معاون بین‌الملل حوزه:
تحول حوزه در گرو قرآنی‌شدن ساختارهای آموزشی و پژوهشی است
گروه حوزه‌های علمیه: برای ایجاد تحول واقعی، همه نظامات حوزه باید مبتنی بر قرآن و قرآن متن اصلی نظام آموزشی و پژوهشی حوزه شود و طبق فرمایش معصومین(ع) استنطاق از قرآن داشته باشیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی، معاون بین‌الملل حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: اجتهاد در حوزه تاکنون ویژه فقه بوده است، ولی باید به تمام رشته‌های دیگر نیز تعمیم داده شود و باید در تمامی شاخه‌ها مانند جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، روان‌شناسی و ... نیز مجتهد داشته باشیم، زیرا اگر معتقد به استنطاق از قرآن هستیم قرآن «تبیان لکل شیء» است و بهترین منبع برای علوم انسانی اسلامی است اگرچه این مسئله نافی استفاده از دستاوردهای بشر برای پایه‌ریزی علوم انسانی اسلامی نیست.
زمانی با تاکید بر ضرورت تحول در روش اجتهاد، یکی از دشواری‌های تحول را پیوند میان سنت‌گرایی و تحول‌خواهی دانست و تصریح کرد: برخی کاملا سنت‌گرا هستند و معتقد به وفاداری به گذشته و گروه دیگر معتقدند که باید کتب و دروس حوزه متناسب با نیازهای روز نوشته شود که هر کدام نیز دلایلی منطقی برای این نظر دارند زیرا از یکطرف بی توجهی به میراث گذشته کاری نادرست است و از طرف دیگر توقف در آن نمی‌تواند نیازهای جامعه را پاسخ دهد بنابراین باید در تحول حوزه این مسئله مورد توجه جدی قرار گیرد.
تمامی ساختارهای حوزه قرآنی شود
استاد حوزه علمیه، تدوین سند چشم‌انداز حوزه و تدوین نظامات جامع معاونت‌ها و آمایش اقلیمی و سرزمینی حوزه را از دستاوردهای تحول در سالیان اخیر برشمرد و گفت: فعال کردن دیپلماسی علمایی و ارتباط با شخصیت‌های خارج از کشور که همیشه مورد تاکید رهبری معظم است از دیگر کارهای انجام شده است؛ و از همه این موارد مهمتر اجرای فاز طرح تحول آموزشی و اصلاح کتب درسی است و سطوح دو و سه نیز در دستور کار قرار دارد همچنین اهمیت بیشتری که به قرآن داده شده اگرچه معتقدم تمامی ساختارهای حوزه باید قرآنی شود.
وی با توجه به اهمیت اسلامی‌سازی علوم انسانی اظهار کرد: اسلامی‌سازی علوم انسانی پروژه عظیمی است که هیچ کشوری تاکنون نتوانسته است در آن به افق‌های رضایت‌بخشی دست یابد. به همین دلیل نظام بانکداری موفقی در جوامع اسلامی مبتنی بر اسلام نداریم و در ارایه نظام اقتصادی‌ای که بتوانیم به عنوان مدل جایگزین نظامات اقتصادی دنیا ارایه بدهیم موفق نبوده‌ایم اگرچه آنچه به دست آمده ارزشمند و قابل تقدیر است اما فاصله ما تا ایده‌آل بسیار زیاد است و نزدیک به 90 درصد راه باقی مانده است.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: بنده معتقدم که نظام معاملات و تجارت بین‌المللی کشور باید از قرآن استخراج و به وزارت بازرگانی ارایه شود ولی ارتباط میان این وزارتخانه و استادان حوزه نزدیک به صفر است و این ضرورت نیز حس نمی‌شود و فقه خودش را در عرصه زندگی اجتماعی نشان نداده است؛ در هنر نیز همین طور؛ صدا و سیما و رسانه‌های ما اعم از فیلم و تئاتر و سایر هنرها چقدر از قرآن و کتب فقهی بهره برده‌اند؛ در ذهن بسیاری از هنرمندان ما این مسئله وجود دارد که ربطی میان این دو نیست در حالی که باید هنر دینی داشته باشیم البته مدرسه اسلامی هنر چند مدتی است که در بدنه حوزه ایجاد شده است و در کنار مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما ثمرات شیرینی هم داشته است و نمونه آن رادیو معارف است که تمامی نیروهای آن اعم از مجری و کادر فنی و ... همه از طلاب حوزه علمیه هستند اما این مسئله در بدنه رسانه‌های کشور ساری و جاری نیست.
