به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، دستیابی به آرامش واقعی یکی از خواستههای همیشگی بشر بوده است و در این راستا انسان در طول تاریخ تلاشها و رنجهای بسیاری را به جان دل پذیرفته است. بیشک بخش وسیعی از تلاشهای علمی بشر و کشف رازهای ناگشوده جهان طبیعت به منظور دسترسی به امکاناتی بوده که آرامش و آسایش را برای انسان به ارمغان آورد.
در سالهای اخیر، کوششهای زیادی در زمینه رواندرمانی افرادی که دچار بیماریهای روانی و اضطرابهای شخصیتی و عدم تعادل آن هستند، انجام شده است و در این زمینه روشهای مختلفی برای رواندرمانی پدید آمده است که هیچکدام موفقیت مورد انتظار را در از میان بردن یا پیشگیری از بیماریهای روانی کسب نکرده است.
نتایج بعضی از تحقیقات نشان میدهد که میانگین درمان از 70 درصد تجاوز نمیکند. وانگهی حال عدهای از بیماران پس از رواندرمانی گاه بدتر هم شده یا بیماری پس از مدتی بازگشته است. از اینرو روانشناسان به دنبال یافتن علت این امر برآمدند و از طریق آمارگیری به این نتیجه رسیدند که مهمترین عامل در درمان بیماریهای روانی «دین» است و درصد بهبودی بیمارانی که معتقد به دین هستند بسیار بیشتر از دیگران است.
آنان بر این باورند که «ایمان بدون شک مؤثرترین درمان بیماریهای روانی به ویژه اضطراب و افسردگی است. ویلیام جیمز فیلسوف و روانشناس آمریکایی میگوید: «ایمان نیرویی است که باید برای کمک به انسان در زندگی وجود داشته باشد. فقدان ایمان زنگ خطری است که ناتوانی انسان را در برابر سختیهای زندگی اعلام میدارد». حتی جوامع غربی هم متوجه شدهاند که برای درمان بیماریهای روحی باید به دین پناه برد و چون دین اسلام خاتم ادیان و اکمل ادیان است.
قطعا داشتن آرامش در زندگی نخستین چشمه خوشبختی است و کسی که از این نعمت محروم باشد از نعمت خوشبختی نیز محروم است و هیچگاه طعم خوشبختی را نخواهد چشید. انسان بی ایمان در دنیا با اندیشه و افکار موهوم و با نگرانیهای فراوان دست به گریبان است. دائما در درون خود دچار پیکاری بزرگ است و همیشه هم در انتخاب مسیر زندگی و در تصمیمگیریهایش دچار سردرگمی است. اما بر خلاف آن انسان با ایمان از همه اینها آسوده است و همه افکار، اهداف و اندیشهها را تحت لوای یک هدف گرد آورده است و فقط به خاطر خشنودی خدای متعال تلاش میکند و به سوی آن میشتابد.
بر اساس این پژوهش، قرآن یکی دیگر از عوامل آرامش را، «ذکر» معرفی میکند و آن ذکری میتواند عامل آرامش باشد که ذکر حقیقی (ذکر قلبی) باشد. ذکر قلبی است که روح همه عبادتهای عملیّه است. بنابراین اگر انسان در اکثر اوقات به دل متوجه خدای متعال باشد و به زبان بر اذکاری که از طریق شرع رسیده، مداومت کند انس به حق پیدا میکند وکسی که با خداوند انس گرفته باشد به آرامش واقعی رسیده است، چرا که خداوند بهترین و امنیت بخشترین موجود است.
همچنین، قرآن یکی دیگر از عوامل آرامش را «توکّل»؛ واگذاری همه امور به خدا معرفی میکند. افرادی که در زندگی احساس فقر و ناداری میکنند یا دچار ناراحتیها و نگرانیهای دیگری شدهاند، برای رفع همه این مشکلات بهتر است به قدرتی که فوق قدرتهاست و فناناپذیر است اعتماد کنند و خود را به او بسپارند.
تقوی یک نیروی کنترل درونی است که انسان را در برابر طغیان شهوات حفظ میکند و در واقع نقش ترمز نیرومندی را دارد که ماشین وجود انسان را در پرتگاهها حفظ و از تندرویهای خطرناک، باز میدارد. در مورد تقوا هم آیات فراوانی در قرآن آمده است؛ یکی از آیاتی که به موضوع ما مربوط میشود و میتوان این برداشت را از آن داشت که تقوی از عوامل آرامش است. «آگاه باشید (دوستان و) اولیای خدا نه ترسی دارند و نه غمگین میشوند همانا که ایمان آوردند و (از مخالفت فرمان خدا) پرهیز میکردند در زندگی دنیا و آخرت، شاد و مسرورند».
