بررسی ابعاد مؤثر اربعین؛ از تأثیرگذاری بر زندگی امروز بشر تا آینده‌پژوهی
گروه جامعه ــ سومین همایش علمی بین‌المللی اربعین امروز، هشتم مهرماه، با بررسی ابعاد مختلف اربعین در عرصه‌های فرهنگی و رسانه‌ای، جامعه‌شناختی، کلامی و عقیدتی، فقهی و ادبی، تربیتی و روانشناسی و همچنین آینده‌پژوهی این رویداد عظیم برگزار شد.
به گزارش ایکنا؛ سومین همایش علمی بین‌المللی اربعین امروز دوشنبه، هشتم مهرماه، به همت دانشگاه علامه طباطبایی و در کتابخانه مرکزی این دانشگاه برگزار شد.وی افزود: پدیده اربعین از تمامی ابعاد باید بررسی شود، دانشمندان مختلفی از ایران و دنیا اربعین را به عنوان حوزه زنده پژوهشی دنبال می‌کنند و دانشگاه علامه نیز اهتمام زیادی بر این موضوع دارد.
شالچی ادامه داد: تعداد ۱۸۰ مقاله و چکیده مقاله به دبیرخانه همایش واصل شد که پس از داوری، مجموعاً ۱۳۵ مقاله مورد پذیرش قرار گرفت که امروز به دلیل محدودیت زمانی تنها برای ۳۵ مقاله فرصت ارائه وجود دارد. در انتهای همایش مقالات به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی منتشر می‌شود و در اختیار اربعین‌پژوهان قرار می‌گیرد.
وی گفت: ممکن است در حوزه اربعین پژوهی، برخی مؤسسات خارجی سوءگیری‌هایی داشته باشند، اما مهم این است که از درون زیست جهان تشیع فعالیت‌های شایسته‌ای در این زمینه انجام شود.
وی با تأکید بر اینکه تا زمانی که حج و نماز برپاست، نهضت حسینی وجود دارد و ادامه خواهد داشت، گفت: در بررسی و تحلیل فرهنگ اربعین لازم است آن را به چند بخش تقسیم کنیم، نخست بعد فکری و اندیشه‌ای زیارت اربعین است که موجب رسیدن افکار و اندیشه‌های مختلف است، بعد دیگر توسل و ارتباط شناختی است به این معنا که زیارت اربعین می‌تواند موجب قرار گرفتن فرهنگ‌های شرق و غرب در کنار هم باشد، فرهنگ اسلامی هم مبتنی بر این تفکر است.
وی گفت: طاغوتیان در گذر زمان مانع گرامیداشت فرهنگ عاشورا و برپایی این رویداد می‌شدند، چه در دوره عباسی یا در دوره کمونیست‌ها و یا در دوره رژیم بعث، صدام از راهپیمایی اربعین دچار وحشت شده بود و طی سی و چند سال مانع برپایی این مراسم بود.
عضو مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان در پایان با بیان اینکه اندیشمندان ارزش معنوی اربعین را می‌دانند، گفت: جا دارد نام ببرم از بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) که آن جمله تاریخی را فرمودند که این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.
امام حسین(ع)؛ محور و زمینه‌ساز تمدن اسلامی
در ادامه مراسم افتتاحیه حجت‌الاسلام حمید احمدی، رئیس کمیته فرهنگی اربعین، نیز در سخنانی اظهار کرد: فراتر از بحث قوم‌گرایی و دیگر مسائل، اربعین موضوعی فرادینی است. شعاری هم که برای رویداد بزرگ اربعین امسال انتخاب شده و شعار الحسین یجمعنا، بر پایه توحید و تأکید بر تأسیس جامعه‌ای است که در انتظار بشریت بوده و در این جامعه جدید حسین(ع) محور و زمینه‌ساز تمدن اسلامی است.
وی ادامه داد: گزارش‌هایی که در سال‌های گذشته از سوی ستاد اربعین و با کمک سایر کمیته‌های همکار در این رویداد خدمت مقام معظم رهبری ارائه شد، عمده آنها با نگاه‌های آسیب‌شناسانه بود، اما ایشان بر ظرفیت‌های اربعین و استفاده از گروه‌های دانشگاهی و اساتید برای استفاده از ظرفیت‌ها تأکید داشتند. ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که نیازمند حضور و فعالیت نخبگان در این زمینه است.
رئیس کمیته فرهنگی اربعین در ادامه با اشاره به بحث مدیریت در رویداد عظیم اربعین، گفت: میلیون‌ها نفر در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند که از این میان امسال بیش از سه میلیون نفر از ایران در اربعین شرکت خواهند کرد. در این رویداد میزبانان بدون آنکه از رنگ، نژاد و مذهب کسی بپرسند، به زائران خدمات ارائه می‌دهند. این اتفاق موجب عصبانیت دشمنان اسلام بوده و باعث شده آنها هم بیکار ننشینند.
ضرورت صیانت محققان و نخبگان دانشگاهی از اربعین
وی گفت: به همین منظور، مطلوب است محققان و نخبگان دانشگاهی در زمینه آسیب‌هایی که ممکن است موجب صدمه وارد کردن به اربعین شود، از جنبه‌های فکری و علمی به صیانت از این حرکت بپردازند و در این زمینه فعالیت کنند.
