کتاب غنا و موسیقی، برگرفته از درسهای خارج مقام معظم رهبری، اول مردادماه به صورت رسمی منتشر شد. مجموعه مباحث این کتاب از جلسه ۲۵۰ تا ۳۲۵ از مجموعه دروس مکاسب محرمه معظمله است که به بحث غنا و موسیقی از منظر مکاسب محرمه ورود کردهاند.
از ویژگیهای مهم کتاب این است که بررسی جامع روایات و ملاحظه تمام نظرات علما و فقها از صدر اسلام تا دوره معاصر است که در برخی موارد آنها را ذکر و در برخی موارد نقد شده است. معظمله پس از تتبع نظرات دیدگاه خودشان را بیان فرمودند که موسیقی در صورتی حرام است که لهوی و مضل باشد و اضلال هم شامل دو بُعد گمراهی عقیدتی و فعلی میشود.
با توجه به اهمیت و پیچیدگی این بحث با حجتالاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفیمقدم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، که اثری با نام «پژوهشی در غنا از نگاه قرآن و روایات تفسیری» در این زمینه داشتهاند همکلام شدیم تا با ماهیت بحث موسیقی و ویژگی تتبع فقهی رهبری بیشتر آشنا شویم.
وی در ابتدای گفتوگو با ایکنا؛ به چرایی اهمیت موسیقی در بین علمای دین پرداخت و گفت: یکی از دغدغههای مسلمانان در طول تاریخ حفاظت از دین و ارزشهای دینی بوده و هست و مسلمانان اهتمام زیادی به آن داشتند داشتهاند. عالمان دینی برای حفظ باورهای دینی مردم و تشریعات الهی همه همت خود را به کار میگیرند تا مردم دچار انحراف فکری و اخلاقی نشوند و جامعه را از چنین انحرافاتی مصونیت ببخشند.
یوسفیمقدم با بیان اینکه موسیقی از موضوعات مهم مرتبط با حفظ دین و ارزشهای اسلامی است، ادامه داد: موسیقی دارای مرزهای ظریف و دقیقی است که در صورت رعایت نشدن میتواند فرد و جامعه را وارد مرز غنا کند که آفات اخلاقی، فکری و اجتماعی در پی دارد.
پیچیدگی نظریهپردازی در موسیقی
وی با تأکید بر اینکه مرز موسیقی حلال و غنا و حرام باریکتر از مو است، تصریح کرد: این مسئله سبب شده تا بحث موسیقی و غنا هم در نظریهپردازی و هم در عمل دچار پیچیدگی زیادی باشد، البته فقیه و مجتهد فتوای خود را در این زمینه صادر میکند و مسئولیت مکلف هم در تشخیص مصداق موسیقی حرام و حلال سنگین است و باید بتواند این مرز را تشخیص دهد و همین مسئله هم بر پیچیدگی موضوع میافزاید.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه این موضوع مانند تیغ دولبه و شمشیر تیز است که اگر استفاده نابجا شود آفات زیادی در پی دارد، اظهار کرد: استفاده نابجا از این مسئله میتواند به نابودی انسان بینجامد و او را به انحراف فکری و عملی مبتلا کند.
وی با اشاره به کتاب «پژوهشی در غنا از نگاه قرآن و روایات تفسیری» افزود: بنده با این وسواسی که بیان شد در این اثر وارد تحقیق شدم و همه جنبهها را از منظر آیات و روایات بررسی و دیدگاه علما را در این موضوع بیان کردهام؛ این اثر در 4 فصل با تبیین موضوع موسیقی و غنا و تفاوت این دو، پس از ارائه روش بیان حکم غنا در قرآن، به بررسی حکم غنا از نگاه آیات و روایات تفسیری پرداخته است.
این استاد و محقق حوزه علمیه اظهار کرد: این بحث بر خلاف برخی دیدگاهها از همان صدر اسلام در میان مسلمین مطرح بوده و روایات مؤید این مسئله است؛ روایات در ذیل آیات ناظر به لهو و لعب و باطل به بحث موسیقی و غنا پرداختهاند و غنا را از مصادیق لهو، لعب و باطل و حرام برشمردهاند و مقام معظم رهبری هم در دروسشان که به کتاب ارزشمندی تبدیل شده به این بحث از همین منظر پرداخته و استفاده جامعی از آیات قرآن و روایات ذیل آن داشتهاند.
بررسی غنا در ذیل آیات لهو و لعب
وی با بیان اینکه از روش ائمه(ع) در روایات تفسیری این طور میفهمیم که غنا را بر عناوین کلی آیاتی که در آنها سخن از قول باطل، لعب و لهو است، تطبیق دادهاند، تصریح کرد: قرآن در مفهوم عام آنچه را که لهو و لعب است حرام کره و روایات ائمه(ع) تطبیق کردهاند.
یوسفیمقدم با تأکید بر وجود قرائن لفظی و محتوایی در لسان روایات در حرمت غنا بیان کرد: به طور کلی موسیقی حرام نیست بلکه غنا حرام است؛ یعنی در یک تقسیمبندی موسیقی دو نوع است، ولی غنا یک نوع است و حرام.
وی با بیان اینکه برخی از علمای گذشته مانند علامه حلی و برخی علمای اهل سنت قائل به حرمت ذاتی غنا هستند که اگر همراه با آلات موسیقی باشد دو حرام رخ داده است، ادامه داد: بسیاری از علمای اهل سنت آن را حرام ذاتی نمیدانند بلکه آن را مباح و مکروه برشمردهاند؛ از جمله غزالی آورده است که غنا حرمت ذاتی ندارد مگر آنکه چیز حرامی بر آن عارض شود.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن افزود: بسیاری از علمای شیعه از جمله فیض کاشانی هم معتقدند غنا حرمت ذاتی ندارد مگر آنکه متعلقاتی بر آن بار شود که مجالسی مانند دوره بنیامیه و بنیعباس شکل بگیرد.
نظریهپردازی فارغ از فضای موجود
وی با بیان اینکه کسانی مانند قرضاوی تلاش کرده تا اباحه را از آیات قرآن به دست آورد، که این مسئله مورد پذیرش نیست و استدلال علمی و متقنی ارائه نکرده است، افزود: از ویژگیهای مقام معظم رهبری در پرداختن به بحث غنا این است که ایشان در چارچوب نظریه اسلامی و فارغ از فضای موجود به بیان دیدگاههای جدید پرداخته است. استفاده از دامنه گستردهای از آیات و روایات از جمله ویژگیهای کار علمی ایشان در زمینه بحث غنا و موسیقی است.
یوسفیمقدم با تأکید بر اینکه آیات و روایات در این باب ظرفیت بسیار زیادی برای تحقیق جدید در این زمینه دارد، اظهار کرد: آنچه در مجموعه تحقیقات به آن رسیدهام این است که از مجموعه آیات قرآن برمیآید که حرمت غنا ذاتی است، چه مقارن حرام دیگری باشد و یا نباشد.
یادآور میشود، اخیراً کتاب موسیقی و غنا شامل مجموعه دروس مقام معظم رهبری در این زمینه منتشر شده است.
انتهای پیام