زمانی با بیان اینکه قرآن باید در آموزش‌های حوزه و نظام آموزشی آن پر رنگ‌تر شود بیان کرد: قرآن اقیانوس بیکرانی است که ظرفیت بهره‌وری آن چندین برابر بیشتر از وضع کنونی است و باید همه نظامات حوزه مبتنی بر قرآن و قرآن متن اصلی نظام آموزشی و پژوهشی حوزه شود و طبق فرمایش معصومین(ع) استنطاق از قرآن داشته باشیم.
معاون بین‌الملل حوزه علمیه به‌روزسازی آموزش‌های متناسب با شرایط کشور را ضروری دانست و تصریح کرد: دست‌یابی به دستاوردهای نوین دنیا در علوم انسانی و تدوین علوم انسانی اسلامی بدون تردید از ضروریات دوره معاصر است تا بتوانیم در پرتو آن دیپلماسی بین‌المللی دینی و علمی حوزه را ایجاد و با اهل سنت و ادیان دیگر تعامل بهتری برقرار کنیم همچنین معتقدم یکی از کارهای لازم در این عرصه، اعزام استادان حوزه برای تدریس در دانشگاه‌های دنیا در الهیات و علوم الهی مانند دانشگاه الازهر مصر است همچنین استادانی از آنان در کشور ما تدریس داشته باشند و مهمتر از این موارد حضوربخشی به قرآن در متن تمامی فعالیت‌های آموزشی و پژوهش حوزه علمیه است زیرا هنوز هم قرآن مهجور است اگرچه کارهای بسیار خوب و امیدوارکننده در سالیان اخیر انجام شده است.
زمانی تصویب درس جدید مکالمه عربی معاصر را از کارهای بسیار خوب در سالیان اخیر برشمرد و آن را تحولی در حوزه دانست و گفت: طلاب حوزه با وجود اینکه در اغلب دروس با عربی سر و کار دارند و اگر بخواهند با قرآن هم آشناتر باشند باید عربی را فرا بگیرند ولی در مکالمه عربی ضعف‌های جدی وجود داشته و دارد و این طرح می‌تواند در سالیان آینده این مشکل را کمتر کند؛ این طرح در سال 94 در 80 حوزه علمیه در پایه دوم اجرا شد و در صدد گسترش آن به تمامی حوزه های علمیه در سراسر کشور هستیم و در سال‌های آتی نیز به تمامی پایه ها تعمیم و توسعه داده می‌شود.
این قرآن‌پژوه برگزاری دوره‌های اعزام استادان عربی به خارج کشور را از دیگر برنامه‌ها برشمرد و بیان کرد: استادانی که 80 _ 90 درصد عربی می‌دانند طی دو دوره به خارج کشور اعزام شده‌اند و در دوره‌های یک ماهه در بیروت و نجف تلاش کرده‌ایم تا مکالمه آنان تقویت شود و بتوانند در محافل و کنفرانس‌ها به عربی صحبت کنند یا به عربی مقاله و کتاب بنویسند.
فعالیت مشترک با کشورهای اسلامی
زمانی، نیازسنجی علوم مختلف از جمله فقه، قرآن، علوم تربیتی و ... را از دیگر کارهای تحول‌بخش در حوزه دانست و عنوان کرد: یکی از کارهای لازم تحول‌بخش در حوزه در فضای بین‌المللی که باید صورت بگیرد کار مشترک علمی میان حوزه ایران و دیگر کشورهاست که این کار امکان دارد ولی مقدمات آن فراهم نیست و حوزه باید تدبیری در این خصوص بیندیشد تا پایه کار مشترک فراهم شود مثلا این ارتباط می‌تواند با الازهر، لبنان، اندونزی، واتیکان و ... صورت بگیرد.
زمانی ادامه داد: بزرگترین دایرة المعارف قرآنی در هلند نوشته شده و تنها دایرة المعارف قرآنی با این وسعت است و چرا حوزه قم با این همه قرآن‌پژوه و اندیشمند قرآنی نباید در تدوین و تالیف این نوع آثار دخالت داشته باشند؛ ما نه تنها باید همکاری داشته باشیم بلکه بالاتر از آن معتقدم که با رایزنی با مراکز مختلف در کشورها، کتب اسلام شناسی را بازبینی و اصلاح و تصحیح کنیم تا مطالب ناصواب وارد آن نشود اما هنوز متاسفانه پایه این نوع همکاری‌ها آماده نشده و نیاز به تصمیم شورای عالی حوزه و تربیت افراد زبردست دارد.
