حجت‌الاسلام پویا:
امام علی(ع) حق را نخ تسبیح استواری جامعه می‌دانند / انواع حق در نگاه امیرالمؤمنین
عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی با تشریح حقوق سه‌گانه انسان با خود، خدا و دیگران گفت: امام علی(ع) حق را نخ تسبیح و مایه استواری جامعه می‌دانند که بدون آن جامعه زوال می‌یابد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن پویا، عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، شامگاه جمعه، 17 مردادماه در نشست علمی «رابطه حقوق و سلامت جامعه از منظر نهج‌البلاغه» با تبریک عید سعید غدیر خم، گفت: یکی از مسائلی که در قرآن و سنت به آن اهمیت زیادی داده شده، حقوق است؛ بیش از 200 بار کلمه حق غیر از واژه‌های حقا و حقه و ... به کار رفته که با احتساب آن به بیش از 250 عدد بالغ خواهد شد.
وی اضافه کرد: قرآن در آیه شریفه و فی اموالهم حق للسائل؛ خداوند حق برای سائل و محروم قرار داده است، این مضمون در آیات دیگر هم تکرار شده است.
پویا بیان کرد: در نهج‌البلاغه هم مباحث مختلفی در مورد حقوق و حقوق‌مداری امام علی عملا و بیانا و متقابل بودن حقوق بیان شده است. امام در خطبه 216 در بحبوحه صفین و در وصیت مفصلی در برگشت از صفین مطرح فرموده‌اند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: ایشان در این خطبه فرمودند که خداوند حقوق بندگان را مقدمه برای حقوق خودش قرار داده است؛ یعنی کسی که در حقوق بندگان خدا کم می‌گذارد در حالی که مدعی است من حقوق خدا را رعایت می‌کنم سخن ناصوابی به زبان آورده است. اگر کسی که به احقاق حقوق دیگران مبادرت ورزد هم به صورت طبیعی به حقوق خدا اهتمام ورزیده است.
پویا اضافه کرد: از نگاه امام علی(ع)، رعایت حقوق بندگان باید منجر به رعایت حقوق خداوند و رعایت حقوق خدا هم باید منجر به رعایت حقوق مردم شود؛ چون بندگان خدا نمادهایی از خداوند هستند و خداوند عزیز می‌دارد.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم جامعه سالمی داشته باشیم محور اصلاح جامعه و استواری نظام بر رعایت حقوق است و اگر توجه نکردیم بنیاد حکومت را از بین برده‌ایم، اضافه کرد: سخنان امام علی در مواضعی که بیان شده خیلی مهم است؛ ایشان با شروع حکومتشان بر حقوق مردم تکیه کردند و تعلیم آن را حق مردم دانستند تا جاهل به حقشان نباشند.
عمل به واجبات؛ شرط ورود به بهشت
پویا تصریح کرد: در اوایل تصدی حکومت در خطبه‌ای فرمودند که خداوند کتابی بر شما نازل و در آن همه خیر و شر را بیان فرموده و اگر شما راه صواب و خیر را بگیرید هدایت می‌شوید. دوری کنید از شر تا به اعتدال برسید؛ به واجبات توجه کنید زیرا توجه به واجبات منجر به بهشت می‌شود و خداوند حلال‌ها و حرام‌هایش را خیلی واضح بیان کرده است.
وی ادامه داد: امام در ادامه فرمودند که اخلاص و توحید را خداوند به حقوق مسلمین گره زده است یعنی کسانی که مدعی توحید و اخلاص هستند ولی حقوق دیگران را پایمال می‌کنند دروغ می‌گویند؛ لذا گفته شده که توجه به عهد و پیمان از ویژگی‌های یک مسلمان است. مسلمان کسی است که دیگران از دست و زبانش در امان باشند.
پویا با بیان اینکه خطاب حضرت به همه مسلمین است، تصریح کرد: امام فرمودند شما(خطاب به نهروانیان) سه حق بر من دارید که رعایت می‌کنم، من شما را از مسجد رفتن منع نمی‌کنم اگر برای توطئه نباشد؛ وقتی همراه و کمک ما هستید شما را از بیت‌المال محروم نمی‌کنم (و شغلتان را از شما نمی‌گیرم) و نبردی با شما ندارم و تا خوارج این کار را نکردند حضرت در پیمانشان استوار بودند؛ حق دیگر اینکه اگر صحبت کنید ما هم با شما سخن می‌گوییم و اگر سکوت کردید کاری با شما نداریم.
