سلمان فارسی؛ پیرو ولایت، حامی فقرا و عالمان

احسان پوراسماعیل، استادیار مؤسسسه آموزش عالی آرمان رضوی و پژوهشگر قرآن و حدیث در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، اظهار کرد: سلمان فارسی از جایگاه ویژه‌ای نزد اهل‌بیت(ع) برخوردار است، تا جایی که می‌توان گفت در عصر خویش هیچ‌کس به پای او نمی‌رسد، تعبیر زیبای «منااهل البیت» برای اولین بار به او نسبت داده شده است.

وی افزود: روزی سلمان خدمت پیامبر(ص) رسید، اصحاب به جهت کهنسالی و مورد احترام بودن سلمان نزد پیامبر او را تکریم کردند، در این میان عمربن‌خطاب نیز وارد شد، وقتی این تکریم‌ها را دید گفت: «این مرد عجم چه کسی است که در بین اعراب، صدرنشین شده است؟» پیامبر(ص) ضمن خط بطلان کشیدن بر «تبعیض نژادی» فرمود: «سلمان بحرٌ لا یُنْزَفُ و کَنْزٌ لایُنْفَدُ، سلمان منّا اهل‌البیت، سَلْسَلٌ یَمْنَحُ الحِکمَةَ و یُؤْتِی البُرْهان»، «سلمان مانند دریایی که نمی‌خشکد و مانند گنجی بی‌پایان است، او از خاندان ماست، سلمان آبشار و چشمه‌ای است که حکمت را جاری می‌کند و راه و دلیل روشن می‌آورد.»

سلمان فارسی، حکیم امت در کلام امیرمؤمنان(ع)

پوراسماعیل ادامه داد: در نقل دیگری داریم، «ابن کوّا» که یکی از سران متعصب خوارج بود سرانجام در جنگ نهروان کشته شد. او گاهی از حضرت آیات مشکله را می‌پرسید. روزی که امام علی(ع) مشغول سخنرانی بود، ابن کوّا سؤالاتی بیان کرد و آن حضرت هم پاسخ داد، از جمله اینکه پرسید: «ای امیرمؤمنان! نظرت پیرامون سلمان فارسی چیست؟» امام علی(ع) فرمود: «بخٍّ بخٍّ! سلمانُ منّا اهل‌البیت و مَن لکم بمثل لقمان الحکیم، علم علمُ الاوّل وَ علمُ الآخر»، «آفرین آفرین! سلمان از ما اهل‌بیت است و چه‌کسی برای شما، همانند لقمان حکیم است-جز سلمان-؟ او دانش اول و آخر را می‌دانست.»

این پژوهشگر علوم قرآن و حدیث عنوان کرد: جایگاه ویژه‌ او برای دانشوران شیعه همچون آفتاب، آن چنان روشن است که در آثار خود به آن اذعان دارند، به‌عنوان مثال شیخ مفید(ره) در کتاب اختصاص می‌آورد: «در نزد امام صادق‌(ع) از جناب سلمان و جعفر طیار یاد شد و بعضی جعفر را بر سلمان برتری دادند»، بعضی گفتند: «سلمان مجوسی بود و بعد مسلمان شد»؛ بنابراین مقام سایر افراد یاد شده بالاتر است، حضرت جعفر صادق(ع) از جای خود بلند شدند و به حالت غضبناک خطاب به ابوبصیر فرمودند: «ای ابوبصیر! خداوند، سلمان را از طایفه‌ علوی قرار داد، بعد از آنکه در زمره‌ مجوسیان بود و از طایفه‌ قرشیان قرار داد بعد از آنکه فارسی بود، پس صلوات خدا بر سلمان باد».

وی اضافه کرد: امام صادق(ع) در ادامه فرمودند: «به درستی که جناب جعفر هم، شأنی دارد که با ملائکه در بهشت پرواز نماید»، یا در رجال‌کشی روایت شده: «نزد حضرت باقر(ع) یادی از سلمان‌فارسی به میان آمد، پس حضرت فرمود: «نگویید سلمان فارسی، بلکه بگویید سلمان محمدی چون او از ما اهل بیت است».

سلمان؛ شخصیتی پیرو حق و حقیقت

پوراسماعیل گفت: جناب سلمان همواره در جست‌وجوی حقیقت و پیروی از آن بود، نکته‌ مهمی که میان عموم اصحاب پیامبر(ص) به چشم نمی‌خورد، بنابراین تمام معادلات زندگی سلمان فارسی حول همین نگرش شکل ‌گرفت، وقتی بشارت ظهور پیامبری در حجاز را از پیشوای خود دریافت ‌کرد، بی‌درنگ به‌دنبال گمشده‌ خویش سختی مهاجرت را بر خود هموار ‌کرد و حاضر شد مانند یک برده در نخلستان آن قدر کار کند تا شب و روزها طی شود و خورشید اسلام طلوع کند، همین رویکرد پیروی از حقیقت را سلمان بعد از شهادت پیامبر(ص) داشت و از بیعت با خلیفه‌ اول خودداری کرد.

