دین بدون معرفت به مراتب از بی‌دینی بد‌تر است
گروه معارف ــ رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم با بیان اینکه برای داشتن دین باید معرفت داشته باشیم و دینی مبتنی بر معرفت باشد، افزود: اگر بنا بر نداشتن دین است، همان بهتر که دین نیز نداشته باشیم، چراکه دین بدون معرفت، به مراتب از بی‌دینی بد‌تر است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، آیت‌الله سیدمصطفی محقق‌داماد، رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم و نویسنده کتاب «در دادگاه جهل مقدس»، روز گذشته، 29 شهریور ماه در نشست نقد و بررسی این کتاب که در پردیس کتاب مشهد برگزار شد، در خصوص دانش‌های پیشرفته بشری اظهار کرد: با توجه به تجربیاتی که در ۷۴ سال عمرم به دست آورده‌ام، به این نتیجه رسیده‌ام که در میان دانش‌های پیشرفته بشری، پیچیده ترین و مهم‌ترین دانش، دانش الهیات است.
وی ادامه داد: پیشرفت تکنولوژی دارای شتابی است که با گذر زمان با دیروز خود متفاوت بوده، چرا که پیشرفت تکنولوژی بسیاری از مسائل و مشکلات را برطرف کرده است. اما شتاب دانش الهیات چه مقدار بوده است؟ امروزه دانش الهیات در مقایسه با آنچه که در قبل از یونان وجود داشته، چه تغییری داشته است؟ مشکلات و سؤالات به همان شکل باقی مانده‌اند، سؤالات تغییری نکرده‌اند اما پاسخ‌ها با مقداری تفاوت داده شده‌اند.
محقق‌داماد با خواندن بخشی از داستان محاکمه سقراط بیان کرد: قتل، دروغ، ظلم و... منفور هستند، اما چرا؟ مباحث الهیات بسیار پیچیده و دشوار هستند، آیا دروغ تنها بخاطر اینکه خداوند ما را از آن نهی کرده بد است یا بخاطر اینکه ذاتاً بد است خداوند آن را نهی کرده؟ مکتب‌های بسیار زیادی به دنبال همین سؤال شکل گرفتند، این سؤال هنوز هم زنده است.
کج‌اندیشی دینی
رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم بیان کرد: پیچیده‌ترین و اما مهم‌ترین دانش، همان دانش الهیات است، چرا که معتقدم به همان اندازه‌ای که سرطان، سل، مالاریا و دیگر بیماری‌های خطرناک باعث مرگ و میر شده‌اند، جهل ناشی از دین نیز خون ریخته و سر بریده است، شاید هیچ بلایی به اندازه کج‌اندیشی دینی چنین نقشی ایفا نکرده است.
وی افزود: امروزه اگر چشم و گوش دلتان را باز کنید، قطعاً صدای ناله‌های کودکانی را می‌شنوید که به نام خدا و برای خدا پدرانشان را سر بریدند و مادرانشان را به بردگی گرفتند، همچون داعش و دیگر گروه‌هایی که به نام خدا سرمی‌بردند و ظلم می‌کردند.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: در جلد سوم کتاب، کلمه «جهل مقدس» را از داستان زنده زنده سوزاندن «جورنادو برونو» و تلاش آن پیرزن برای سوزاندش برگرفته‌ام، زمانی که جورنادو برونو به آن پیرزن گفت: «نفرین بر آن جهل مقدسات».
رئیس گروه علم فرهنگستان علوم تأکید کرد: تمام کتاب‌هایی که در گذشته نوشته‌ام، کتاب‌هایی فقهی، فلسفی و حقوقی هستند که دارای نقشه راه و مسیر و همچنین متد مشخصی است، اما چهار کتاب اخیر من با عنوان‌های «روشنگری دینی ۱»، «روشنگری دینی ۲»، «در فاجعه جهل مقدس» و «در دادگاه جهل مقدس» هیچ طرح و متد خاصی ندارند، چرا که نوشتن در خصوص چنین موضوعاتی تنها با طرحی آشفته و نه به طور منظم ممکن است.
دو بر بودن چاقوی دین
وی ادامه داد: در آیه «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا» خداوند به دو بر بودن چاقوی دین و قرآن اشاره می‌کند، یعنی با یک سمت آن میوه پوست می‌کنند و آن سمت دیگر ممکن است دست را ببرد. قرآن دو اثر دارد، برای عده‌ای شفاء، حیات و حرکت بخش است و برای عده‌ای دیگر باعث ضرر و بدبختی بیشتر و فلاکت آور بوده. بنابراین سمتی از دین «اعلی علییّن» و سمت دیگر «اسفل السافلین» است.
