بهره‌مندی از ساز و کار دین در امر منظرگاه بینش و نگرش

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، علیرضا آزاد، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی، در سومین جلسه برنامه اینستاگرامی انجمن علمی فلسفه و حکمت دانشگاه فردوسی مشهد با عنوان «چرا دین‌دار بمانیم»، شامگاه گذشته ۱۰ آذرماه،  اظهار کرد: اگر از دین انتظار داریم برای ما یک اقتصاد و رفاه متعالی ایجاد کند،  صرفاً دین نمی‌تواند مستقیما کاری انجام دهد، بلکه باید از ساز و کارهای دین در امر معنا و منظرگاه بینش و نگرش استفاده شود تا افرادی که در فضای علمی هستند، چنین فضایی را برای ما به وجود آورند.

وی افزود: به عنوان مثال، اشیایی که در منزل وجود دارد، به نوعی ساخته و پرداخته مهندسان است و صرفاً علم مهندسی که آن را تحت‌ عنوان فرمول می‌شناسیم، این نیست که به تنهایی برای ما وسایل منزل را تهیه کرده، بلکه مهندسان هستند که به تهیه وسایل پرداخته‌اند، بنابراین انتظارمان از دین را باید تصحیح کنیم، چرا که انتظار ما از دین و دین‌داران در عین هم‌راستایی، تفاوت‌های جدی نیز  وجود دارد و بنابراین قرار نیست دین، اتفاق جدیدی را در زندگی رقم بزند، بلکه معنای جدیدی به اتفاقات زندگی ما اضافه می‌کند.

عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی، تصریح کرد: در مورد حضرت زینب(س) و فجایعی که روز عاشورا اتفاق افتاد و آن مصائب عظیم که به این بزرگ‌زن تاریخ وارد شد، باید گفت زمانی از ایشان ‌پرسیدند امروز را چگونه دیدید، ‌فرمودند: «ما رایتم الا جمیلا؛ جز زیبایی چیزی ندیدم». دین و ایمان چنین اتفاقی را رقم می‌زند و سبب می‌شود که معنای زیبا به اتفاقاتی که در اطراف ما رخ می‌دهد، اضافه شود. اگر چنین انتظاری از دین داشته باشیم بشر معاصر هم مانند بشر گذشته به دین نیازمند است و اگر این انتظارات را بشر از دین داشته باشد همچنان دین می‌تواند چنین انتظاری را برآورده سازد.

وی بیان کرد: زمانی که سربازان ما با پشتوانه ایمان خود در برابر مشکلات و رنج‌های جبهه‌ها اسقامت ‌کرده و در اسارتگاه‌های عراق صبوری کردند، آیا جز این است که آن باورهای درونی و رنج‌های ظاهری را برای آن‌ها تحمل‌پذیر می‌کند. دین رنج‌ها را تحمل‌پذیر می‌کند و در اوج ناامیدی، امیدها را زنده نگه می‌دارد و انسان را کماکان از اضطراب‌های درونی رها می‌کند یا حداقل التیام بخشیده و رنج انسان را کاهش می‌دهد.

آزاد در ادامه بیان کرد: بعضی از افراد می‌خواهند با پول مسافرت کنند، کالا بخرند، غذای مرفه بخورند و لباس گران‌قیمت بپوشند تا بتوانند به احساس لذت از زندگی برسند و اگر تصور کنیم که دین قرار است چنین لذت‌هایی را برای ما فراهم کند، قطعاً این‌گونه نیست و دین چنین حال‌های ساختنی را برای ما قرار نمی‌دهد، بلکه حال‌های یافتنی را برای ما تأمین می‌کند.

وی اضافه کرد: تصور می‌کنم دین از یک سو، کارکردی شبیه به عشق دارد و بعضی‌ها به واسطه عاشقی، انسان‌هایی تندخو و پرخاشگر می‌شوند و گاهی دست به جنایت عشق خود می‌زنند و گاهی انسان‌هایی به واسطه عاشقی مهربان‌تر می‌شوند و از خصومت‌ها دست می‌کشند و از انسانی مغرور تبدیل به انسانی متواضع می‌شوند. فکر نکنیم که دین و قرآن همه انسان‌ها را هدایت می‌کند، فردی که تقوا دارد دین او را هدایت می‌کند اما فردی که ذات فاسدی دارد، با دین گمراه می‌شود.

استاد حوزه علمیه، بیان کرد: تجربه‌های ناخوشایند اغلب افراد از جماعتی است که به واسطه دین گمراه شدند و از دین سوء‌‎استفاده کردند و فهم نادرست خود را به نام خدا و رسول به جامعه فهماندند. اگر تجربه‌های ناخوشایند وجود دارد، از افرادی است که این‌گونه دین را آرایه هوای نفس خود کردند و پیرایه عمل‌های زشت خود کردند. تجربه‌های ما از حکومت‌هایی که در طول تاریخ و در اقصی‌نقاط دنیا به نام دین قدرت راندند، در داوری ما بر دین تاثیر زیادی داشته است.

وی اظهار کرد: تجربه بشریت در طول تاریخ و در عرض جغرافیایی اماکن گوناگون از تجربه‌های نسبتا ناخوشایند و گاه خوشایندی که از تعامل نهاد قدرت و دین داشتند، گاه سبب سوگیری‌هایی از سوی آنان در ارتباط با دین شده است. در اطراف ما یا حتی برای خودمان این اتفاق افتاده است که گاهی فرزندان به والدین خود جفا کردند و صدها داستان و ماجرا درباره تجربه‌های ناخوشایندی که فرزندان برای آنها رقم زده‌اند خوانده و شنیده‌ایم. آیا این امر باعث شد تا بگوییم دیگر کسی فرزند نیاورد چراکه فرزندآوری امر اخلاقی و نادرستی است؟ هرگز.

آزاد گفت: علی‌رغم این مجموعه‌های عظیم تجربه‌های ناخوشایند، از تولد فرزندان خود لذت می‌بریم. آیا به خاطر اینکه آمار طلاق در جامعه بالا رفته ما دیگر اجازه ثبت هیچ ازدواجی را نخواهیم داد، خیر. بلکه باعث می‌شود احتیاط بیشتری کنیم. افرادی که تصور می‌کنند به واسطه وجود تجربه‌های نادرست از دین و دین‌داری باید دین را در دنیای معاصر نادیده گرفت، مانند افرادی هستند که می‌گویند ازدواجی انجام ندهید تا طلاقی صورت نگیرد و این رفتار درست نیست.

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: در اینجاست که وظیفه روشن‌فکران و متولیان دینی این است که دین‌داری زمان‌شناسانه دین امروزی و عقائد تضمین شده‌ای با نیاز امروز به جامعه عرضه کنند، نه اینکه به طور کلی عذر دین را از دنیای معاصر بخواهند و دور آن خط بکشند. بنابراین علی‌رغم وجود آن تجربه‌های ناخوشایند که البته تجربه‌های خوشایند هم باید در کنار آن دیده شود همچنان می‌توان دین‌دار بود و به اصلاحات رفتار دین‌داران و باورهای دینی همت گمارد و به جای پاک کردن صورت مسئله دین، شیوه دین‌داری و دین‌ورزی را در دنیای معاصر تجدید، احیا و تصحیح کرد.