«مجموعه اسناد و مدارک چاپ نشده» درباره «مفخر شرق»
اندیشه‌ها و فعالیت‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی دستمایه نویسندگان و پژوهشگران بسیاری برای خلق آثار قرار گرفته است که سالروز سفر ابدی آن مصلح اجتماعی فرصتی برای بازخوانی این آثار است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ امروز هجدهم اسفند برابر با یکصد و هجدهمین سالروز سفر ابدی مردی فیلسوف، مصلح اجتماعی و اندیشمندی دین‌مدار است؛ شخصیتی مطرح در جهان اسلام که ضمن آگاهی از علوم اسلامی، عرفان و فلسفه از علوم جدید و دانش‌های غربی و ماهیت مناسبات و معادله‌های جهانی باخبر بود و تلاش‌های موثری برای اتحاد اسلام انجام داد. او کسی بود که سال‌ها در راه مبارزه با استعمار، محنت تبعید و غربت را به دوش کشید، اما دست از آرمان‌هایش برنداشت.
اندیشه‌ها و فعالیت‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی دستمایه نویسندگان و پژوهشگران بسیاری برای خلق آثار قرار گرفته است که در ادامه به معرفی تعدادی از این آثار می‌پردازیم.
مجموعه اسناد و مدارک چاپ نشده درباره سید جمال‌الدین افغانی
این اثر به همت ایرج افشار و اصغر مهدوی تألیف و در سال ۱۳۴۲ از سوی انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است. این کتاب بر پایه اسنادی متعلق به حاج محمدحسن امین‌الضرب تدوین و تألیف شده است.
سید جمال‌الدین حسینی، پایه‌گذار نهضت‌های اسلامی
صدر واثقی با این کتاب که چاپ دوم آن در سال ۱۳۵۵ از سوی انتشارات پیام منتشر شد، در ۳۲ فصل درباره زندگی، فعالیت‌ها و اندیشه‌های سید جمال‌الدین سخن گفته است.
سید جمال‌الدین و اندیشه‌های او
مرتضی مدرسی چهاردهی این کتاب را در سال ۱۳۵۲ به همت انتشارات امیرکبیر به چاپ رساند. در این کتاب از سیدجمال با نام‌های جمال‌الدین الافغانی و سیدمحمد بن صفدر‌الحسین یادشده است.
مفخر شرق
کتاب «مفخر شرق» اثر غلامرضا سعیدی از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی در سال ۱۳۷۰ با موضوع اندیشه‌ها و آرمان‌های مبارزاتی سیدجمالالدین منتشر شد.
نقش سید جمال‌الدین اسدآبادی در بیداری مشرق زمین
کتاب «نقش سید جمال‌الدین اسدآبادی در بیداری مشرق زمین» نوشته محمد محیط‌طباطبایی نیز از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی در سال ۱۳۷۰ منتشر شد. این کتاب سرشار از نکته‌های راهگشای تاریخی است و خواننده را متوجه اهمیت فعالیت‌ها و اندیشه‌های سید جمال‌الدین می‌کند.
فصل نخست این کتاب به بنیانگذاری نهضت‌های اسلامی پرداخته و در فصل دوم نقش اسدآبادی در پیدایش و رشد مطبوعات شرق را بررسی می‌کند. اتحاد اسلام و سید جمال‌الدین اسدآبادی، عنوان فصل سوم کتاب است و فصل چهارم به توضیح درباره ارتباطات و مناسبات سید جمال‌الدین در افغانستان، مصر و اروپا اختصاص داده شده است. در فصل پایانی کتاب «نقش سید جمال‌الدین اسدآبادی در بیداری مشرق زمین» درباره روابط سید جمال‌الدین با صدراعظم (امین السلطان) و دیگر رجال آن روز ایران و ارتباط او با چهره‌های برجسته روزگارش مطالب ارزشمندی آورده شده است.
بنیانگذار نهضت احیای تفکر دینی
کتاب «بنیانگذار نهضت احیای تفکر دینی» از محمدجواد صاحبی در سال ۱۳۷۵ از انتشارات فکر روز نیز از جمله آثار مکتوب است که به بررسی اندیشه‌های سیاسی و ضداستعماری سید جمال‌الدین اسدآبادی می‌پردازد.
