بایستههاى خدمتگزارى به خلق خدا
در اندیشه قرآنى، خدمت با انگیزه الهى و خالصانه صورت می‌گیرد و آنچه مهم است الهى بودن خدمت است و لذا گاهى یک نگاه می‌تواند عبادت شمرده شود.
کار نیکو از لحاظ عرف و منطق و شرع کاری خوشایند است و اهمیت و مقام خوبی در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی دارد. نیکوکاری در قرآن یکی از اساسی‌ترین ابزارهای تکاملی انسان بیان شده است و باعث می‌شود تا بشر که حکم اشرف مخلوقات را دارد، به مقامی برسد که درخور جایگاه انسانیت، بخشندگی و بزرگواری اوست.
امام سجاد(ع) فرمود: «نَظَرُ المُؤمِنِ في وَجهِ أخيهِ المُؤمِنِ لِلمَوَدَّةِ والمَحَبَّةِ لَهُ عِبادَةٌ؛ نگاه مؤمن به صورت برادر مؤمنش از روى دوستى و محبت عبادت است.»
قرآن کریم بارها خدمت ریاکارانه را نکوهش می‌کند و بر خدمت الهى، موحدانه و خالصانه تأکید مىورزد. خداوند در آیه 38 سوره نساء می‌فرماید: «وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ...؛ و کسانى که اموالشان را براى نشان دادن به مردم انفاق مىکنند و به خدا و روز پسین ایمان نمىآورند»؛ مثال آنچه در این زندگى دنیایی انفاق مىکنند، مانند بادى است که در آن سوزندگى است که بر کشتزار گروهى که بر خودشان ستم کردهاند بورزد و آن را نابود سازد و خدا به آنان ستم نکرده و لیکن برخود ستم کردهاند و بر این اساس هرچند ممکن است کارگزارى تمام عمر خود را هم به مردم خدمت کند، اما چون انگیزه الهى در کارش نبوده، گویى به کشتزارى که یک عمر برایش صرف کرده، آتش انداخته و همه را خود از بین برده است.
تفسیر این آیه را می‌توانیم در این کلام امام زین‌العابدین(ع) بجوییم که فرمودند: «حق صدقه و زکاتى که مىدهى این است که بدانى آن پس‌اندازى نزد پروردگارت و امانتى است که شاهد نمىخواهد.»
مراجعه به آیات قرآن کریم نشان مىدهد هیچ‌کدام از پیامبران در مقابل خدمات گسترده دینى و معنوى خود اجرى از کسى نخواستهاند و تنها چشم‌داشت آنان از خدا بوده است، تنها از رسول اکرم(ص) در هشت آیه قرآن اجر نخواستن نقل شده است: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا ۖ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرَىٰ لِلْعَالَمِينَ؛ آنها کسانی بودند که خدا خود آنها را هدایت نمود، تو نیز از راه آنها پیروی نما، و امت را بگو که من مزد رسالت از شما نمی‌خواهم، این نیست جز یادآوری و پندی برای اهل عالم که به یاد خدا متذکر شوند» (آیه 90 / سوره انعام).
بعضى تصور مىکنند قدرت یا ثروت ذاتاً شر است، در حالى که این‌طور نیست. باید دید ما از این قدرت و یا ثروت چگونه استفاده مىکنیم و اگر خوب استفاده کردیم و در خدمت مردم قرار دادیم، خیر است.
بایدهاى خدمتگزارى در عمل
تفسیر دقیق آیه 133 سوره آل‌عمران «وَسَارِعُوا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ؛ و بشتابید به سوی مغفرت پروردگار خود» را باید در کلام رسول خدا جست‌وجو کرد و به‌عنوان یکى از مصادیق مهم سرعت در غفران به تسریع خدمت‌رسانى کارگزاران اشاره کرد. رسول‌خدا(ص) مىفرماید: از سکوت و بى‌توجهى اهانتآمیز بپرهیزید، به اینکه یکى از شما فرمانده یا کارگزارى باشد، آنگاه زنان بى‌شوهر، یتیم و مسکین به شما مراجعه کنند و بگویید منتظر باش تا رسیدگى کنم و آنها را به ذلت و خوارى واگذارید و خواسته‌شان را انجام ندهید و حتى چیزى هم نگویید که بروند و سپس فردى پولدار و با موقعیت بیاید، بلافاصله او را در کنار خود بنشانید و از درخواستش بپرسید و بى‌درنگ دستور رسیدگى دهید»(کنزالعمال، ج 6، ص 29، ح 4705).
