باید و نبایدهای کربلایی که نشان می‌دهیم / روضه‌های خانگی؛ مکانی برای شارژ روحی + فیلم

روضه‌های خانگی یکی از سنت‌های حسنه‌ در تعظیم شعائر حسینی با قدمتی دیرینه در بین شیعیان محسوب می‌شود و منشأ برکات تربیتی و اجتماعی گسترده‌ای از جمله آموزش احکام دینی، آشنایی با سیره اهل‌بیت(ع)، توسعه همدلی، ایجاد روحیه مشارکت و انسجام به‌ ویژه در گروه‌های کوچک مانند اقوام و همسایگان با محوریت اهل‌بیت(ع) است.

امسال با توجه به شیوع بیماری کرونا و تحمیل محدودیت‌هایی در عزاداری ماه محرم و صفر، ضرورت توجه به روضه‌های خانگی بیش‌ از پیش نمایان شد، چراکه برخی از عزاداران حسینی به دلایل مختلف مانند حفظ سلامتی خود و دیگران، کهولت سن و یا بیماری و ... امکان حضور در مجالس عمومی برایشان فراهم نیست و دل‌تنگ روضه‌ اباعبدالله(ع) هستند؛ بر همین اساس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور با همکاری ایکنا، برای ترویج سنت حسنه روضه‌های خانگی و به ‌منظور تعظیم شعائر الهی، اقدام به راه‌اندازی این پویش کرده است.

حسن سلطانی، مجری رسانه ملی، درباره اهمیت روضه‌های خانگی و لزوم برپا داشتن این جلسات با وجود بیماری کرونا، به مواردی اشاره کرده و معتقد است که برخی مداحان دانش و آگاهی کافی ندارند و گاه با سخنان خود موجب ایجاد انحراف فکری در میان نوجوانان و جوانان می‌شوند که لازم است مرکزی برای رسیدگی به این مورد وجود داشته باشد. در ادامه مشروح گفت‌و‌گوی خبرنگار ایکنا با این صاحب‌نظر در حوزه آئین‌های عاشورایی را مشاهده می‌کنید.

ایکنا ـ پس از انقلاب اسلامی با توجه به شرایطی که به وجود آمد، بر روی برگزاری تجمعات بزرگ مذهبی تأکید و مواردی مانند روضه‌های خانگی کمرنگ شد. نظر شما در این رابطه چیست؟ و اگر خاطره‌ای از آن دوران در ذهن دارید، بگویید.

بزرگان دین فرمود‌اند که هر کجا احساس دلتنگی برای اباعبدالله(ع) داشتید، بر روی یک بلندی رفته، به سمت قبله قرار گرفته و دست خود را بر سینه قرار دهید و سه بار بگویید «صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ». این بدان معناست که در هر کجا و در هر زمان و مکانی که بودید، هیچ مانعی وجود ندارد که دل‌های شما با خود حضرت سیدالشهدا(ع) ارتباط برقرار کند. من مرثیه‌خوان دل سودایی خویشم.

روضه‌های خانگی به زمان قبل و بعد از انقلاب و مشروطه و یا صفویه مربوط نیست. جن و ملک بر آدمیان نوحه می‌کنند / گویا عزای اشرف اولاد آدم است. ارتباط دادن روضه‌های خانگی به قبل و بعد از انقلاب، قیاسی فارغ از آن چیزی است که روند تاریخی دارد. عزاداری برای حضرت سیدالشهدا(ع) به زمان ما و حضرت ختمی مرتبت(ص) و پیش از آن برنمی‌گردد و بدو آن نیز از آن زمان نیست.

بدو این عزاداری از آنجایی است که هنگامی که حضرت آدم(ع) آن نافرمانی و ترک اولی را انجام داد و از بهشت بیرون شد. یعنی زمانی که آدم(ع) به زمین آمد و از شدت پشیمانی بی‌قراری می‌کرد و اشک فراوان می‌ریخت، جبرئیل(ع) به او راه را نشان نداد و گفت که باید این اذکار را بخوانی تا وسیله نجات تو باشد. هنگامی که آدم(ع) از او پرسید که این اذکار چیست؟ جبرئیل(ع) فرمود که ای آدم! عرضه بدار «یا حمید بحق محمد یا عالی بحق علی یا فاطر بحق فاطمه یا محسن بحق الحسن یا قدیم الاحسان بحق الحسین».

آدم(ع) پس از بیان این اذکار اشاره کرد وقتی به نام نامی حسین(ع) می‌رسم، دلم می‌لرزد و غم فراوانی بر سینه‌ام سنگینی می‌کند. آنجا جبرئیل امین(ع) روضه‌خوان و آدم(ع) نیز شنونده و گریه‌کننده برای امام حسین(ع) می‌شود، در حالی که هنوز هیچ کدام از پنج تن آل عبا(ع) به دنیا نیامده‌ بودند. موضوع روضه‌خوانی برای امام حسین(ع) قدمتی به اندازه تاریخ هستی دارد، چراکه ایشان امام ناس هستند، یعنی عالم و آدمی نبود، اما محمد و آل محمد(ع) بنا به قول روایات بیان شده، بودند. لذا اگر ما در مقاطعی روضه‌های خانگی داشتیم، این فیوضات و برکاتی بوده که خداوند متعال به واسطه آن‌ها ما را قابل دانسته و مواهبی را کرامت کرده که روضه‌های خانگی گسترش یافته است.