معاون بین‌الملل حوزه علمیه از تلاش‌های معاونت بین‌الملل حوزه برای تفاهم با واتیکان خبر داد و افزود: دستور قرآن کریم به مسلمین این است که «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ: بگو اى اهل كتاب بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم و بعضى از ما بعضى ديگر را به جاى خدا به خدايى نگيرد پس اگر [از اين پيشنهاد] اعراض كردند بگوييد شاهد باشيد كه ما مسلمانيم [نه شما]»(64 آل عمران) از این رو وظیفه ما تعامل با مسیحیت است تا در عرصه‌های مشترک کار کنیم از این رو توافقاتی نیز با آنان داشته‌ایم.
فعالیت بین‌الادیانی
زمانی اظهار کرد: من دو پیشنهاد به واتیکان دادم. اول این که اسلام همان طور که هست و واقعیت دارد به مسیحیت معرفی شود و نه از طریق گزارشات نقدکنندگان و نقل‌کنندگان که این معرفی می‌تواند در قالب برخی کنفرانس‌ها محقق شود که آنان هم پذیرفتند و در برخی کنفرانس‌ها استادانی از حوزه رفتند و به معرفی دقیق اسلام پرداختند؛ از طرف دیگر هم ما آمادگی داریم تا مسیحیت را آن طور که آنان معتقد به آن هستند و از طریق خودشان به صورت مستقیم به ما معرفی کنند که در راستای این توافق، وزیر عدالت واتیکان به قم آمدند و نشست‌های مشترکی داشتیم.
وی بیان کرد: پیشنهاد دوم من هم که عملیاتی نشده این بود که کتاب‌های مشترکی راجع به آموزه‌های مشترک اسلام و مسیحیت نوشته شود ولی هنوز این مسئله اجرایی نشده است. همچنین پیشنهاد دادیم که اسلام به صورت جامع در قالب آثاری در دنیای مسیحیت معرفی و به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی و ایتالیایی و ... ترجمه و واتیکان آن را چاپ کند و در اختیار مردم قرار دهد که با وجود توافق، هنوز اجرایی نشده است.
زمانی یکی از کارهای تحول‌بخش در عرصه بین‌المللی را همکاری با دانشگاه زیتونه برشمرد که هزار و صد سال قدمت دارد و گفت: ما با توافقاتی که صورت گرفت طلبه معرفی کردیم تا در آنجا دکترا بگیرند و در مجموع معتقدم ما باید با همه کشورهای اسلامی وارد کارهای دینی و علمی شویم که طبیعتا جذب نیروهای متخصص و امکانات برای این کار ضروری است ولی می‌تواند تحول عمیقی در حوزه ایجاد کند.
گفت‌وگو از علی فرج‌زاده
زمانی با تاکید بر ضرورت تحول در روش اجتهاد، یکی از دشواری‌های تحول را پیوند میان سنت‌گرایی و تحول‌خواهی دانست و تصریح کرد: برخی کاملا سنت‌گرا هستند و معتقد به وفاداری به گذشته و گروه دیگر معتقدند که باید کتب و دروس حوزه متناسب با نیازهای روز نوشته شود که هر کدام نیز دلایلی منطقی برای این نظر دارند زیرا از یکطرف بی توجهی به میراث گذشته کاری نادرست است و از طرف دیگر توقف در آن نمی‌تواند نیازهای جامعه را پاسخ دهد بنابراین باید در تحول حوزه این مسئله مورد توجه جدی قرار گیرد.
تمامی ساختارهای حوزه قرآنی شود
استاد حوزه علمیه، تدوین سند چشم‌انداز حوزه و تدوین نظامات جامع معاونت‌ها و آمایش اقلیمی و سرزمینی حوزه را از دستاوردهای تحول در سالیان اخیر برشمرد و گفت: فعال کردن دیپلماسی علمایی و ارتباط با شخصیت‌های خارج از کشور که همیشه مورد تاکید رهبری معظم است از دیگر کارهای انجام شده است؛ و از همه این موارد مهمتر اجرای فاز طرح تحول آموزشی و اصلاح کتب درسی است و سطوح دو و سه نیز در دستور کار قرار دارد همچنین اهمیت بیشتری که به قرآن داده شده اگرچه معتقدم تمامی ساختارهای حوزه باید قرآنی شود.
