شتاب در کار خیر با نگاهی به نهج‌البلاغه

یکی از پسندیده‌ترین اموری که هر انسانی می‌تواند، در طول زندگی خود انجام دهد، تشویق دیگران به کار خیر است. زندگی هریک از ما سراسر زنجیری به هم متصل است و اگر یکی از حلقه‌های این زنجیر پاره شود، در نهایت مشکلاتی به وجود می‌آید که از فردیت به جمعیت می‌رسد. از این‌رو باید برای محکم‌تر شدن و اتصال هرچه بهتر این زنجیره، همگی به هم کمک و در این بین همدیگر را برای انجام کار خیر تشویق کنیم. حجت‌‌‌‌‌‌‌الاسلام جواد معین، مدرس جامعةالمصطفی العالميه خراسان در این خصوص یادداشتی با موضوع «شتاب در کار خیر با نگاهی به نهج‌البلاغه» را در اختیار خبرگزاری ایکنای خراسان رضوی قرار داده است که در ادامه می‌خوانیم:

«به این مثال ساده توجه کنید: فرض کنید داخل اتوبوس نشسته‌ایم و یک پیرمرد داخل می‌شود، عکس‌العمل افراد مختلف است؛ برخی عمداً حواسشان را به بیرون و یا به موبایل متمرکز می‌کنند که یعنی من آن پیرمرد را ندیده‌ام و برخی هم بدون این که به صندلی‌های اتوبوس نگاه کنند از جای برمی‌خیزند و صندلی خود را به آن شخص سالخورده می‌دهند.

قرآن کریم، کار شخص دوم را تأیید و در آیات خود همواره انسان را به انجام کارهای خوب ترغیب و تشویق می‌کند و بنابراین واژه‌هایی مانند «سرعت» و «سبقت» را برای انجام کارهای خوب و نیک به کار برده است و از مجموع آنها به این نتیجه می‌رسیم که در انجام کارهای خوب، شتاب کنیم.

در جایی می‌فرماید: فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرات؛ در نيكى‏‌ها و اعمال خير، بر يكديگر سبقت جوييد. در آیه‌ای دیگر این شتاب کردن را یکی از ویژگی‌های مؤمنین می‌داند و می‌فرماید: «أُولئِكَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُون؛ ‏اينان هستند كه به كارهاى نيک مى‏‌شتابند و در آن بر يكديگر سبقت مى‏‌جويند.»

کسی که در یک مزرعه‌ای کار می‌کند، تلاش دارد که برای برداشت محصول بهتر، ابتدا عیب‌های سال‌های گذشته زمین را برطرف سازد و سپس با سرعت به آماده‌سازی بستر زمین بپردازد. حال اگر دنیا را به مانند همان زمین کشاورزی در نظر بگیریم، موفق کسی خواهد بود که از گناهان گذشته خویش توبه کرده و با انجام پُر شتاب کارهای خوب، خود را برای آخرت مهیا می‌سازد.

حضرت علی(ع) می‌فرماید: «لَا خَيْرَ فِي الدُّنْيَا إِلَّا لِرَجُلَيْنِ رَجُلٍ أَذْنَبَ ذُنُوباً فَهُوَ يَتَدَارَكُهَا بِالتَّوْبَةِ وَ رَجُلٍ يُسَارِعُ فِي الْخَيْرَات‏؛ دنيا تنها براى دو كس خير دارد؛ يكى گناه‌كارى كه با توبه جبران كند و ديگر نيكوكارى كه در كارهاى نيكو شتاب ورزد.»

همانطور که زمان و فرصت‌ها به زودی و با شتاب می‌گذرد، عمر آدمی نیز با شتاب می‌گذرد. وقتی فوتبالیست‌ها به دقیقه‌های آخر بازی می‌رسند، اگر از نتیجه خوب بازمانده باشند، تلاش می‌کنند در این وقت‌های باقیمانده، نتیجه را جبران کنند، اما اگر از همان ابتدای بازی، احساس می‌کردند که هر لحظه می‌تواند دقیقه 90 باشد، قطعاً به این سختی نمی‎ افتادند.

