زیر پا نگذاشت و عاشورای او با همه ابعادی که دارد، جلوهگاه مکارم اخلاقی است.
اقامه عزا برای حسین(ع) باعث زنده شدن مکتب حسینی میشود، اما عزاداری صرف و گریه بر مصیبتهای این خاندان کافی نیست و باید سیره و سلوک آن حضرت و یارانش در رفتارمان تجلی یابد. خبرگزاری ایکنا بنابر رسالت تبلیغی خود درصدد است، طی ماه محرم به برخی از مکارم اخلاقی که در سیره و سنت امام حسین(ع) تبلور داشته است، بپردازد تا با آگاهی بیشتر و با عشق به حسین(ع) بیش از پیش از اخلاق و تعالیم مورد تأکید آن حضرت بهره ببریم. در این یادداشت به موضوع «صله رحم» میپردازیم.
یکی از عناصر مهم و کلیدی زندگی سالم اجتماعی، ارتباط با خویشاوندان است که از آن به «صله رحم» تعبیر شده است. این سنت حسنه در آیات و روایات متعددی واجب دینی شمرده شده است و قطع آن حرام است. توجه به آیه یکم سوره «نساء» اهمیت این سنت حسنه را به خوبی نشان میدهد؛ خداوند در این آیه میفرماید؛ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا؛ از خدایی که از او درخواست میکنید، پروا کنید و از قطع رابطه با خویشان بپرهیزید، یقیناً خداوند همواره بر شما نگهبان است.»
این در حالی است که مسائل و مشکلات متعددی جامعه امروزی را از ارتباط با خویشاوندان و به عبارتی صله رحم بازداشته و یا مورد غفلت آنها واقع شده است. مشغلههای فراوان زندگی و وقت نداشتن بهانه رایج آدمهای امروزی است که فردگرایی را گزیده و دچار ضعف روابط اجتماعی شدهاند. البته در دین اسلام مهمانیهای پرهزینه، تشریفات و ... به منظور صله رحم جایگاهی ندارد و حداقلهایی که برای این ارتباط اجتماعی در روایات آمده، این است که از هر کاری که موجب پیوند خویشان میشود، هر چند کار کوچکی مانند سلام کردن یا جواب دادن سلام یا دادن جرعهای آب به خویشاوندان باشد، باید انجام داد.
خداوند متعال سه مرتبه در قرآن، قاطع رحم را لعنت کرده است و این نشاندهنده آن است که ترک صله رحم از گناهان کبیره است؛ چراکه باعث ایجاد کدورت و فاصله میان خویشاوندان میشود. در رساله حقوق امام سجاد(ع) آمده است: حقوق ارحام متعدد و متنوع است و برحسب میزان قرابت و پیوند نسبی آنها تنظیم میشود. واجبترین این حقوق، حق مادر و پس از آن حق پدر و در مرحله سوم حق اولاد و در مرحله بعد حق برادران است. براین اساس، حقوق دیگر خویشان بر پایه قرابت آنها تعیین میشود.
برقراری صله رحم میتواند شامل شیوههای کلامی همچون سلام کردن و دوری از غیبت و تهمت و ...، رفتاری همچون دید و بازدید و هدیه دادن، قلبی مانند آرزوی سعادت و دعای خیر و احسان و نیکی به آنها باشد. بنابراین باید این سنت حسنه را که به هر دلیلی تضعیف شده است، احیا کنیم تا جامعه از آثار و برکات دنیوی و اخروی آن بهرهمند شوند.
از پیامبر(ص) پرسیدند؛ مبغوضترین عمل در پیشگاه خداوند کدام است؟ در پاسخ فرمود: «شرک به خدا». پرسیدند: بعد از آن؟ فرمود: «قطع رحم». علت اینکه اسلام نسبت به حفظ پیوند خویشاوندى این همه پافشارى کرده این است که همیشه براى اصلاح، تقویت، پیشرفت، تکامل و عظمت بخشیدن به یک اجتماع بزرگ چه از نظر معنوى و چه اخلاقى باید از واحدهاى کوچک نظیر خانواده شروع کرد، با پیشرفت و تقویت واحدهاى کوچک، اجتماع خود به خود اصلاح خواهد شد.
متأسفانه یکی از مسائلی که امروزه جایگزین دید و بازدیدهای حضوری شده، گسترده شدن شبکههای اجتماعی، ارتباطات تصویری و صوتی و ... است که در عصر ما که عصر ارتباطات و رسانهها نام دارد، به شدت رایج شده است. شاید در ظاهر این مسئله خالی از اشکال باشد، اما در موارد ضروری که حضور افراد در کنار هم ممکن نیست، بسیار خوب است و در غیر این صورت باید برای برقراری ارتباطات حقیقی تلاش و برنامهریزی کرد تا این سنت حسنه در میان فرزندانمان نیز جا بیفتد.
توجه به آثار صله رحم میتواند ما را نسبت به این کرامت اخلاقی تشویق کند؛ چرا که آثاری همچون فراوانی روزی، حسن خلق، دفع بلا، آسانی حساب در روز قیامت، آبادی شهرها در روایات متعدد بیان شده است. همچنین روانشناسان نیز آثاری همچون رشد عاطفی و روانی، احساس شادی، احساس ارزشمندی، بازسازی اعتماد و صمیمیت، یادگیری و تقویت مهارتهای اجتماعی را برای آن شمردهاند.
امام حسین(ع) درباره برقراری ارتباط با خویشاوندان میفرمایند: «إنّ أوصَلَ الناسِ مَن وَصَلَ مَن قَطَعَهُ، قوىترین کَس در صله رحم کسى است که با خویشاوند بریده از خود، پیوند برقرار کند.» پس به عشق حسین(ع) کدورتها را کنار بگذاریم و صله رحم را جدی بگیریم تا برکات آن به زودی در زندگی فرد و اجتماعیمان ظهور کند، چراکه صله رحم، جزء زودرسترین پاداش خوبیهاست.
انتهای پیام