به خاطر دارم که در سال‌های 50 و 51 نوجوان بودم و پنجشنبه هر هفته در منزل ما روضه برگزار می‌شد و پنجشنبه‌های اول ماه و دیگر پنجشنبه‌های هر ماه نیز مراسم روضه‌خوانی در منازل همسایگان ما برپا می‌شد. همچنین، شب‌های جمعه نیز سر کوچه ما حسینیه‌ای وجود داشت که همواره روضه داشت. عصر جمعه نیز در محله ما مکانی بود که در آنجا دعای سمات می‌خواندند. در محله ما عطر اهل بیت(ع) دائماً منتشر می‌شد.

ایکنا ـ  شما معتقدید که توجه به این قبیل مناسبات و دورهمی‌ها برای احیای قرآن و عترت مانند روضه‌های کوچک باید همیشگی باشد؟

اگر دقت کنیم در دین و مذهب آمده است که به شدت مراقب انجام فرایض و احکام دینی مانند نماز و نوافل آن باشید، چراکه انسان دائماً در معرض پلیدی‌ها و امواج منفی شیطانی قرار دارد. برای اینکه انسان در برابر گناهان و سقوط در ورطه نابودی واکسینه شود، باید همواره خود را در محضر خداوند باریتعالی ببیند که این امر موجب تزکیه آدمی می‌شود.

امروز یک ویروس منحوس جهانیان را اسیر خود کرده است و همگان از آن فراری هستند، اما چرا ما از ناقل ویروس‌هایی نظر تهمت، غیبت، ربا و ... نمی‌ترسیم و فرار نمی‌کنیم. ویروس کرونا جسم ما را خراب می‌کند، ولی ویروس‌هایی مانند ربا، تهمت و ... دین و دنیا و عقبای ما را به آتش می‌کشد. مهمترین خبر جهان امروز این است که اعلام کنند، ای اهل عالم واکسن ویروس کرونا پیدا شد، اما آیا کسی این دغدغه را دارد که واکسن چشم ناپاک و یا سایر پلیدی‌ها و گناهان پیدا شود؟

این ویروس به ما نشان داد که همه دغدغه ما فیزیک ماست، در صورتی که جان، روح و روان انسان همگی در کنار یکدیگر قرار دارد، اما چون ما به دنبال این‌ها نیستیم، غفلت می‌کنیم. روضه‌های خانگی برای این بود که به همه ما بگوید که شارژ روحی و روانی شما در هفته یا ماه تمام می‌شود. همه ما به شارژ روحی، عاطفی و معرفتی نیاز داریم. امیرالمؤمنین(ع) به امام حسن(ع) که سیدالشباب اهل الجنة و کریم آل طه بود، سفارش می‌کند که هر روز 50 آیه قرآن تلاوت کن. آب کم جو تشنگی آور به دست / تا بجوشد آبت از بالا و پست. لذا وقتی شارژ روحی کاهش می‌یابد، می‌توانیم با بهره‌گیری از معارف دینی و مذهبی همچون زیارت عاشورا، حضور در جلسات روضه‌خوانی و ... روح و روان خود را شارژ کنیم. علمای بزرگ ما در جلسات روضه‌خوانی حضور پیدا می‌کردند و یک روحانی یا خطیبی به وعظ و خطابه می‌پرداخت. انسان هر روز در معرض خالی شدن شارژ روحی و معنوی قرار دارد و باید آن را در روضه‌های خانگی پر کند.

ایکنا ـ مردم از مداحان و ستایشگران اهل بیت(ع) چه انتظاراتی دارند و مادحین تا چه میزان به مردم نزدیک هستند؟

تمامی عزیزانی که برای اهل بیت(ع) مداحی کرده و منقبت می‌خوانند، این کار را به قدر دانسته‌های خود انجام می‌دهند. از کربلا شنفته‌ای ای دل حکایتی/ هرگز به دیده نیست شباهت شنفته را. متأسفانه برخی از مادحین امروز هر کدام برای خود کربلایی درست کرده‌اند. کسی که حضرات معصومین(ع) و ذوات مقدسه را با خواهر و مادر خود مقایسه می‌کند، اصلاً نمی‌فهمد که ذوات مقدس چه کسانی هستند و نمی‌داند که فرشتگان و ملائک برای دیدار با این عزیزان صف می‌کشند. لذا شعر سخیف می‌خواند که اگر چهار نفر انسان اندیشمند بشنوند، می‌گویند که امام حسینی که ما می‌شناسیم با این امام حسینی که شما برای او عزاداری می‌کنید، تفاوتی از زمین تا آسمان دارد.