این پژوهشگر علوم قرآن و حدیث افزود: سلمان فارسی در طول زندگی پربرکتش، مردم را با حقایق و معارف دین آشنا ‌کرد. در مجلسی لب به سخن گشود و گفت: «ای مردم! شما را به خدا سوگند می‌دهم و نیز به حق پیامبر(ص)، آیا شما گواهی می‌دهید که پیامبر(ص) فرمود: «سلمان منّا اهل البیت؟» ». همه‌ جمعیت پاسخ دادند: آری، سوگند به خدا که گواهی به آن می‌دهیم. در این موقع سلمان ادامه داد: «پس من هم گواهی به آن داده و می‌گویم از پیامبر(ص) شنیدم که فرمود: «علیٌّ امامُ المتّقین و قائدُ الغُرِّ المُحجّلِین و هوَ الأمیرُ مِن بَعدی»، «علی(ع) امام پرهیزکاران و رهبر سفیدرویان و نیکبختان است و او بعد از من، فرمانروا و حاکم است».

مسئولیت‌پذیری متعهدانه در حکومت اسلامی

پوراسماعیل بیان کرد: دومین نکته‌ برجسته‌ شخصیت افتخار ما ایرانیان، به نظر می‌رسد توان مدیریتی اوست که در زمان‌های مختلف از خود بروز داده است، در جنگ خندق پیشنهاد حفر خندق توسط وی و رشادت امام علی(ع) در کشتن عمروبن عبدود سبب پیروزی سپاه اسلام ‌شد و در عصر بعد از پیامبر(ص) نزدیک دو دهه فرمانروای مدائن بود و به گفته‌ برخی در این مقطع بدون استفاده از بیت‌المال با زنبیل‌بافی به اداره‌ معیشت خود می‌پرداخت که با اعتراض خلیفه‌ دوم مواجه شد و او در پاسخ به خلیفه ضمن یادآور شدن سنت پیامبر(ص)، روش حکومت‌داری خود را براساس سیره نبی خدا ترسیم کرد.

وی گفت: وقتی امام صادق(ع) به یکی از اصحاب خود می‌فرماید: «سلمان را فارسی نخوان، بلکه او را محمدی بخوان، دلیل نکوداشت نام سلمان را در میان اهل‌بیت(ع) را در سه محور معرفی می‌کند، نخست اینکه خواسته‌ امیرالمؤمنین(ع) را بر خواسته‌ خویش برگزیده بود، دوم آن‌که دوستدار فقرا بود و آنان را بر ثروتمندان ترجیح می‌داد و سوم آن‌که علم و عالم را گرامی می‌داشت.

استادیار مؤسسه آموزش عالی آرمان رضوی اظهار کرد: این هر سه که نیاز مدیران روزگار ما نیز هست، نقش بسیار مهمی در ساختن شخصیت انسان دارد. با نور علم و معرفت آدمی حرکت می‌کند و در سلوک خود، خواسته‌ مولایش را بر هر چیزی مقدم می‌دارد، با این دو بال پرواز، یک مدیر متخصص و متعهد می‌‌شود و در مشی مدیریتی خود همواره به فکر ضعیفان جامعه هست و حتی بودن در کنار آنان را برای خود افتخار می‌داند، بنابراین زندگی سلمان فارسی، عصاره‌ای از فرمایشات اهل‌بیت(ع) است که در مقاطع مختلف زندگی از خود نشان داده، به عبارت دیگر سلمان، «شیعه، آن‌گونه که باید باشد» است.

وی ادامه داد: وقتی انسان در کسوت مدیریت و اداره‌ جامعه، دست از منفعت‌طلبی برکشد و مطیع صِرف امر مولای خویش در تمام امور باشد، یک شیعه واقعی است که توان تصمیم در راه پر و پیچ و خم مدیریت را می‌یابد؛ چرا که قرآن کریم می‌فرماید: «مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً» پس برای اداره‌ جامعه و اداره‌ زندگی باید تقوا داشت که تقوا گوش فرادادن به فرمان حجت خدا در همه امور است.

نقش سلمان فارسی در اثرگذاری بر جامعه ایران

پوراسماعیل گفت: به گفته‌ برخی از مورخان، سلمان‌فارسی اولین کسی است که قرآن را به زبان فارسی ترجمه کرده است؛ بنابراین وی نقش بسزایی در هدایت بسیاری از مسلمانان داشته و دارد. در این نقل‌ها آمده است که مردم فارس طى نامه‌‌اى از سلمان خواستند تا براى ایشان سوره‌ فاتحه را به فارسى بنویسد. سلمان پس از عرضه کردن نظر خود بر پیامبر(ص)، براى ایشان نوشت: «بسم اللّه الرحمن الرحیم به نام یزدان بخشاینده...» اگر چه بیشتر کتاب‌های تاریخی ارتباط سلمان فارسی با وطن خود را به بعد از حیات پیامبر(ص) موکول می‌کنند، اما در صورت پذیرش این نقل باید ارتباط سلمان فارسی با ایرانیان را از عصر پیامبر(ص) بدانیم.

وی افزود: اگر چه کشورگشایی‌های خلیفه‌ دوم اسلام را به ایران آورد، اما حضور جناب سلمان در مدائن، پایتخت سابق ساسانیان، سبب شد ایرانیان با حقیقت اسلام آشنا شوند و مکتب تشیع را برگزینند، امروز هم نقش سلمان‌فارسی میان ایرانیان پررنگ است؛ چرا که ایران شیعه خانه‌ اهل‌بیت(ع) است و این موهبت ریشه در بیعت راستین سلمان فارسی در غدیر دارد و چه بسا پاسخ به این استواری در بیعت امیرمؤمنان(ع) است که امام صادق(ص) سلمان را در جرگه‌ رجعت‌کنندگان در حکومت امام زمان(عج) معرفی می‌کند.

انتهای پیام