شب قدر؛ شب تدبیر و تعیین تقدیر انسان

شب قَدر یا لَیلَةُ القَدر شب نزول قرآن و مقدّر شدن امور یک‌ساله انسان‌هاست و در سوره‌های قدر و دخان نیز به این شب‌ها‌ پرداخته شده‌ است. با توجه به اهمیت لیالی قدر، اکرم خزاعی، استاد مدرسه علمیه حضرت رقیه(س) برازجان، طی یادداشتی که در اختیار خبرگزاری ایکنای بوشهر قرار داد، توضیحاتی در رابطه با این شب‌های گرانقدر ارایه کرده است.

شب قدر آن شبی است که در طول سال، شبی به خوبی و فضلیت آن یافت نمی‌شود و عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است. فرشتگان و روح که اعظم فرشتگان الهی است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود می‌آیند و به محضر امام زمان (عج) می‌رسند و آنچه را که برای هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه می‌دارند.

آنچه از روایات و آیات برمی‌آید این است که شب قدر را از این‌رو قدر نامند که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود. زمان دقیق این شب معلوم نیست ولی طبق بسیاری از روایات، در ماه رمضان واقع شده و یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم یا بیست و سوم است.

فلسفه وجودی شب قدر این است که خداوند متعال می‌خواهد انسان‌ها به ویژه مسلمانان، به سبب محبوبیتشان در نزد خدا، خود در این شب تعیین سرنوشت و زمان تدبیر و برنامه‌ریزی، نقش لازم را در تعیین مقدرات خویش ایفا کنند.

همچنین از انسان‌ها، سلب اختیار نشود و از شب قدر و تعیین تقدیر، جبر فهمیده نمی‌شود، زیرا تقدیر هیچ‌گونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی‌ها و لیاقت‌های افراد و میزان ایمان و تقوا و پاکی نیت و اعمال آن‌هاست، یعنی برای هرکس آن مقدر می‌کنند که لایق آن است یا به تعبیر دیگر زمینه‌هایش از ناحیه خود او فراهم شده‌باشد و این مهم نه تنها منافاتی با اختیار ندارد بلکه تاکیدی بر آن است.

طبق روایات، عبادت در شب‌های قدر، بالغ بر هشتاد سال ارزش دارد و قابل قیاس با سایر شب‌ها نیست. از جمله اعمال شب قدر، غسل، احیا و شب زنده‌داری، خواندن قرآن، خواندن دعاهای ماثور مثل دعای جوشن کبیر، توبه و استغفار و صدقه‌دادن را می‌توان بیان کرد.

شیعیان در این شب‌ها با الگوگیری از معصومان(ع)، به شب‌زنده‌داری، خواندن قرآن، دعا و دیگر آیین‌ها و اعمال این شب می‌پردازند. ضربت خوردن و شهادت امام علی(ع) در این شب‌ها نیز به اهمیت آن‌ نزد شیعیان افزوده و سوگواری برای آن امام با آیین‌های شب قدر همراه شده است».