دیگر سخنران این مراسم غلامرضا غفاری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بود. وی طی سخنانی اظهار کرد: ما با اجتماع بزرگی در پیاده‌روی اربعین مواجه‌ایم که منحصر به برگزاری راهپیمایی و جمع شدن مجموعه‌ای از افراد نیست و به این مسئله خلاصه نمی‌شود. این رویداد بدون در نظر گرفتن شکل و ظاهر آن از محتوایی بهره‌مند است که جای توجه دارد.
معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم با بیان اینکه رویداد اربعین از حیث علمی، وظیفه و مأموریتی برعهده جامعه دانشگاهی می‌گذارد که عالمان مسلمان هم به آن اذعان دارند، ادامه داد: این تأکید از این روست که حرکت پیاده‌روی اربعین به سان آیینه‌ای است که جامعه اسلامی می‌تواند تمام آموزه‌ها و ظرایفی را که بر مبنای آنها ماهیت و هویت او تعریف می‌شود در این قاب ببیند؛ لذا ورود عالمانه به این موضوع و رویدادی که مختص به یک روز نیست و از مدت‌ها قبل از روز اربعین مورد توجه است، لازم به نظر می‌رسد.
وی افزود: امروزه نمایش حضور مردم در رویداد اربعین در دید جهانیان نشسته، به ویژه در عصر و زمانه‌ای که ضریب نفوذ رسانه‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است. بنابراین وقتی چنین وضعیتی وجود دارد، وظیفه بخش عالمان و دانشگاهیان این است که این رویداد را از شئون مختلف مورد بررسی قرار دهند.
غفاری گفت: در سال‌های گذشته و دوره‌های پیشین این همایش در این سطح و به شکل بین‌المللی برگزار نمی‌شد. امسال همه دانشگاه‌ها در کنار دانشگاه علامه برای برگزاری این همایش مشارکت خوبی داشتند، اما بیش از همه همکاری کمیته آموزش و بخش فرهنگی اربعین را شاهد بودیم. نگاه عالمانه به شئون رویداد از جنبه‌های مختلف و دیگری نگاه سیاستی و مدیریتی دو جنبه مهم پرداخت به موضوع پیاده‌روی اربعین بوده است.
نیازمند ورود عالمانه نخبگان در حوزه اربعین‌پژوهی هستیم
وی گفت: گفتمان اربعین‌پژوهی باید در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور‌های مسلمان خاصه در ایران و کشور عراق مورد توجه قرار گیرد. دانش و اطلاعاتی که در این زمینه تاکنون در اختیار داشته‌ایم آن‌قدر زیاد نیست. همه مجموعه‌های علمی باید ورود لازم را در این باره داشته باشند و قطعاً می‌تواند نتایج مثبتی داشته باشد. امیدوار هستیم اهتمام و تلاش برای غنا و تولیدات بیشتر در حوزه اربعین‌پژوهی را در عصری که عصر دانایی است شاهد باشیم.
حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی، نیز در سومین همایش بین‌المللی اربعین ضمن قدردانی و تجلیل از برگزارکنندگان این رویداد، مهمانان خارجی و معاون فرهنگی وزارت علوم، اظهار کرد: باید توجه کنیم که تحلیل‌های گوناگونی در زمینه اربعین مطرح است. لذا دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان دانشگاهی که بر پدیده‌های اجتماعی و علوم انسانی تمرکز ویژه‌ای دارد پیشگام برگزاری این رویداد شده است.
پیاده‌روی اربعین؛ شیوه‌ای نوین از تعاملات انسانی
وی در ادامه گفت: معتقدیم راهپیمایی اربعین پدیده‌ای جدید است که می‌تواند آثار جهانی در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی داشته باشد.
سلیمی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در ابتدای قرن بیست و یکم میلادی شاهد پدیده‌هایی هستیم که از بستر فرهنگ‌ها و اندیشه‌های مذهبی بروز می‌یابد اما در چارچوب تنگ پدیده‌های مدرن باقی نمی‌ماند و اربعین یکی از همین رویدادهاست.
وی یادآور شد: از سال ۱۹۴۸ که راهپیمایی بزرگ انقلابی در چین رخ داد، هرگز چنین اجتماع گسترده‌ای مانند اربعین وجود نداشته و پیاده‌روی اربعین از ابتدای قرن بیستم تاکنون بی‌نظیر است.
سلیمی با اشاره به تنوع و تکثر موجود در پیاده‌روی اربعین گفت: در این اجتماع بزرگ، انسان‌ها از ملیت‌ها، قومیت‌ها و گرایش‌های سیاسی مختلف حول یک پیام آزادی‌بخش، که از ۱۴۰۰ سال پیش برای ما ارسال شده است، جمع می‌شوند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: در زمانه‌ای که قدرت‌طلبان دنیا برای اندکی اقتدار و منافع پست دنیایی، مردمانی را به فلاکت می‌کشند، جمعی با نیات الهی در فضایی آکنده از انسانیت، محبت و وفاداری دور یکدیگر جمع می‌شوند.
سلیمی همچنین اظهار کرد: راهپیمایی اربعین می‌تواند شیوه نوینی از تعاملات انسانی را به ما نشان دهد. به همین دلیل از دانشمندانی که به همایش بین‌المللی اربعین دعوت شده‌اند توقع داریم این پدیده را مورد مطالعه علمی قرار دهند و الگوهای علمی برای فهم آن را به جهانیان عرضه کنند.
در پایان هیئت مهمان از کشور عراق، پرچم متبرک به عتبه حسینی را به سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی و مسئول سومین همایش بین‌المللی اربعین، اهدا کرد.