توبه و بازگشت از گناه و حرکت به سوی خدا، تنها راه نجات گناهکاران، وسیله تقرّب و دوستی با خدا، تبدیلکننده سیئات به حسنات و مایه امید نا امیدان و نخستین مقام عارفان و اوّلین منزل سالکان کوی دوست است. توبه با همه خواصی که دارد یک خاصیت ویژه و ممتاز، برای توبه کننده دارد و آن ایجاد آرامش و اطمینان روحی وروانی است، چرا که کسی که خود را گنهکار میداند، در یک بحران روحی به سر میبرد که با توبه این بحران روحی تبدیل به آرامش و سکون خاطر فرد میشود.
قرآن که خود یک نسخه شفابخش برای همه دردهاست، خود را به عنوان یک عامل جهت تسکین قلبها و محکم کردن دل وآرامبخش معرفی میکند و هر کس با این نسخه الهی انس بیشتری داشته و بر خواندن آن مداومت کند، احساس اطمینان وآرامش بیشتری بر وجودش حاکم میشود. پس همانگونه که نزول تدریجی قرآن بر قلب حضرت محمد (ص) موجب آرامش و سکون نفس یا استحکام نفس او میگردد، تلاوت مستمر و انس مداوم با آیات قرآن، میتواند موجب تثبیت قلوب وآرامش نفس هر کسی شود.
هنگامی که انسان گمان داشته باشد که در آینده نعمتی نصیب او خواهد شد که از آن لذت میبرد و بهرهمند میشود، از این اندیشه، احساس خوب و حالت مطلوب و شیرینی به وی دست میدهد که ما آن را «رجاء» مینامیم. یکی از عواملی که موجب آرامش افراد میشود، امید داشتن به آیندهای روشن است. امید، به انسان حالت نشاط و شادابی میدهد و برعکس ناامیدی به انسان احساس یأس، سرشکستگی، ضعف و ناتوانی میدهد. انسان نا امید همیشه شکست خورده و انسان امیدوار در همه صحنهها پیروز میدان است.
گاهی مواقع اتفاقات ناگوار وحوادث دردناک در زندگی رخ میدهد، آنقدر عرصه بر انسان تنگ میشود و روح و روان آدمی به هم میریزد که از شدت ناراحتی نمیداند چه بکند و به کجا برود. در این لحظات اگر کسی کنار انسان باشد که اظهار همدردی کند و او را دلداری دهد، چنان آرامشی وجود فرد دردمند را فرا میگیرد و چنان فشار روحی او تخلیه میشود که قابل توصیف نیست. یکی از عواملی که موجب تسکین و آرامش افراد غمدیده، گرفتار و ناراحت میشود، دلداری دادن و اظهار همدردی کردن با آنهاست. قرآن هم در چند جا، به این مسئله اشاره کرده است.
یکی از خطرناکترین اموری که موجب هلاکت آدمی و ساقط شدن او از انسانیت وآدمیت است، وسوسه شیطانی است و چون شیطان برای گمراه کردن انسان و نابودکردن او قسم خورده است، از هیچ کاری دریغ نمیکند و بزرگترین سلاح را برای نابودی انسان، وسوسه کردن او به امور خلاف و گناه میداند. وقتی شیطان انسان را وسوسه میکند تا گناه، معصیت و نافرمانی امر خدا را انجام دهد، برای کسانی که اهل ایمان هستند و خداپرست هستند، یک حالت اضطراب، ترس و تردید در وجود آنها ایجاد میشود و از عاقبت انجام این کار میترسند.
صبر که از دیدگاه قرآن به عنوان والاترین و بالاترین درجه دینداری است به عنوان عامل آرامش هم مطرح میشود و مطمئنترین کشتی نجات وکلید هر خیر و خوبی و دروازه خوشبختی و کامرانی دنیا وآخرت است. آیات زیادی برای صبر و صابران و لطف الهی برای اهل صبر در قرآن آمده است. از طرفی، صبر و تحمل موجب بالارفتن و محکم شدن روح آدمی میشود. هرچه رشد روحی داشته باشد در مقابل مشکلات، گرفتاریها و ناراحتیها، با آرامش بیشتری برخورد میکند و در نتیجه در مقابل آنها از پای در نمیآید و مشکلات و ناراحتیها را به راحتی حل میکند.
انسان در امواج زندگی و در کش و قوس رنجها به تکیهگاهی نیازمند است که به آن پناه ببرد و درون پر اضطراب خود را بدان آرام بخشد. خواندن دعا و تضرّع کردن در درگاه خداوند یکی از عواملی است که آرامش را در وجود آدمی ایجاد میکند. دعا و نیایش همان پل ارتباطی عالم ماده با ملکوت است. دعا و نیایش تسلّی بخش دلهای خسته و مایه روشنی و صفای جان و نیروبخش انسان در برابر مشکلات و فراز و نشیبهای زندگی است.
انسان موجودی است بی نهایت کوچک، وقتی در برابر آفریدگارش که بی نهایت بزرگ است قرار میگیرد و خود را، حتی کمتر از قطرهای در برابر اقیانوس و ذرهای در مقایسه با کهکشانها مییابد، احساس کوچکی در برابر آن عظمت، او را به کرنش و نیایش وا میدارد و همه عظمت در همین احساس نیازمندی است. آنچه که این «هیچ» را به آن «همه» پیوند میزند دعاست. کم نیستند کسانی که دلهره، نگرانی، ترس، اضطراب و تشویش خاطر را در مقاطع خطر، سختیها و بحرانها، با داروی «دعا» درمان میکنند.