سید جمال‌الدین مصلحی متفکر و سیاستمدار
سید احمد موثقی با کتاب «سید جمال‌الدین مصلحی متفکر و سیاستمدار» که در سال ۱۳۸۰ موسسه بوستان کتاب در قم، آن را منتشر کرد با تحلیل افکار و مبارزات سید جمال‌الدین، فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی او را مورد توجه قرار می‌دهد و از آرمان‌ها و مقاصد او سخن به میان می‌آورد.
افکار و اندیشه‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی
کتاب «افکار و اندیشه‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی» نوشته حق‌نظر نظراف، با ترجمه سید‌ضیاء‌الدین شفیعی و محمدعلی عجمی که در سال ۱۳۸۷ به همت پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری به چاپ رسیده، بنیان‌های فکری و اصول اعتقادی سید جمال را معرفی می‌کند.
اسناد سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی در وزارت خارجه
کتاب «اسناد سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی در وزارت خارجه» به روابط خارجی ایران در میان سال‌های ۱۲۵۴ تا ۱۳۱۴ پرداخته است. این کتاب در ۱۰ فصل توسط سیدهادی خسروشاهی تالیف و در سال ۱۳۸۸ توسط مرکز چاپ و نشر وزارت امور خارجه به چاپ رسید. تعدادی از اسناد این کتاب مربوط به سال‌های ۱۳۱۳ و ۱۳۱۴ است و با نامه‌هایی ارتباط دارد که سید جمال‌الدین در عثمانی نوشته است.
آرا و اندیشه سیدجمالالدین اسدآبادی
این کتاب که به همت بهرام نوازنی تدوین شده، شامل مجموعه مقالات همایش یکصد و پنجاهمین سالگرد حیات فعال سید جمال الدین اسدآبادی است که از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در دو جلد به زبان فارسی و انگلیسی به چاپ رسیده که جلد نخست آن به ۱۹ مقاله برگزیده به زبان فارسی اختصاص یافته است.
اسدآبادی که بود و چگونه می‌اندیشید؟
کتاب «اسدآبادی که بود و چگونه می‌اندیشید» نوشته فاطمه رادان است که از سوی انتشارات رادان منتشر شده است. این اثر با هدف شناخت بهتر «سید جمال‌الدین اسدآبادی» و درک ایده‌ها و اهداف والای وی در راستای اعتلای دین اسلام و بیان ارزش‌های مسلمانان در مبارزه با استعمار غرب و استبداد داخلی تدوین شده است.
اندیشه سیاسی سیدجمالالدین اسدآبادی
کتاب «اندیشه سیاسی سیدجمالالدین اسدآبادی» نوشته سیدعلی ضابط‌زاده به همت مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر منتشر شده است. تحقیق حاضر خلاصه‌ای است از افکار و اندیشه‌های سید جمال الدین اسدآبادی در عرصه سیاست و حکومت که در دو فصل تدوین شده است.
مرغ حق
کتاب «مرغ حق» نوشته محمدرضا اصلانی است که به همت انتشارات ذکر ویژه نوجوانان و جوانان منتشر شده و به سرگذشت سیدجمال الدین اسدآبادی پرداخته است.
ردپای آتش: با نگاهی به زندگی سیدجمالالدین حسینی اسدآبادی
کتاب «رد پای آتش» نوشته محمد میرکیایی است که از سوی نشر تکا منتشر شده و به زندگینامه داستانی سید جمال‌الدین اسدآبادی پرداخته است که به همراه سالشمار زندگی وی در پایان به چاپ رسیده است.
دفاع از سید جمال الدین حسینی اسدآبادی
کتاب «دفاع از سید جمال الدین حسینی اسدآبادی و سخنی با تاریخ نگاران عصر پهلوی» نوشته سیدهادی خسروشاهی به همت کلبه شروق منتشر شده است. این کتاب از سه بخش تشکیل شده است: بخش اصلی کتاب نوشتاری از استاد سیدهادی خسروشاهی در دفاع از سید جمال الدین اسدآبادی است که چاپ اول آن به شکل مقاله در سالنامه «مکتب تشیع» در سال ۱۳۴۳ درج شد. چاپ دوم به طور مستقل در سال ۱۳۴۳ منتشر شده و چاپ سوم با تجدیدنظر و اضافات لازم، در اردیبهشت ماه ۱۳۴۸ در چاپخانه حکمت قم به چاپ رسیده است.
