نظریه حکمرانی خوب با فرهنگ، در هم تنیده شده است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، علی اصغر محکی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری ایران، شامگاه 26 خردادماه در نشستی تحت عنوان «اهمیت فرهنگ در حکم‌روایی مطلوب» که به‌صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: یکی از دغدغه‌هایی که تاکنون داشته‌ام این بوده که چرا آنگونه که درخور فرهنگ و شأن جامعه ماست به موضوع فرهنگی در حکمروایی، مدیریت و سیاست کلان کشور سهمی داده نمی‌شود.

وی عنوان کرد: در حقیقت ما به‌عنوان یک جامعه ایرانی پیشینه‌ای داریم، پیشینه‌ای که مردم برای داشتن یک زندگی بهتر راه مبارزاتی را در پیش گرفته‌اند و در نهایت نیز موفق شدیم در حدود 42 سال گذشته به پیروزی انقلاب اسلامی دست پیدا کنیم که پس از این پیروزی نیز ما در یک فضای حاکمیتی جدید ورود پیدا کردیم که بر اساس آن، سهم و نقش مشارکتی مردم برای تعیین زندگی آن‌ها بسیار برجسته‌تر شد.

انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است

مدیرکل اسبق مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران افزود: بنا بود پس از پیروزی انقلاب اسلامی که گفتمان یک سویه‌ای که در شرایط جدید جمهوری اسلامی وجود داشت، به یک گفتمان افقی و گفت‌وگو محور تبدیل شود و به‌نوعی مطالبات اجتماعی مردم نیز در نظر گرفته شود که تا اندازه‌ای هم این امر تحقق پیدا کره است، اما باید این نکته را در نظر داشت که همواره باید به امر فرهنگ توجه بیشتری داده شود.

محکی تصریح کرد: اما این در حالی است که انقلاب ما که یک انقلاب فرهنگی دانسته شده است و بر همین اساس با انواع تهدیدهای سختی در این راستا مواجه بوده‌ایم، اما همواره آنچه که در این کشور بیشتر مهم شمرده شده و مورد توجه قرار گرفته، مقوله‌های اقتصادی است.

وی خاطرنشان کرد: در حقیقت فرایند مشکلات اقتصادی و فرهنگی، ما را با چالش‌های اجتماعی وسیعی مانند حاشیه‌نشینی، طلاق، بالا رفتن سن ازدواج، اعتیاد، کودکان کار، روسپی‌گری، مسائل مربوط به زنان بدسرپرست و بی‌سرپرست و... مواجه ساخته است که متأسفانه این مشکلات که برخی از آن‌ها آسیب هستند، اطراف ما را احاطه کرده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری ایران اظهار کرد: نامزدهای ریاست جمهوری‌های دوره‌های گذشته راهکارهایی را از جنس‌های مختلفی ارائه می‌کرند و اکنون هم در سیزدهمین دوره ریاست جمهوری با توجه به تأکیداتی که بر گره‌گشایی و حل مشکلات اقتصادی جامعه می‌شود، طبیعتا نامزدهای ریاست جمهوری برنامه‌های خود را براساس آیتم‌های اقتصادی مطرح کرده‌اند.

مغفول ماندن مقوله فرهنگ در برنامه‌های نامزدهای ریاست جمهوری

محکی بیان کرد: اما آنچه که در این میان مغفول مانده توجه به مقوله فرهنگ است، اینکه ما چطور می‌توانیم در یک جامعه در هم تنیده‌ای که با مسائل، مشکلات، چالش‌ها و بحران‌های فراوانی مواجه است، صرفا با راهکارهای مدل‌های اقتصادی و تک رشته‌ای به سراغ حل این مسائل برویم و راه حل‌هایی ارائه دهیم.

وی خاطرنشان کرد: به هر حال هر مسئله‌ای که در جامعه با آن مواجه هستیم، اعم از پزشکی، مهندسی، اقتصاد، سیاست و... ما نمی‌توانیم فرهنگ را از این مقوله‌ها تفکیک کنیم و همواره رابطه این موضوعات را با مسائل فرهنگی و اجتماعی نادیده بگیریم.

اهمیت و نقش فرهنگ در حکم‌روایی مطلوب

مدیرکل اسبق مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، موضوع فرهنگ را موضوع مهم و قابل ارزشی دانست و افزود: از این‌رو یکی از نظریه‌های مهم برای مواجه به چالش‌ها و مشکلاتی که در بحث اداره امور داریم ایده حکم‌روایی خوب است و این ایده ریشه فرهنگی دارد و نیازمند این است که این ایده‌ها و حکم‌روایی خوب توسط مسئولان جامعه پذیرفته شده باشد و تبدیل به یک سرمشق شود و مردم مطالبه جو، آگاه و نقدگرایی باشند و بتوانند مطالبه کنند و این امر را در قابل یک تکلیف بدانند.

محکی اظهار کرد: از طرفی نیز حاکمیت هم باید بسترها را برای این امر از طریق شفاف‌سازی اطلاعات، پیشگیری از رانت اطلاعاتی، فراهم ساختن آموزش فرهنگ شهروندی و... فراهم کند.

وی گفت: یکی از مشکلاتی که در راستای حکمروایی وجود دارد این است که همیشه ساختار دموکراتیک بالابه پایین به لحاظ فرهنگی یک نوع گفت‌وگوی یک سویه را شکل داده و زمینه را برای اینکه مردم در کنار یکدیگر قرار گیرند، یک فرصت برای حکمروایی می‌داند که مردم در قالب انجمن‌های خودخواسته فعالیت‌های مدنی، اجتماعی و فرهنگی در کنار یکدیگر قرار گیرند و اتفاقات خوبی را رقم بزنند.

