نگاهی به سیره معصومان(ع) در ماه رمضان

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، ماه رمضان ماه خودسازى و تصفیه روح است. خداوند همه اسباب کار را در این ماه براى پالایش روح و روان از آلودگى‌هاى گناه فراهم کرده و با لطف و رحمت مخصوص خویش، همه درها و راه‌ها را در راستاى تهذیب نفس و صفاى باطن و تکامل معنوى گشوده است، فرصت بسیار خوبى براى انسان‌ها است تا در کنار این سفره بزرگ و متنوع رحمت الهى بنشینند و با انواع غذاهاى روحى، روح و روان خود را تقویت کنند.

سیدبن‌طاووس‏ نقل مى‏‌فرماید که وقتى ماه مبارک رمضان فرا مى‏‌رسید، رنگ چهره پیامبراکرم(ص) عوض مى‏‌شد و زیاد به نماز و دعا مى‏‌پرداخت، تغییر حالت آن حضرت در دهه آخر ماه مبارک، رنگ مضاعفى به خود مى‏‌گرفت، به‌گونه‌‏اى که تمام شب‌ها را به شب زنده‏‌دارى و عبادت سپرى مى‌‏کرد.

درباره حضرت امام زین العابدین(ع) نقل شده است که ایشان در این ماه کاملاً غرق در دعا، تسبیح، استغفار و ذکر تکبیر مى‏‌گشت.

نمازهاى مستحبی

گرچه به‎‌جا آوردن نمازهاى مستحبى و نوافل یکى از مسائل عادى و روزمره آن بزرگواران بوده است، اما در ماه رمضان حالت مضاعف به خودشان مى‏‌گرفتند تا آنجا که نمازهاى ویژه‌ای توسط آنان در ماه مبارک رمضان و شب‌هاى قدر خوانده مى‏‌شد.

 تلاوت قرآن

ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و پیامبر اکرم(ص) و عترت طاهرینش که خود قرآن ناطق هستند و هیچگاه ایشان از قرآن و قرآن از ایشان جدا نبوده و تلاوت آیات دلنشین آن جزو برنامه روزمره ایشان بوده است، عنایت‏ خاصى نسبت ‏به تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان مبذول مى‏‌داشتند و توجه اصحاب و یاران خود را نسبت‏ به آن جلب مى‏‌نمودند تا آنجا که در مورد حضرت امام سجاد(ع) نقل شده است که 40 بار قرآن را در ماه مبارک ختم مى‏‌نمود.

چگونه خواستن و از چه کسى خواستن و به چه انگیزه‌‏اى خواهش کردن از مهمترین مطالبى است که در هر درخواستى، نهفته است. اینجا سخن از درخواست از یگانه معبود قادر و تواناست که معصومین(ع) بر بشریت منت نهاده و نحوه درخواست را در قالب‏ «دعا» به عالى‌‏ترین وجه ممکن نشان داده‌‏اند و علاوه بر لذت سخن گفتن با خداوند، عالی‌ترین مضامین معارف تابناک الهى را در آن جاى داده و از خود یادگارهایى بس ارزشمند به ودیعت نهاده‌‏اند.

در ماه مبارک رمضان، دعاهاى ویژه‌ای از آن بزرگواران رسیده است که تنها به ذکر عناوین آن‏ها  اکتفا مى‏‌شود؛ دعا در وقت دیدن هلال ماه مبارک، دعاى پیامبر اکرم(ص) در وقت وارد شدن به ماه مبارک رمضان، دعاى پیغمبر اکرم(ص) در شب اول، دعاى ابوحمزه ثمالى در هر شب، دعاى سحر، دعاى اول صحیفه سجادیه، دعاى وقت افطار، دعاى امام زین‌العابدین(ع) در شب‌هاى نوزدهم و بیست‎‌ویکم، دعاى پیامبر اکرم(ص)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) در ماه مبارک رمضان، دعاى پیامبر اکرم(ص) و امام زین‌العابدین(ص) در شب بیست‌وهفتم، دعاى پیامبر اکرم(ص) در شب آخر هر ماه، دعا به هنگام وداع با ماه رمضان و احیاى شب قدر.

معصومین(ع) در شب‌هاى قدر شب زنده‏‌دار بودند و نه تنها خود به احیاء آن مى‏‌پرداختند، بلکه خانواده، کودکان و فرزندان خویش را به انجام آن وامى‏‌داشتند. روایت‏ شده است که رسول خدا(ص) در شب بیست‌وسوم ماه، خفتگان از خانواده خود را از خواب بیدار مى‏‌کرد و آب به صورت آنها مى‌‏پاشید.