محقق‌داماد با بیان اینکه برای داشتن دین باید معرفت داشته باشیم و دینی مبتنی بر معرفت باشد، افزود: اگر بنا بر نداشتن دین است، همان بهتر که دین نیز نداشته باشیم. دین بدون معرفت، به مراتب از بی‌دینی بد‌تر است، چرا که دین باید مبتنی بر معرفت باشد.
وی اظهار کرد: در یکی از کتاب‌های خود - که آنطور که باید دیده نشد - به نام «باز‌خوانی فقهی امر به معروف و نهی از منکر و اجرای حدود» به این موضوع اشاره کرده‌ام که امر به معروف و نهی از منکر کار هر کسی نبوده و آن شخص باید معنای دقیق معروف و منکر را بداند. اگر به دست هر کس سپرده شود آفات بسیار زیادی خواهد داشت.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در ادامه افزود: امام حسین(ع) به دست بی‌دینان کشته نشد، بلکه دین‌داران ایشان را به شهادت رساندند، این افراد با هدف پول و حکومت نجنگیدند، بلکه از روی جهل به جنگ برخاستند. تنها شاید یک نفر همچون عمر بن سعد با وعده ولایت ری به جنگ به پا خواست و افراد دیگر تنها برای رسیدن به خدا و بهشت وعده داده شده و به جهل جنگیدند.
جهل مقدس
محقق‌داماد اظهار کرد: جهل یکی از عالی‌ترین نهاد‌های بشری است، تمام علوم موجود در دنیا، تنها به واسطه جهل به وجود آمده‌اند و آدم جاهل می‌داند که نمی‌داند. تکنولوژی و علم جدید به واسطه عالم‌هایی به وجود آمده که در گذشته جاهل بودند، این را باور داشتند و به دنبال علم رفتند. علم‌آموزی تمام علما از جهل آغاز شده که این جهل همان جهل مقدس است.
رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم بیان کرد: جهل زمانی مخرب می‌شود که انسان خیال کند عالم است و به دنبال آگاهی و دانایی نرود. سومین و بدترین نوع جهل نیز آن است که انسان نمی‌داند جاهل است و به این جهل رنگ خدایی می‌دهد. این انسان جاهل معتقد است در اعلی علییّن جایگاه دارد. انسان در طول زندگی خود همواره در معرض خطر جهل قرار دارد و کشور کره شمالی نمونه بارزی از جهل است. در این خصوص قرآن چنین افرادی را «مستضعف» می‌خواند، مستضعف کسی است که از آگاهی خالی شده و به مغزش جهل تزریق شده است.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: جامعه، حکومت و قدرت مشروعه قدرتی است که هر سال آن نسبت به سال‌های گذشته‌ش با کاهش جهل مواجه باشد، همان طور که حکومتی، حکومت است که از تاریکی به سمت نور، نه از نور به سمت تاریکی حرکت کند.
غرق در جاهلیت
وی افزود: مقدس به معنای وجود بعد خدایی است، همانطور که در قبل به آن اشاره کردم افرادی نیز در عین جاهلیت گمان می‌کنند برای خدا و به یاد خدا حرکت می‌کنند و خود را مقدس می‌دانند در حالکیه تنها در جاهلیت غرق شده‌اند و در آغوش خدا بودن جز خیالی برای آنان نیست.
محقق‌داماد در خصوص ابعاد معرفت و اهمیت آن اظهار کرد: سؤالی که همواره و در زمان تمام پیامبران از سوی یاران آنان پرسیده شده این است که «با وجود اینکه شما نیز همچون ما بشر هستید، چرا شما صدای خدا رو می‌شنوید و ما نمی‌شنویم». این سؤال، سؤال بسیار مهم و بزرگی است که با گذر دوره‌های مختلف نیز پاسخ درستی به آن داده نشده است.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی اضافه کرد: تنها کسی که به این سؤال پاسخ درست و کاملی داده، پیامبر اسلام(ص) است. ایشان در پاسخ می‌گویند «من بشری همچون شما هستم، از آسمان نیامده‌ام، ملک نیستم و تفاوتی با شما ندارم، من صدای خدا را می‌شنوم اما این چنین نیست که شما نیز نتوانید صدای خداوند را بشنوید»، به این معنا که راه سلوک و تکامل باز است. این پاسخ همان تمایز میان حضرت نوح و پیامبر(ص) است، چرا که نوح زمانیکه بدون پاسخ ماند، تنها مردم را نفرین کرد.
انتهای پیام