زندگی ما نیز مانند همین بازی فوتبال است، وقتی به دقیقه 90 می‌رسیم، تازه یادمان می‌آید که چقدر فرصت‌های خوب را از دست داده‌ایم، افسوس دوران جوانی و دوران گذشته خود را می‌خوریم، چرا قدر این وقت‌ها، روزها و دقیقه‌ها را نمی‌دانیم؟

نهج‌البلاغه تشبیه زیبایی دارد، می‌فرماید فرصت‌ها مانند ابر می‌گذرد، به این خاطر که حرکت ابرها اصلاً قابل حس و لمس نیست، گاهی یک تکه ابر بالای سرمان است، پس از لحظاتی می‌بینیم که مسافت طولانی را طی کرده است، بدون اینکه اصلاً توجه ما را به خود جلب کرده باشد.

فرزند کوچک ما اکنون که هفت ساله شده، یکی از آشنایان او را می‌بیند و می‌گوید: «آقا زاده شما چقدر بزرگ شده، اصلاً نشناختمش» اما خودمان متوجه رشد و بزرگ شدن او نشده‌ایم. فرزندان جلوی چشممان بزرگ می‌شوند و خودمان نمی‌بینیم، درست مثل «زمان» که از کنارمان می‌گذرد و ما متوجه نیستیم.

امام علی(ع) می‌فرماید: «الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ؛ فرصت‌ها همانند ابر بهارى زود مى‏‌گذرند، بنا براين فرصت‎‌هاى نيكو را غنيمت شماريد.»

بنابراین چون زمان به مانند ابر می‌گذرد، می‌بایست از فرصت‌هایی که برای انجام کارهای خوب در زندگی برایمان درست می‌شود نهایت استفاده را کنیم و آن را به تأخیر نیندازیم. از کجا می‌دانیم که فردایی بیاید و ما زنده باشیم. یکی از نام‌های قیامت، «روز حسرت» است، به این معنا که حسرت و افسوس می‌خوریم که ای کاش توشه بیشتری برداشت می‌کردیم.

امام على(ع) در سخن زیبایی می‌فرماید: «ديروزت از دست رفته و فردايت مشكوک است، و امروزت مغتنم، پس در بهره‏‌بردارى از فرصت‌ها شتاب كن و از اطمينان كردن به روزگار بپرهيز.»

بنابراین اگر کسی فرصت‌های خوبی که در زندگی پیش می‌آید را قدر نداند و از دست بدهد، این کار موجب غم و غصه و حسرت او خواهد شد. در نهج‌البلاغه در جمله کوتاه و پُر معنایی آمده است: «إِضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ؛ از دست دادن فرصت‌ها، غصّه می‌آورد.»

أجل و مرگ، درب خانه همه ما زانو زده و منتظر است که در یک فرصت مناسب، درب را بکوبد و داخل شود، پس چه بهتر که قدر این چند روز دنیای فانی را بدانیم، به کارهای خیر و «حسنات» بپردازیم و از کارهای حرام و سیئات دوری کنیم.

در نهایت این «جوانی» یک روزی تمام می‌شود، این «سلامتی» که فعلاً داریم، آهسته آهسته رو به کاستی می‌رود و از همه مهمتر «عُمر» ماست که روز به روز از آن کم می‌شود.

آن حضرت در سخنانی از شیعیان خود خواسته‌اند که این فرصت چند ساله زندگی را در راه اطاعت خداوند و فراهم ساختن توشه‌های مناسب اخروی، هزینه کنند.

چقدر خوب است که این نکته را در خانواده رعایت کنیم، به این معنا که زن و شوهر قدر یکدیگر را بدانند و از فرصت‌های با هم بودن، نهایت استفاده را بکنند. خوب باشند، خوش و با مهربانی روزگار را در کنار هم سپری کنند. وجود هریک از زوجین می‌تواند فرصت خوبی برای انجام کارهای خیر باشد.