حضرت فاطمه زهرا(س) نیز نمى‏‌گذاشت کسى از فرزندانش در آن شب به خواب رود و آنان را با کمى غذا و ایجاد آمادگى از روز و با انجام استراحت در روز، آماده مى‌ساخت و مى‌‏فرمود محروم کسى است که از خیر این شب محروم ماند.

یک سال حضرت امام صادق(ع) به بیمارى سختى گرفتار شده بود، آن حضرت دستور داد که در شب بیست‌وسوم ایشان را برداشته و به مسجد پیامبر(ص) بردند و آن شب را در آن مکان شریف به احیاء گذارند.

 آداب افطار

چگونه افطار کردن و با چه افطار کردن از جمله مسائل قابل توجه سیره است. از پیامبر(ص) و ائمه‌هدى(ع) ادعیه خاصى در وقت افطار نقل شده است. امام‌صادق(ع) مى‏‌فرماید که پیامبر اکرم(ص) در وقت افطار این دعا را مى‌‏فرمود: «اللَّهُمَّ لَكَ صُمْنَا وَ عَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا ذَهَبَ الظَّمَأُ وَ ابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ وَ بَقِيَ الْأَجْرُ؛ بار خدایا براى تو روزه گرفتیم و بر روزى تو افطار نمودیم، پس آن را از ما بپذیر».

حضرت امیرالمؤمنین(ع) در وقت افطار مى‏‌فرموند: «‏اللّهُمَّ لَكَ صُمنا و عَلى رِزقِكَ أفطَرنا، فَتَقَبَّل مِنّا إنَّكَ أنتَ السَّمیعُ العَلیمُ؛ خدایا براى تو روزه داشتیم و بر روزى تو افطار کردیم. پس آن را از ما قبول نما، همانا که تو شنوا و دانایى».

اما اینکه با چه چیزى افطار مى‏‌نمودند، مواردى نقل شده است، از امام باقر(ع) نقل شده است که پیامبر اکرم(ص) با آب و خرما و یا آب و رطب افطار مى‌‏نمودند (رطب غیر از خرما است)  و اگر آن حضرت شیرینى و حلوا نمى‏‌یافت ‏با آن افطار و گاهى با شکر که از نى گرفته مى‏‌شد، افطار مى‏‌کرد. امام صادق(ع) مى‏‌فرماید: پیامبراکرم(ص) با شیرینى و حلوا افطار مى‌‏نمود و اگر آن را نمى‌‏یافت ‏با آب ولرم افطار مى‏‌کرد و مى‌‏فرمود: «آن باعث پاکیزگى کبد و معده است و دهان را خوشبو مى‌‏سازد و ریشه دندان و دید چشم را تقویت مى‌‏نماید».

بنابراین از مجموعه روایات استفاده مى‏‌شود که آن حضرت در صورت امکان با یک ماده شیرینى مانند حلوا، خرما و در صورت نبود آنها با آب نیمه گرم و ولرم فطار مى‌‏نمود.

ابن طاووس از امام باقر(ع) نقل مى‏‌کند که حضرت على(ع) دوست داشت که با شیر افطار کند.

غسل

پیامبر اکرم(ص) در دهه آخر ماه مبارک رمضان هر شب غسل مى‏‌کرد، حضرت امام باقر(ع) شب‌هاى نوزدهم، بیست‌ویکم، بیست‌و‌سوم و بیست‌وپنجم را غسل مى‏‌کرد و امام صادق(ع) نیز در شب بیست‌وسوم دو بار غسل مى‌‏نمود، یک بار در اول شب، بار دوم در آخر شب.

اعتکاف

یکى از مستحبات بسیار مهم و سازنده اعتکاف است که تفصیل و شرایط آن در کتب فقهى آمده است. امام صادق(ع) فرمود: «یکبار رسول خدا(ص) در دهه اول ماه رمضان به اعتکاف نشست و در رمضان دیگر در دهه دوم و در رمضان پس از آن در دهه سوم اعتکاف نمود و بعد از آن همیشه در دهه آخر رمضان به اعتکاف مى‏‌نشست».

منابع: سایت ensani.ir و کتب کافی و بحارالانوار.