البته هستند کسانی که هم شعر فاخر می‌‌خوانند، هم صفای باطن دارند و هم هر جا از ایشان درخواست شود که بخوانند، برای ایشان اصلاً مهم نیست که صد نفر یا صدهاهزار نفر در آن مجلس نشسته‌اند. این مادحین می‌خوانند و می‌دانند که هر کجا بگویند «صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ»، صاحب عزای اصلی، حضرت حضرت حجت(عج) است، پس مراقبت و مواظبت می‌کنند.

متأسفانه برخی اوقات به بعضی از این افراد باید بگوییم که شما را به مقدسات قسم، چند برابر مبلغی که برای مداحی دریافت کرده‌اید، بگیرید و دیگر نخوانید. برخی امروز معرکه‌گیری می‌کنند و اصلاً با ذاکری، مدح، منقبت و سوگواری کردن برای حضرت سیدالشهدا(ع) فاصله دارند. حسین بن‌ علی(ع) کسی است که به همراه امام حسن(ع)، سید جوانان اهل بهشت هستند. کسی که بخواهد این دردانه‌های پیامبر(ص) را وصف کند، باید بدنش بلرزد.

این اشخاص چون هیچ اطلاعی از تاریخ کربلا ندارند و هیچ مقتلی را نخوانده‌اند، به هر چیزی جز خود روضه اصلی سیدالشهدا(ع) متوسل می‌شوند و متأسفانه هیچ مرکزی برای هدایت این افراد وجود ندارد. اگر این اشخاص به منبر رفته و مطالبی را بیان کنند که موجب انحراف جوانان و نوجوانان ما شد، چه کسی پاسخگو خواهد بود؟ برخی از این افراد با سخنان خود گویی مقتلی جدید ارائه کرده‌اند و مطالبی را بیان می‌کنند که در کربلا اتفاق نیفتاده است.

ایکنا ـ آیا ستایشگران اهل بیت(ع) می‌توانند به مسائل سیاسی بپردازند و این امر باید حد و حدودی داشته باشد؟ در این باره توضیح دهید.

وقتی از حضرت سیدالشهدا(ع) سخن می‌گوییم، باید قدم در مسیر هدایت و مرام ایشان بگذاریم. مداحان ما اگر در جلسات خود تنها به سخنان، خطبه‌ها و نامه‌های حضرت امام حسین(ع) که در مسیر حرکت خود از مدینه تا مکه و سپس، کربلا اشاره کرده و مقداری نیز در این رابطه سخنرانی داشته باشند، همین امر کافی است و اثر خود را خواهد داشت و باعث می‌شود که افراد حاضر در جلسه به فکر فرورفته و اندیشه کنند که چگونه رفتار کنند و رفتار خود را با مردم آن زمان بسنجند. این امر منطبق با سیاست حضرت سیدالشهدا(ع) است.

مداحی که می‌خواهد بخواند، باید ظلم‌ستیزی، حق‌مداری، عدالت‌پروری، تبعیت از ولی و دفاع از راه شهدا را به خوبی بیان کند و همگان را از هر آنچه که وحدت ملی و برادری را تضعیف می‌کند، دور کند و درباره هر چیزی که با منش آل محمد(ع) مغایر است، هشدار دهد. کار مداح این نیست که شخص و گروهی را بکوبد و یا از دیگری تمجید کند، چرا که پرداختن به این امور، کار جناح‌ها و احزاب سیاسی است. ذاکر آل محمد(ع) همواره باید از محمد(ص) و آل او بگوید و از تابعین آن‌ها باشد. شهدای انقلاب اسلامی ما از رهروان راه آل محمد(ص) هستند. ما تابع امر ولی هستیم به دلیل اینکه ولی از جایی سخن می‌گوید که محمد و آل محمد(ع) سخن گفته‌اند. رهبر انقلاب اسلامی در طول چهل‌ سالی که از انقلاب می‌گذرد، هرچه داشته و وجود خود را فدای دفاع از شهدا، انقلاب، عزت و تمامیت ارضی، اقتدار، عظمت و شوکت مردم کرده است.

پیروی از رهبری و رسیدن به اهداف امام و انقلاب همان حرکت در مسیر پیامبر(ص) و سیدالشهدا(ع) است. تمامی لطمه‌هایی که در طول تاریخ پیش از انقلاب به این مملکت وارد شده، به دلیل عدم تبعیت مردم از علمای سلف بوده است. امروز آنچه که مملکت ما را نجات می‌دهد، تبعیت از ولی و رهبر انقلاب است، لذا اگر هم سیاستی وجود دارد، باید تابع رهبری باشد، چراکه هر چه جز این باشد و گفته شود، موجب شکست شده و مغایر با شئونات ذاکر اهل بیت(ع) است.

گفت‌وگو از مجتبی افشار