جود و کرم امام جواد(ع) تلالوء خورشید رضوی بود

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی و به نقل از آستان نیوز، به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت حضرت جوادالائمه(ع)، امام جود و سخا و به منظور بررسی وجوه کرامت و بخشش در سیره آن امام همام(ع) با آیت‌الله سید منذر حکیم، رئیس پژوهشکده الذریة‌النبویه، استاد تاریخ اسلام و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده جامعه‌المصطفی(ص) العالمیه گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

 

آیت‌الله حکیم با تبریک فرا رسیدن ماه‌های رجب، شعبان و رمضان که ماه‌های برکت ویژه خدا برای بندگان است، اظهار کرد: می‌بینیم در این ماه‌ها هم ادعیه از جود و احسان و کرم سرشار است و هم حوادث رخ داده در آن‌ها همچون ولادت امامان محمد باقر، محمدجواد و علی‌بن ابی طالب(ع)، مبعث نبوی(ص) و موالید ابتدای شعبان و نهایتاً ولادت با سعادت امام عصر(عج) در نیمه شعبان و ولادت امام حسن مجتبی(ع) در نیمه ماه مبارک رمضان و شب جمعه اول رجب (لیله الرغایب) و ایام البیض هر سه ماه و شب‌های قدر، جملگی سفره کرم الهی را برای ما گشوده‌اند تا در این چند ماه ویژه با کلید واژه و شاه‌ کلید ترقی که همان جود و کرم و احسان است، آشنا و تربیت شویم.

وی با اشاره به آیات شریفه «فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‌ وَ اتَّقى وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى‌»، تصریح کرد: این آیات بیان می‌کنند که مسیر ترقی و سقوط انسان از دو کلید واژه شروع می‌شود، نخست جود و کرم و احسان که از (اعطی) می‌آید تا انسان اهل بخشندگی باشد چرا که این صفت ظرفیت وجودی انسان را پربار می‌کند و به او ظرفیت و اوج می‌بخشد و بر خلاف تصور ابتدایی که بیشتر مردم اعطاء را از دست دادن تعبیر می‌کنند اما در منطق اهل بیت عصمت(ع) عطا کردن به معنای غنی‌سازی و ماندگار کردن  داده شده‌ها و به ویژه با ظرفیت شدن انسان بخشنده با پایدار شدن صفت  بذل و بخشش در وجود او و به تکامل رفتن و اوج گرفتن روح پویای انسانی است.

 

رئیس پژوهشکده الذریة‌النبویه ادامه داد: در روایات آمده است که انسان وقتی روزی‌اش به تنگنا می‌افتد، صدقه بدهد؛ صدقه تربیت نفس برای بذل و بخشش است و انسانی که بخشنده شد به تناسب این روحیه از سوی خدا بخشیده می‌شود و مورد رحمت قرار می‌گیرد، چنان‌که برخی بزرگان می‌گفتند هر گاه جیب‌مان از پول برای خدا (با صدقه دادن) خالی می‌شود، روزی ما می‌آید.

وی تأکید کرد: اهل بیت(ع) که ستون‌های کرم و بخشش هستند همگی نوری واحدند، البته هر معصومی به دلیل شرایط زمانی و مکانی با صفتی خاص، بیشتر جلوه یافته است. یکی از ویژگی‌های امام جواد(ع) بذل، بخشش و احسان حتی در حق مخالفان است به گونه‌ای که ایشان حتی نسبت به محیط زیست و حیوانات نگاهی بخشایش‌گر داشتند. حتی در تربیت انسان‌ها نیز این بذل و بخشش علمی و معنوی در احادیث کوتاه برجای مانده از ایشان مشهود است.

 

آیت‌الله حکیم با بیان‌ اینکه ائمه(ع) درصدد هستند که مردم به خودکفایی برسند و آن‌ها را مستقل کنند، گفت: از این رو، در تعالیم اهل بیت(ع) این مهارت افزایی‌ها موج می‌زند، برای مثال امام جواد(ع) مهریه همسرشان را که توسط مامون و به اجبار به همسری حضرت(ع) درآمد، 10 مناجات قرار دادند که در مفاتیح‌الجنان و اکثر کتب سیره حضرت(ع) آمده است. این مناجات‌ها انسان را به خدا وصل کرده و برای دستیابی به حوائج ما را راهنمایی می‌کند.

 

وی با اشاره به سوره مبارکه «علق» ابراز کرد: وقتی خدا، خود را در این سوره به اکرم‌الاکرمین معرفی می‌کند و دلیل این کرامت را آموختن به بشر می‌داند، بهتر می‌توانیم ارزش جود و احسان امام جواد(ع) را که با دعا ما را هدایت کرده‌اند، درک کنیم. باید توجه داشت بنابر توصیه اهل بیت(ع)، بهتر است به جای پول دادن و عطایای مادی، راه رفع نیاز را به افراد محروم بیاموزیم. چون بهترین هدیه این است که افراد را خودکفا و از نیاز به دیگران مستقل کنیم.