وی با اشاره به حقوق متقابل، افزود: امام فرمودند که شما حقوقی بر من دارید و من حقوقی بر گردن شما؛ به گفتار امام حق در مقام بیان خیلی وسیع و در مقام عمل تنگ است چون چه حق هایی که ضایع می‌شوند و به آن توجهی نیست.
پویا اضافه کرد: امام فرمودند هیچ کس حقی بر گردنش نیست مگر اینکه حقی از دیگری بر گردن او هست، در رابطه استاد و شاگردی، والدین و فرزندان، مدیران و مسئولان و مردم حقوق متقابل وجود دارد که طرفین باید پایبند باشند.
استاد حوزه با اشاره به حقوق خدا و بندگان از نگاه امام، گفت: به تعبیر امام خداوند فرموده که حق من بر شما این است که مرا اطاعت کنید و البته همین اطاعت هم مجانی و یکطرفه نیست و خدا تفضلا ثواب مضاعفی برای اطاعت از خودش قرار داده و اگر ما یک قدم برداریم خدا ده ها قدم عنایت خواهد فرمود؛ اگر صدقه و قرض الحسنه بدهیم خدا ده‌ها برابر کمک می‌کند.
وی اظهار کرد: از دید امام بزرگترین حق، حقوق متقابل ولی و رعیت است که خدا واجب کرده است؛ همه انسان‌ها در هر جامعه‌ای حقوقی دارند و این طور نیست که اگر حاکم شدیم می‌توانیم با دیگران هر طور خواستیم رفتار کنیم. خداوند این حقوق را قرار داده تا نظام یعنی نخ تسبیح حفظ شود و استوار باشد؛ امام فرمودند ولات بدانند جز با اصلاح رعیت به صلاح نمی‌رسند همان طور که رعیت هم جز با اصلاح ولات به جایی نمی‌رسند.
پویا اظهار کرد: نکته دیگر در کلمات امام، انواع حقوق است؛ حقوق خدا، خویشتن و مردمان؛ حقوق خدا این است که به خاطر هر نعمتی که به ما داده حقی هم قرار داده است؛ زبان گویا، عقل و تفکر و دست و بدن سالم را قرار داده و هر کدام حقی بر ما دارند و اگر ادا کردیم خدا آن را برای ما حفظ می‌کند و کسی که کوتاهی کند زوال خودش را رقم زده و نعمت را زایل کرده است.
وی با اشاره به حقوق خودمان بر خودمان بیان کرد: به تعبیر امام، کسی که حق خودش را بشناسد، جایگاهش را می‌داند؛ عالم واقعی کسی است که قدر خود را بداند زیرا جهالت کافی است که قدر خود را ندانیم و در مواضع بیجا سکوت کرده و یا حرفی بزنیم و کسی که از حقوق خودش تعدی کند، بیراهه رفته است. اگر می خواهید باقی بمانید، محکمترین ریسمان حفظ حقوق خداست.
پویا تصریح کرد: امام علی فرمودند که ای انسان خودت را از هر پستی دور بدار و خوار مکن گرچه فکر می‌کنی با خواری و پستی به برخی منافع می‌رسی؛ بعد فرمودند تو فکر می‌کنی که با ذلیل کردن خودت به جایی می‌رسی در حالی که همه چیز را از دست می‌دهی.
وی با اشاره به حقوق مردم اظهار کرد: فرمودند که خداوند بندگانی قرار داده تا به دیگران کمک کنند و اگر این افراد از توانایی‌هایی که دارند بذل کنند خدا زیاد کرده و اگر بخل بورزند از آنان گرفته می‌شود به همین دلیل فرموده‌اند که اگر کسی به شما مراجعه کرد بدان رجوع او به شما از نعمت‌های بزرگ خداست.
حقوق امام و مردم
پویا با اشاره به حقوق مردم و حکومت تصریح کرد: امام گفت: حق شما بر من این است که شما را نصیحت کرده و نافع شما باشم و صلاح شما را در نظر بگیرم و درآمد شما را افزون کنم نه اینکه شما را بیچاره کنم؛ کاری کنم به زندگی استوار و سالم برسید و چشمانتان گریان نباشد.
وی اضافه کرد: تعلیم شما وظیفه من است تا جاهل نباشید؛ زیرا جهالت مردم یکی از ابزارهایی است که حاکمان جور از آن بهره می‌برند؛ همچنین ادب تعلیم را باید به شما بیاموزم و حق من بر عهده شما این است که از من تبعیت کنید.
انتهای پیام مطالب مرتبط
