آثار ایرانی؛ زینت‌بخش موزه هنرهای اسلامی مالزی + فیلم

به گزارش ایکنا، هنر، زبان گویای فرهنگ و تمدن بزرگ اسلامی در سرزمین‌های مختلف بوده است. هنرمندان مسلمان با توجه به آداب و رسوم سرزمین خویش و مفاهیم ارزشمند حاکم بر دین مبین اسلام، آثار ارزشمندی در زمینه‌های مختلف هنری به وجود آوردند. آموزه‌های دین مبین اسلام، تأثیر چشمگیری بر مفاهیم و موضوعات آثار هنری داشته‌اند. حفظ و نگهداری از میراث هنر اسلامی در تمامی ادوار تاریخی صورت پذیرفته است. موزه‌ها از جمله مراکز نگهداری و اشاعه فرهنگ و هنر به ویژه هنر اسلامی  بوده‌اند. موزه هنرهای اسلامی مالزی یکی از بزرگترین و مهمترین مراکز نگهداری آثار ارزشمند هنری از سرتاسر سرزمین‌های اسلامی است.

علاقه روزافزون به هنر اسلامی

مالزی اگرچه از نظر قانون اساسی سکولار است، اما اسلام به عنوان دین فدراسیون مالزی شناخته شده است و در زندگی و فرهنگ مالایی عمیقا ریشه دارد. علاقه به هنر اسلامی در سال‌های اخیر بسیار افزایش یافته است. در پاسخ به این علاقه روزافزون، مالزی بزرگترین موزه هنرهای اسلامی را بنا نهاد. موزه هنرهای اسلامی(The Islamic Arts Museum Malaysia) به عنوان بزرگترین موزه هنرهای اسلامی جنوب شرق آسیا در سال 1998 به همت خانواده البخاری گشایش یافت.

این موزه در ساختمانی به مساحت 30 هزار متر مربع و در محیط سرسبز باغ‌های مجموعه lake Gardens در خیابان Lembah  Perdana در منطقه توریستی شهر کوالالامپور واقع شده است. هدف از تأسیس این موزه، ایجاد مجموعه‌ای است که آیینه هنر اسلامی در گوشه و کنار جهان اسلام باشد. 

  مرکز فعال فرهنگی آموزشی

این موزه دارای دوگالری برای نمایشگاه‌های موقت آثار اسلامی، یک کتابخانه منحصربه فرد از کتاب‌های اسلامی، یک کتابخانه مخصوص کودکان، یک مرکز مرمت و تحقیق، یک رستوران به سبک عربی اسلامی و دو طبقه برای نمایش دائمی آثار است.

این موزه همچنین یک مرکز فرهنگی و آموزشی فعال است که نمایشگاه‌های فصلی منظم و رویدادها و فعالیت‌های فرهنگی را میزبانی می‌کند. این مجموعه دارای یک مرکز حفاظت و تحقیقات و کتابخانه‌ای شامل کتاب‌های هنرهای اسلامی است.

موزه هنرهای اسلامی مالزی بیش از 10 هزار اثر هنری و همچنین کتابخانه‌ای استثنایی از کتاب‌های هنری اسلامی را در خود جای داده است. اشیاء هنری به نمایش درآمده از کوچکترین جواهرات تا یکی از بزرگترین مدل‌های مسجدالحرام در جهان در این موزه وجود دارد.

سبک معماری ساختمان موزه مدرن است و احساس اسلامی بودن بنا بر اساس جزئیات و نه خود ساختار ایجاد شده است. هنرمندان ایرانی ورودی موزه را که به سبک ایوان ایرانی ساخته شده است، به یک قاب کاشیکاری شده تبدیل کردند که یک آیه قرآن برای خوشامدگویی در آن قرار گرفته است. این هنرمندان در پشت بام این موزه، با طراحی یک گنبد فیروزه‌ای زیبا، سنت گنبد‌سازی آسیای میانه را به نقطه شکوه این بنا تبدیل کردند که چشم‌انداز زیبایی در کوالالامپور به وجود آورده است. همچنین تزئینات گچ‌کاری هنرمندان ازبکستانی به زیبایی این بنا افزوده است. 

درخشش هنر اسلامی در 12 گالری

این آثار باستانی ـ تاریخی طیف وسیعی از آثار شامل جواهرات، ادوات جنگی، ظروف، پارچه و البسه و سكه‌‌های مربوط به دوره‌‌های اسلامی، معماری و ماكت مساجد معروف جهان و نسخ خطی قرآن را در برمی گیرد.
این موزه شامل 12 گالری است كه انواع آثار فرهنگی ـ هنری اسلامی در آن به نمایش گذاشته شده است. در این موزه بخش‌هایی برای معرفی هنر و معماری ایرانی ـ اسلامی و هنر چین و هند وجود دارد كه در این میان هنر ایرانی جلوه ویژه‌ای به این موزه بخشیده است.