این استاد تاریخ اسلام با بیان اینکه در کتاب ۱۴ جلدی «پیشوایان هدایت» و در جلد ۱۱ موعظه‌های کوتاه امام جواد(ع) بالغ بر 73 رهمنود آورده شده است، تأکید کرد: یکی از رهنمودهای حضرت(ع)، این است که تا کار محکم نشده آن را آشکار نکنید چرا که ممکن است سرانجامش را تخریب ‌کند. همچنین، در رهمنود یازدهم از ایشان آورده شده مؤمن به سه چیز نیاز دارد؛ توفیق از سوی خدا(عنایت ویژه الهی)، قضاوت صحیح و موعظه‌گری شخص نسبت به خودش (بر اساس خودآگاهی)، نصیحت‌پذیری از نصیحت‌کنندگان و انتقادپذیر بودن.

 

وی افزود: البته اینکه این توفیق چگونه حاصل می‌شود راه‌های خود را دارد که با مراجعه به فرازهای ابتدایی دعای کمیل می‌توان بسیاری از موانع آن را درک کرد. همچنین باید بدانیم انسان اگر نقدپذیر باشد، تکامل می‌یابد یعنی در کنار نقد کردن، باید روش نقد را نیز فرا گیرد و خود نقدپذیر باشد تا تکامل پیدا کند.

 

آیت‌الله حکیم در ادامه بیان کرد: از رهنمودهای دیگر ایشان که بُعد اجتماعی دارد، این است که فرمودند: ملاقات با دوستان (همنشینی با خوبان) عقل انسان را بارور می‌کند، این یعنی توصیه به همنشینی‌ها عقل ما را بارور کند و وقت‌مان را اتلاف نکند و به امور بی‌فایده سپری نشود و خدای ناکرده انسان را به تباهی نکشاند.

 

وی اظهار کرد: از دیگر رهمنودهای امام جواد(ع) که قرآن هم به آن تأکید و تصریح دارد، این است که از مواضعی که بذل و بخشش و جود و کرم را در انسان بارور می‌کند قدردانی از نعمت‌ها (اعم از الهی و انسانی) است؛ به عبارت بهتر، حضرت(ع) توصیه دارند که عدم شکرگذاری مقابل نعمات، کفران نعمت که نشانه بخل و خساست است که نمی‌تواند از خدمات خالق و مخلوق، تشکر کند.

 

آیت‌الله حکیم تأکید کرد: از کلمات امام جواد(ع) به خوبی متوجه می‌شویم که سپاس‌گذاری از نعمت‌ها، صفت کرم و بخشش را در انسان بارور می‌کند. هر انسان سلیم‌النفسی می‌داند پاسخ خوبی، خوبی است و قدردان نعمت‌های خدا و دیگرانی است که او را  چه مادی و چه معنوی بهره‌مند کرده‌اند، این انسان نیمه خالی لیوان را نمی‌بیند و مصداق آیه «إِنَّ الْإِنْسانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ؛ انسان نسبت به پروردگارش کافر نعمت و ناسپاس است»، نمی‌شود.

 

مدیر گروه خانواده جامعةالمصطفی(ص) العالمیه درباره تأثیرپذیری امام جواد(ع) از پدرشان امام رضا(ع) در آراستگی به صفت جود و سخا، گفت: امام جواد(ع) در کودکی (7 یا 9 سالگی) به امامت رسیدند و مدت کمی را در پرتوی عنایت پدرشان امام رضا(ع) بودند اما تعلیمات رضوی برای ایشان بسیار متعالی و برجسته بود و از تلالوء خورشید رضوی بهره‌ها برده‌اند.

 

وی ادامه داد: اگرچه برخی به امام رضا(ع) به دلیل نداشتن فرزند پسر طعنه می‌زدند اما وقتی امام جواد(ع) متولد شدند و در کودکی به امامت رسیدند در همین مدت اندک به قدری ویژگی‌ها و صفات‌شان درخشش یافت که همه معاصران و غیرمعاصران به خورشید وجود آن حضرت(ع) اعتراف کرده‌اند، از 9 تا 25 سالگی و در دوران کوتاه امامت‌شان منشأ خیرات و برکات بسیار بودند و وجود مبارک‌شان به قدری درخشید که نتوانستند خورشید وجودشان را تاب بیاورند و به وسیله همسر ناسپاسشان، ایشان را به شهادت رساندند.

 

آیت‌الله حکیم در پایان بیان کرد: در این مناسبت‌ها بسیار مهم است از سیره و زندگانی ائمه(ع) اطلاعات کسب کنیم؛ توصیه می‌شود کتابی مثل «پیشوایان هدایت» جلد به جلد خوانده شود تا مخاطبان به نگاهی جامع دست بیابند نه به قدر خوشه چینی بهره گیرند؛ چون سیره ائمه(ع) به تناسب شرایط زندگانی هر کدام از آن حضرات(ع)، ویژگی خاصی را تبلور داده و راهگشا و الگوبخش است.