بررسی مبانی قرائی تفسیر در دوفصلنامه «مطالعات قرائت قرآن»

به گزارش ایکنا؛ دوازدهمین شماره دوفصلنامه علمی ترویجی «مطالعات قرائت قرآن» به صاحب‌امتیازی جامعةالمصطفی(ص) العالمیة و مدیرمسئولی محمدعلی رضایی اصفهانی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «قرائت حدر در تجوید و فقه»، «دلایل فراگیری دانش تجوید و قرائت مرتّل»، «دیدگاه زمخشری در مورد قرائات»، «بررسی و نقد مقاله تجوید از دانشنامه قرآن (اولیور لیمن)»، «مبانی قرائی تفسیر»، «پژوهشی در قرائت ابی بن کعب و تطبیق آن با قرائت مشهور»، «دیدگاه شیخ امین‌الاسلام طبرسی در مورد قرائات»، «واکاوی تأثیر اختلاف قرائات سبع در تفسیر سوره نور»، «نگرشی بر ماهیت تغنّی در تلاوت قرآن»، «دیدگاه شیخ طوسی در مورد قرائات قرآن»، «بررسی قرائت مصاحف منسوب به ائمه(ع)» و «سنجش قرائت و معیارهای اختیار آن از نگاه ابن شنبوذ».

مبانی قرائی تفسیر

در چکیده مقاله «مبانی قرائی تفسیر» می‌خوانیم: «بحث مبانی تفسیر از مسائل مهم دانش تفسیر است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان این فن قرار داشته است و در عصر حاضر بیش از پیش مورد کنکاش قرار گرفته است. یک دسته از مبانی تفسیر ریشه در دانش قرائات دارد. روشن است مفسر قبل از ورود به تفسیر ناگزیر باید در این زمینه نیز به یک نظریه برسد و تفسیر را بر آن بنیان نهد. این نوشتار در صدد بررسی مبانی قرائی تفسیر است و می‌کوشد با روش توصیفی تحلیلی سه مبنا از مبانی قرائی تفسیر که عبارتند از: تواتر قرائات، نزول قرآن بر هفت حرف و انحصار اعتبار قرائات در یک قرائت را مورد بررسی قرار دهد. برآیند پژوهش حاکی از آن است که ادعای تواتر قرائات قابل قبول نیست، از این رو نمی‌تواند مبنای صحیحی برای تفسیر قرآن قرار گیرد. همچنین احادیث نزول قرآن بر هفت حرف افزون بر غیر معتبر بودن در منابع شیعی در منابع اهل سنت نیز از حیث سندی محل تامل و از حیث دلالی مبهم است و تنها در مورد اختلافات ناشی از لهجات مختلف قابل پذیرش است و مبنا قرار دادن آن برای تفسیر قرآن بر اساس قرائات متعدد صحیح به نظر نمی رسد. انحصار اعتبار و حجیت به قرائت عاصم نیز فاقد مستندات کافی بوده و با گزارشات تاریخی همخوانی ندارد. بنابر این مفسر در تفسیر باید علاوه بر قرائت عاصم به سایر قرائات معتبر نیز نظر داشته باشد و ذکر احتمالات متعدد تفسیری بر اساس قرائت‌های مشهور و معتبر یک مزیت تفسیری به حساب می‌آید.»

دیدگاه شیخ طوسی در مورد قرائات قرآن

در طلیعه مقاله «دیدگاه شیخ طوسی در مورد قرائات قرآن» آمده است: «قاریان قرآن کریم در خوانش برخی از واژه‌های قرآن اختلاف داشته‌اند. پژوهشگران حوزه قرآن و تفسیر همواره در برابر پدیده اختلاف قرائت دیدگاه خویش را آشکار ساخته‌اند. شیخ طوسی در مقام بزرگ ‌مفسر و فقیه شیعی قرن پنجم در جای‌جای تفسیر خویش، التبیان، قرائت قاریان را حکایت کرده و حجّت هر یک از قرائات را بیان کرده است. هرچند شیخ طوسی قرائت قرآن به قرائت‌های متداول را، روا می‌داند و اصل گونا‌گونی خوانش را در قرآن کریم از اصحاب پیامبر اکرم(ص)، قاریان هفت‌گانه و دیگر قاریان می‌پذیرد، ولی پرسش آن است که وی در وجه اعتبار قرائت محکیّ از قاریان چه نظری دارد و چه قواعدی را برای تشخیص قرائت معتبر و روا از نامعتبر و ناروا به کار می‌بندد؟ بر اساس جست‌وجوی فراگیر در تفسیر التبیان شیخ طوسی و بررسی سخنان وی در حکایت اختلاف قرائات و داوری درباره آنها، چنین به دست می‌آید که شیخ طوسی بر پایه چهار ملاک و قاعده، قرائت معتبر را از نامعتبر می‌شناساند؛ قرائت مخالف اصول و قواعد مسلَّم و قطعی زبان عربی در حوزه لغت، صرف و نحو، قرائت شاذّ و نارایج، قرائت مورد نهی معصوم و قرائت مخالف خط مصحف مرسوم نامعتبر است و تلاوت قرآن به چنین گونه قرائت‌هایی ناروا است.»

انتهای پیام