وی با توجه به اهمیت اسلامی‌سازی علوم انسانی اظهار کرد: اسلامی‌سازی علوم انسانی پروژه عظیمی است که هیچ کشوری تاکنون نتوانسته است در آن به افق‌های رضایت‌بخشی دست یابد. به همین دلیل نظام بانکداری موفقی در جوامع اسلامی مبتنی بر اسلام نداریم و در ارایه نظام اقتصادی‌ای که بتوانیم به عنوان مدل جایگزین نظامات اقتصادی دنیا ارایه بدهیم موفق نبوده‌ایم اگرچه آنچه به دست آمده ارزشمند و قابل تقدیر است اما فاصله ما تا ایده‌آل بسیار زیاد است و نزدیک به 90 درصد راه باقی مانده است.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: بنده معتقدم که نظام معاملات و تجارت بین‌المللی کشور باید از قرآن استخراج و به وزارت بازرگانی ارایه شود ولی ارتباط میان این وزارتخانه و استادان حوزه نزدیک به صفر است و این ضرورت نیز حس نمی‌شود و فقه خودش را در عرصه زندگی اجتماعی نشان نداده است؛ در هنر نیز همین طور؛ صدا و سیما و رسانه‌های ما اعم از فیلم و تئاتر و سایر هنرها چقدر از قرآن و کتب فقهی بهره برده‌اند؛ در ذهن بسیاری از هنرمندان ما این مسئله وجود دارد که ربطی میان این دو نیست در حالی که باید هنر دینی داشته باشیم البته مدرسه اسلامی هنر چند مدتی است که در بدنه حوزه ایجاد شده است و در کنار مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما ثمرات شیرینی هم داشته است و نمونه آن رادیو معارف است که تمامی نیروهای آن اعم از مجری و کادر فنی و ... همه از طلاب حوزه علمیه هستند اما این مسئله در بدنه رسانه‌های کشور ساری و جاری نیست.
زمانی با بیان اینکه قرآن باید در آموزش‌های حوزه و نظام آموزشی آن پر رنگ‌تر شود بیان کرد: قرآن اقیانوس بیکرانی است که ظرفیت بهره‌وری آن چندین برابر بیشتر از وضع کنونی است و باید همه نظامات حوزه مبتنی بر قرآن و قرآن متن اصلی نظام آموزشی و پژوهشی حوزه شود و طبق فرمایش معصومین(ع) استنطاق از قرآن داشته باشیم.
معاون بین‌الملل حوزه علمیه به‌روزسازی آموزش‌های متناسب با شرایط کشور را ضروری دانست و تصریح کرد: دست‌یابی به دستاوردهای نوین دنیا در علوم انسانی و تدوین علوم انسانی اسلامی بدون تردید از ضروریات دوره معاصر است تا بتوانیم در پرتو آن دیپلماسی بین‌المللی دینی و علمی حوزه را ایجاد و با اهل سنت و ادیان دیگر تعامل بهتری برقرار کنیم همچنین معتقدم یکی از کارهای لازم در این عرصه، اعزام استادان حوزه برای تدریس در دانشگاه‌های دنیا در الهیات و علوم الهی مانند دانشگاه الازهر مصر است همچنین استادانی از آنان در کشور ما تدریس داشته باشند و مهمتر از این موارد حضوربخشی به قرآن در متن تمامی فعالیت‌های آموزشی و پژوهش حوزه علمیه است زیرا هنوز هم قرآن مهجور است اگرچه کارهای بسیار خوب و امیدوارکننده در سالیان اخیر انجام شده است.
زمانی تصویب درس جدید مکالمه عربی معاصر را از کارهای بسیار خوب در سالیان اخیر برشمرد و آن را تحولی در حوزه دانست و گفت: طلاب حوزه با وجود اینکه در اغلب دروس با عربی سر و کار دارند و اگر بخواهند با قرآن هم آشناتر باشند باید عربی را فرا بگیرند ولی در مکالمه عربی ضعف‌های جدی وجود داشته و دارد و این طرح می‌تواند در سالیان آینده این مشکل را کمتر کند؛ این طرح در سال 94 در 80 حوزه علمیه در پایه دوم اجرا شد و در صدد گسترش آن به تمامی حوزه های علمیه در سراسر کشور هستیم و در سال‌های آتی نیز به تمامی پایه ها تعمیم و توسعه داده می‌شود.
این قرآن‌پژوه برگزاری دوره‌های اعزام استادان عربی به خارج کشور را از دیگر برنامه‌ها برشمرد و بیان کرد: استادانی که 80 _ 90 درصد عربی می‌دانند طی دو دوره به خارج کشور اعزام شده‌اند و در دوره‌های یک ماهه در بیروت و نجف تلاش کرده‌ایم تا مکالمه آنان تقویت شود و بتوانند در محافل و کنفرانس‌ها به عربی صحبت کنند یا به عربی مقاله و کتاب بنویسند.