خداوند در قرآن برای اینکه شخصیت مردم را پرورش دهد و آنها را به یک تعادل روحی برساند، ، عبادات را به آنها واجب کرده که آنها همیشه برای ساخت شخصیت خود در حال تمرین و ممارست باشند. عباداتی مانند نماز، روزه، زکات وحج را واجب کرده است. انجام منظم این عبادات در اوقاتی معین، اطاعت از خداوند و اوامر الهی را به مؤمن یاد می دهد و باعث میشود که او همواره با خضوعی کامل در تمام کارها به خداوند نظر داشته باشد. همچنین صبر و تحمل سختیها و جهاد با نفس و تسلط بر خواستهها و اظهار محبت و نیکی به مردم را به او میآموزد و روحیه همکاری و همبستگی اجتماعی او را رشد میدهد. همه اینها موجب کامل شدن شخصیت افراد میشود و در نتیجه تعادل روحی افراد فراهم میشود و در نهایت به آرامش روحی و روانی خواهند رسید.
منابع:
القرآن الکریم- ترجمه ناصر مکارم شیرازی
المفردات فی غریب القرآن- ابوالقاسم حسن بن محمد الراغب الاصفهانی متوفی 502- دفتر نشر الکتاب
مجمع البحرین- فخرالدین طریحی- تحقیق: سیداحمد حسینی- ناشر مکتب نشرالثقانه الاسلامیه
العین - خلیل بن احمدالفراهیدی- تحقیق: دکتر ابراهیم سامرائی،دکتر مهدی المخزومی- مؤسسه دارالهجره
لغت نامه دهخدا،علی اکبر دهخدا- مؤسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران
فرهنگ فارسی به فارسی پیام،دکتر سید محمود اختریان- چاپ پیام
شرح وتفسیر لغات قرآن - جعفر شریعتمداری- مؤسسه چاپ وانتشارات قدس رضوی
المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه- سید کاظم محمدی،محمد دشتی - نشر امام علی (ع)
ترجمه تفسیر مجمع البیان- شیخ ابو علی الفضل بن الحسن الطبرسی - ترجمان: سید ابراهیم میر باقری،احمد بهشتی،شیخ محمد رازی،سید هاشم رسولی محلاتی،علی صحت،علی کاظمی،محمد مفتح،ضیاءالدین نجفی،حسین نوری- انتشارات فراهانی- تهران
ترجمه تفسیر المیزان،سید محمد حسین طباطبایی (م1402)- مترجم: سیدمحمد باقرموسوی همدانی- قم- دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین
پرتوی از قرآن - سید محمود طالقانی- تهران شرکت سهامی انتشار
تفسیر نمونه- ناصر مکارم شیرازی- نشر تهران - دارالکتب الاسلامیه
تفسیر نور- محسن قرائتی- ناشر: مرکز فرهنگی درسهای قرآن- چاپخانه بزرگ قرآن کریم
کشف الحقایق عن نکت الآیات والدقایق- محمد کریم الطوی الحسین الموسوی نشر تهران
روح الجنان وروض الجنانفی تفسیر القرآن- ابوالفتوح رازی (حسین بن علی بن محمد الخزاعی نیشابوری)- بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی
الدرالمنثور(وبها مشهاالقرآن الکریم مع تفسیر ابن العباس)جلال الدین سیوطی- مطبعه الفتح- جده- ناشر دارالمعرفه
فی ظلال القرآن - سید قطب - دارالشروق- قاهره
بحارالانوار- محمد تقی مجلسی- مؤسسه الوفاءبیروت- لبنان- انتشار1404
دائره المعارف قرآن کریم ج1- مرکز فرهنگ معارف قرآن - ناشر مؤسسه بوستان کتاب قم
معارف قرآن(7)- اخلاق قرآن- محمد تقی مصباح یزدی- نگارش: محمد حسین اسکندری- انتشارات مؤسسه امام خمینی
پیام قرآن - اخلاق قرآن- ناصر مکارم شیرازی- ناشر مدرسه امیرالمؤمنین
معراج السعاده- احمد نراقی - مؤسسه مطبوعاتی علی اکبر علمی - تهران
سیمای صابران در قرآن- یوسف قرضاوی- ترجمه وتحقیق: محمد علی فشارکی - انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی آستان قدس رضوی
نقش ایمان در زندگی- یوسف قرضاوی- ترجمه: فرزانه غفاری،محسن ناصری- نشر احسان
قرآن وروانشناسی- محمد عثمان نجاتی - ترجمه عباس عرب- نشربنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی
بازگشت به خویشتن یا توبه نصوح- رضوانعلی مصیبی- ناشر جامعه القرآن الکریم- چاپ افق
مجله حدیث زندگی (ویژه جوانان)سال 14- شماره3- مرداد وشهریور 1383
انتهای پیام