زندگینامه
سیدجمالالدین اسدآبادی در سال ۱۲۱۷ هجری شمسی در شهر اسد‌آباد از توابع همدان در خانواده‌ای روحانی دیده به جهان گشود. در سال ۱۲۲۸ به همراه پدرش عازم عتبات شد و از محضر دو مرجع تقلید، شیخ مرتضی انصاری در فقه و اصول و ملاحسین قلی درجزینی همدانی در اخلاق و عرفان، بهره‌های علمی و معنوی فراوانی برد.
وی در ۱۸ سالگی به سفارش شیخ انصاری به هندوستان سفر کرد و ضمن آشنایی با علوم جدید، در تلاش بود مردم و به ویژه مسلمانان را علیه استعمار انگلیس به مبارزه وادارد اما به دلیل سلطه همه‌جانبه انگلیسی‌ها، پس از یک سال و نیم اقامت در آن دیار، مجبور به ترک آن کشور شد و به ممالک عثمانی رفت و با حسادت علمای درباری ناگزیر به مصر عزیمت کرد.
در مصر با نخبگانی همچون محمد عبده ارتباط برقرار کرد و توانست نهضت فکری ضداستعمار و ضدانگلیس را پایه‌گذاری کند و یک شبکه اجتماعی متشکل از اهل علم و فرهنگ تشکیل داد تا به ترویج عقاید خود بپردازد. پس از این واقعه، هیئت حاکمه مصر با تحریک و فشار انگلستان او را از مصر اخراج کرد. سیدجمال به هندوستان رفت و پس از مدت کوتاهی عازم پاریس شد و با همکاری محمد عبده دست به انتشار روزنامه «عروة الوثقی» زد و پس از سه سال اقامت در پاریس به لندن عزیمت کرد.
سید جمال‌الدین اسدآبادی، سرانجام در سال ۱۲۶۴ به ایران بازگشت، اما انتقادات کوبنده او از حکومت و تأکید بر لزوم اصلاحات، ناصرالدین‌شاه را به وحشت انداخت. از این حیث صدراعظم شاه، درصدد برآمد زمینه خروج او را از ایران فراهم کند، به همین منظور سید را با عنوان صوری فرستاده شاه، روانه روسیه کرد. پس از بازگشت از این کشور، شاه او را به عراق تبعید کرد اما سید جمال‌الدین، دوباره به اروپا رفت و با انتشار نشریه «ضیاءالخافقین» مبارزه علیه شاه مستبد را در لندن ادامه داد. شاه ایران با کمک سلطان عثمانی مترصد این شد تا مانع فعالیتش شود و با فریب و نیرنگ او را به استانبول دعوت کرد تا از نفوذ او در اداره ممالک اسلامی بهره گیرد.
با اینکه در ابتدا مشاور سلطان بود، اما وقتی خبر قتل ناصرالدین‌شاه توسط میرزا رضا کرمانی به استانبول رسید، سلطان عبدالحمید در هراس افتاد و دستور قتل او را صادر کرد و سرانجام ۱۸ اسفند ۱۲۷۵ او را مسموم کردند و در قبرستان مشایخ استانبول به خاک سپردند. در سال ۱۳۲۴ شمسی، فیض محمدخان، سفیر وقت دولت افغانستان در آنکارا، با اخذ موافقت دولت ترکیه برای نبش قبر سید، بقایای جسد وی را در تابوتی به کابل انتقال داد.
از مهم‌ترین و اثر‌بخش‌ترین آثار مکتوب سید جمال‌الدین اسدآبادی طی سال‌ها مبارزه ضد استعماری، می‌توان به «القضا و القدر»، «اسلام و علم»، «تتمه‌البیان فی تاریخ‌الافغان»، «نیجریه یا ناتورالیسم»، «الوحده‌الاسلامیه»، «الواردات فی سر‌التجلیات» و «مقالات جمالیه» اشاره کرد.
انتهای پیام