فعالیت مشترک با کشورهای اسلامی
زمانی، نیازسنجی علوم مختلف از جمله فقه، قرآن، علوم تربیتی و ... را از دیگر کارهای تحول‌بخش در حوزه دانست و عنوان کرد: یکی از کارهای لازم تحول‌بخش در حوزه در فضای بین‌المللی که باید صورت بگیرد کار مشترک علمی میان حوزه ایران و دیگر کشورهاست که این کار امکان دارد ولی مقدمات آن فراهم نیست و حوزه باید تدبیری در این خصوص بیندیشد تا پایه کار مشترک فراهم شود مثلا این ارتباط می‌تواند با الازهر، لبنان، اندونزی، واتیکان و ... صورت بگیرد.
زمانی ادامه داد: بزرگترین دایرة المعارف قرآنی در هلند نوشته شده و تنها دایرة المعارف قرآنی با این وسعت است و چرا حوزه قم با این همه قرآن‌پژوه و اندیشمند قرآنی نباید در تدوین و تالیف این نوع آثار دخالت داشته باشند؛ ما نه تنها باید همکاری داشته باشیم بلکه بالاتر از آن معتقدم که با رایزنی با مراکز مختلف در کشورها، کتب اسلام شناسی را بازبینی و اصلاح و تصحیح کنیم تا مطالب ناصواب وارد آن نشود اما هنوز متاسفانه پایه این نوع همکاری‌ها آماده نشده و نیاز به تصمیم شورای عالی حوزه و تربیت افراد زبردست دارد.
معاون بین‌الملل حوزه علمیه از تلاش‌های معاونت بین‌الملل حوزه برای تفاهم با واتیکان خبر داد و افزود: دستور قرآن کریم به مسلمین این است که «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ: بگو اى اهل كتاب بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم و بعضى از ما بعضى ديگر را به جاى خدا به خدايى نگيرد پس اگر [از اين پيشنهاد] اعراض كردند بگوييد شاهد باشيد كه ما مسلمانيم [نه شما]»(64 آل عمران) از این رو وظیفه ما تعامل با مسیحیت است تا در عرصه‌های مشترک کار کنیم از این رو توافقاتی نیز با آنان داشته‌ایم.
فعالیت بین‌الادیانی
زمانی اظهار کرد: من دو پیشنهاد به واتیکان دادم. اول این که اسلام همان طور که هست و واقعیت دارد به مسیحیت معرفی شود و نه از طریق گزارشات نقدکنندگان و نقل‌کنندگان که این معرفی می‌تواند در قالب برخی کنفرانس‌ها محقق شود که آنان هم پذیرفتند و در برخی کنفرانس‌ها استادانی از حوزه رفتند و به معرفی دقیق اسلام پرداختند؛ از طرف دیگر هم ما آمادگی داریم تا مسیحیت را آن طور که آنان معتقد به آن هستند و از طریق خودشان به صورت مستقیم به ما معرفی کنند که در راستای این توافق، وزیر عدالت واتیکان به قم آمدند و نشست‌های مشترکی داشتیم.
وی بیان کرد: پیشنهاد دوم من هم که عملیاتی نشده این بود که کتاب‌های مشترکی راجع به آموزه‌های مشترک اسلام و مسیحیت نوشته شود ولی هنوز این مسئله اجرایی نشده است. همچنین پیشنهاد دادیم که اسلام به صورت جامع در قالب آثاری در دنیای مسیحیت معرفی و به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی و ایتالیایی و ... ترجمه و واتیکان آن را چاپ کند و در اختیار مردم قرار دهد که با وجود توافق، هنوز اجرایی نشده است.
زمانی یکی از کارهای تحول‌بخش در عرصه بین‌المللی را همکاری با دانشگاه زیتونه برشمرد که هزار و صد سال قدمت دارد و گفت: ما با توافقاتی که صورت گرفت طلبه معرفی کردیم تا در آنجا دکترا بگیرند و در مجموع معتقدم ما باید با همه کشورهای اسلامی وارد کارهای دینی و علمی شویم که طبیعتا جذب نیروهای متخصص و امکانات برای این کار ضروری است ولی می‌تواند تحول عمیقی در حوزه ایجاد کند.
گفت‌وگو از علی فرج‌زاده
هادی
| 
۱۳۹۵/۰۹/۰۱ - ۱۱:۵۸
پاسخ
حرف درستی است ولی کو عمل 