این حدیث علاوه بر تأکید بر اصل سرعت در خیر، به تبعیض قائل نشدن در سرعت در خدمت‌رسانى هم تأکید فراوان دارد. دستور امام على(ع) هم به کارگزارانش همین بود «وَ مِنْهَا إِصْدَارُ حَاجَاتِ النَّاسِ يَوْمَ وُرُودِهَا عَلَيْکَ...، (نهج‌البلاغه، نامه 53) از آنها (وظایف مخصوص زمامداران) برطرف کردن نیازهاى مردم در روز ورودش به تو است.»
خداوند توجه به ضعفا و مستمندان و درماندگان را به‌طور جدى در آیات الهى نشان داده است. مانند: «وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ؛ و آنان که امر خدایشان را اجابت کردند و نماز به پا داشتند و کارشان را به مشورت یکدیگر انجام می‌دهند و از آنچه روزی آنها کردیم (به فقیران) انفاق می‌کنند»(آیه 38 / سوره شورا) و «إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَىٰ ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا ۖ وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا؛ آنان که اموال یتیمان را به ستمگری می‌خورند، در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنم فرو می‌برند و به‌زودی در آتش فروزان خواهند افتاد»(آیه 10 / سوره نساء).
امام على(ع) هم فرمودند: از یتیمان خردسال و پیران سالخورده که راه چارهاى ندارند و دست نیاز برنمى‌دارند، پیوسته دلجویى کن که مسئولیتى سنگین بر دوش زمامداران است، گرچه حق تمامش سنگین است، اما خدا آن را بر مردمى آسان مىکند که آخرت مىطلبند، نفس را به شکیبایى وا مىدارند و به وعدههاى پروردگار اطمینان دارند. پس بخشى از وقت خود را به کسانى اختصاص بده که به تو نیاز دارند تا شخصاً به امور آنان رسیدگى کنى و در مجلس عمومى با آنان بنشین و در برابر خدایى که تو را آفریده، فروتن باش و سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا سخنگوى آنان بدون اضطراب در سخن گفتن با تو گفت‌وگو کند»(نهج‌البلاغه، نامه 53).
رسول اکرم(ص) که عظیمترین خدمات مادى و معنوى را براى مسلمانان به ثمر رساند، در آیات فراوانى دعوت به صبر در مسیر مذکور شده است. امام على(ع) نیز در پرتو همین آیات و سیره عملى رسول خدا فرمودند: «أَنْصِفُوا النَّاسَ مِنْ أَنْفُسِكُمْ وَ اصْبِرُوا لِحَوَائِجِهِمْ، فَإِنَّكُمْ خُزَّانُ الرَّعِيَّةِ وَ وُكَلَاءُ الْأُمَّةِ؛ در روابط خود با مردم انصاف داشته باشید و در برآوردن نیازهایشان شکیبا باشید. همانا شما خزانه‌داران مردم و نمایندگان ملت هستید» (نهج‌البلاغه، نامه 51) و امام سجاد(ع) هم هرگاه نیازمندى نزدش مىرسید مىفرمود: «آفرین بر کسى که بار مرا به آخرت حمل مىکند»(بحارالانوار، ج 46، ص 98).
آیات قرآن سیمایى مهربان، متواضع و با محبت از رسول خدا(ص) ترسیم مىکند. در یک جا او را به طرد نکردن مؤمن فقیر فرا مىخواند، در سوره انعام، آیه 52، دعوت به تحقیر نکردن یتیم مىکند. در سوره ضحى، آیه 9، از او مىخواهد نیازمند را نراند. در سوره ضحى، آیه 10، در سایه رحمت الهى مهربان است. در سوره آل‌عمران، آیه 130، با مؤمن گنهکار برخورد شایسته داشته باشد. در سوره انعام، آیه 54، مردم را ملاحظه مىکند، در سوره شعرا، آیه ۲۱۵، خداوند از رسول اکرم مىخواهد بال عطوفت و فروتنى خود را براى مؤمنان پیرو فرود آورد.
منابع:
Ensani.ir
https://www.sid.ir
isca.ac.ir
http://pajoohesh.howzehtehran.com
انتهای پیام