غیرقابل حل بودن مسائل مختلف جامعه بدون توجه به مقوله فرهنگ

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری ایران با اشاره به اهمیت و نقش نگاه فرهنگی در حکم‌روایی مطلوب بیان کرد: در حقیقت اگر چالش اول ما اقتصاد است، باید توجه داشت که حتی همین اقتصاد هم بدون توجه به مسائل فرهنگی قابل حل نخواهد بود. بنابراین به‌دلیل در هم تنیدگی مسائل فرهنگی و اجتماعی با سایر مسائل، ما نمی‌توانیم به حوزه فرهنگ توجهی نداشته باشیم و از کنار این مهم به راحتی عبور کنیم.

محکی اظهار کرد: متأسفانه مشکلی که در جامعه ما وجود دارد این است که مدیران ما آنچنان که باید و شاید نتوانسته‌اند رابطه خود را با شهروندان از حیث نوع رابطه حکم‌روایی مطلوب به‌سمت مدیریت ذهن، افکار، گرایشات، نگرش‌ها، تعالی، تکامل و در حقیقت کیفیت زندگی سوق دهند.

وی خاطرنشان کرد: در ارتباطات با حکمرانی هم باید بگویم که حکم‌رانی و یا حکم‌روایی ایده‌ای است که در طی 30 سال اخیر در جهان مطرح شده، در حقیقت این ایده بیشتر به دنبال این است که سازوکارهای ناکارآمدی که در اداره و مدیریت جامعه وجود دارد را برطرف کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری ایران در ادامه تصریح کرد: اما این در حالی است که جامعه ایران از ضعف ساختار سیاسی رنج می‌برد و نظام بروکراتیک اداره ما به گونه‌ای شکل گرفته که مستعد گسترش فساد و آسیب‌های درونی است و همین امر موجب ضعیف شدن دستگاه‌های مختلف ما شده و باعث شده که این دستگاه‌ها، پاسخگوی نیازهای جامعه نباشند.

سطح مشارکت مردم، براتر از یک شعار است

محکی بیان کرد: اما آنچه که امروز فراتر از یک شعار با آن مواجه هستیم این است که سطح مشارکت مردم محدود به زمان انتخابات می‌شود، اما این در حالی است که این نقش مردم در تصمیم‌سازی‌ها کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد و علی‌رغم اینکه گفته می‌شود که مطالبه جویی، هم حق و هم تکلیف است، اما هنوز بسترها و زمینه‌ها برای مشارکت فعال و موثر مردم فراهم نشده است.

وی اظهار کرد: با توجه به اینکه مقام معظم رهبری تأکید کردند که در گام دوم انقلاب باید در جهت تحقق تمدن نوین اسلامی و تمدنی که بتواند کارآمدی دین را در اداره جامعه نشان دهد، حرکت کنیم. در اینجا دو سوال مطرح می‌شود و آن، اینکه آیا این حکمرانی خوب می‌تواند، ما را در رسیدن به تمدن نوین اسلامی کمک کند؟ ما در گام دوم انقلاب چگونه می‌توانیم به مرحله نظام سازی و تحقق تمدن نوین اسلامی ورود پیدا کنیم؟

مدیرکل اسبق مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران عنوان کرد: در حقیقت جوهره نظریه حکمرانی خوب با فرهنگ و مطالعات فرهنگی در هم تنیده است و ما نمی‌توانیم بحث نظریه و ایده حکمرانی خوب را محدود به حوزه سیاست و اقتصاد کنیم و بدون توجه به درون‌مایه اصلی که فرهنگ و علوم اجتماعی است انتظار داشته باشیم که این امر قابلیت تحقق در ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران، پیدا کند.

محکی بیان کرد: ما باید این دغدغه و حساسیت را در محافل آکادمیک، اداری و اجرایی ایجاد کنیم تا این‌ها توجه داشته باشند که ما وظیفه داریم اصول حکمرانی خوب را مبتنی بر نظام ارزشی اسلام و ارزش‌های موردتأکید نظام جمهوری اسلامی ایران پیاده‌سازی کنیم.

وی عنوان کرد: مجموعه نظام‌های سیاسی از جمله نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران در برنامه‌های مدیریتی و سیاستگذاری خود همیشه نیاز دارند، به اینکه کلیه عملکردها، نظارت و کنترل صورت گیرد تا از فساد نیز جلوگیری شود. در این میان نیز نظریه الگوی حکمرانی خوب کمک می‌کند که عملکردهای سیستم‌های سیاسی و مدیریتی ما بهبود پیدا کند، زیرا در متن این نظریه، هم نظارت، هم کنترل و همچنین بازنگری در عملکردها وجود دارد.

مطالبه‎‌جویی مردم از مسئولان به عنوان یک امر فرهنگی

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری ایران بیان کرد: در این میان از جمله عناصر حکمرانی خوب را می‌توان به پاسخگو بودن، مسئولیت‌پذیر بودن، قانونمندی و شفافیت داشتن اشاره کرد که در حقیقت هریک از این عناصر ریشه در این دارد که جامعه برای پذیرش این مفاهیم آماده شود، جامعه‌ای می‌تواند، مطالبه‌گر باشد که تمرین مطالبه‌گری داشته باشد و بداند که مطالبه یک حق و تکلیف برای اوست و وظیفه دارد که نسبت به مسئولان مطالبه کند و همواره مطالبه‌جویی نیز یک موضوع فرهنگی است که با آموزش و ظرفیت آحاد جامعه ارتباط دارد.

محکی تأکید کرد: از این‌رو توجه به فرهنگ به‌عنوان محیط ‌زیست انسانی در جامعه یک امر مهم و بسترساز است، لذا ما نمی‌توانیم صحبت از بهبود مستمر نظام و ساختار دولتی کنیم اما به بحث فرهنگی توجهی نداشته باشیم.