 آثار به نمایش درآمده در دوازده گالری در دو طبقه به نمایش درآمده است.

گالری اول: معماری

معماری یکی از اولین جلوه‌های هنر اسلامی است که پویایی خود را حفظ کرده است. در این میان، مساجد عالی‌ترین تجلی این هنر هستند. گالری معماری این موزه شامل ماکت‌های ظریفی از بناهای دوره اسلامی چون تاج محل، مقبره تیمور، مساجد معروف سراسر جهان چون مسجدالحرام، بیت المقدس و مسجد امام اصفهان است. پخش تلاوت قرآن در این مجموعه فضای معنوی مضاعفی به این گالری داده است.

گالری دوم: نسخ خطی و قرآن

نوشتار در اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این میان خوشنویسی یکی از عناصر اصلی و مهم در بسیاری از آثار هنری اسلامی به شمار می‌رود. از آنجا که هنر خطاطی در انتقام کلام وحی بسیار فعال بوده است می‌توان گفت که هیچ هنری در پرورش ذوق هنری مسلمانان به اندازه خطاطی موثر نبوده است. گالری دوم این موزه شامل نسخ خطی و قرآن‌هایی از آفریقای شمالی تا خاورمیانه است. نمونه‌های قدیمی‌تر، مزین به خط زیبای کوفی هستند و در نمونه‌های جدیدتر رنگ و طلاکاری کاملا بر نوشتار چیره شده‌اند. آثار دیگری همچون احادیث، ادعیه، قباله ازدواج، جلد کتاب و متون فلسفی و علمی در این گالری به چشم می‌خورند. در این میان آثار نگارگری فراوانی در ترکیب با تذهیب و خط به ویژه از ایران همچون شاهنامه فردوسی جلوه ویژه‌ای به این مجموعه داده‌اند.

گالری سوم: آثار دوره اسلامی هند

هندی‌ها یکی از سه ملیت عمده تشکیل دهنده جامعه مالزی هستند و گالری سوم اختصاص به هنر اسلامی هند دارد. تاریخ اسلام در هند به سه قرن قبل از دوره مغول باز می‌گردد. تنوع سلسله‌های مسلمان که بر این کشور حکومت کرده‌اند موجب تاثیرات فراوانی از هنر ایران بر این شبه جزیره شده است. بیشتر آثار موجود در این گالری مربوط به دوره مغول است که به عنوان دوره شکوفایی هنر هند به شمار می‌آید. آثار ارزشمند و گوناگونی از جمله ظروف شیشه‌ای و فلزی مجلل و میناکاری شده، آثار سرامیکی، نگارگری، جواهرات، سلاح و زره در این مجموعه موجود است.

گالری چهارم: هنر اسلامی چین

بیشترین آثار به نمایش گذاشته شده در این مجموعه مربوط به سلسله مینگ (قرون 13 تا 16 میلادی) است که دوران اوج تاثیر اسلام در چین بود. اغلب آثار مربوط به کارهای خوشنویسی از جمله قرآن و طومارها است. از دیگر آثار هنری این بخش، ظروف میناکاری با کتیبه‌های خوشنویسی است. خوشنویسی همچنین در کارهای فلزی برنزی نیز دیده می‌شود. از دیگر کارهای موجود در این مجموعه می‌توان به عود سوزها، قلمدان‌ها و گلابدان‌های چینی اشاره کرد.

گالری پنجم: جهان مالایی

آثار موجود در این گالری مربوط به هنر مالایی است. «جهان مالایی» اصطلاحی است که برای اشاره به قسمت اعظمی از جنوب شرق آسیا از ویتنام و کامبوج تا جنوب تایلند، مالزی، اندونزی، برونئی و جنوب فیلیپین استفاده می‌شود. از آثار مورد توجه در این مجموعه، می‌توان به منسوجات با موتیف‌های طبیعی مانند گیاهان، میوه ها و ابرها که به شکل انتزاعی به تصویر درآمده است اشاره کرد. از دیگر آثار موجود، منسوجات با نخ‌هایی از طلا و همچنین از جنس ابریشم رنگ آمیزی شده است. همچنین کارهای چوبی کنده‌کاری شده، فلزکاری و خنجرهای مالایی که دارای لبه‌های کنگره‌ای است و چندین قرآن نفیس به چشم می‌خورند.

گالری ششم: جواهرات

توجه و علاقه به استفاده از جواهرات از زما‌ن‌های اولیه در بین انسان‌ها فارغ از قوم و ملیتشان وجود داشته است که این امر در بین مسلمانان نیز صدق می‌کند. گالری ششم موزه که به جواهرات دوران اسلامی اختصاص دارد بیشتر بر روی جواهرات آسیای مرکزی تمرکز دارد. در این میان جواهراتی از ترکمنستان که اکثرا از جنس نقره هستند و با سنگ‌هایی از عقیق قرمز و نگین‌های قرمز تزئین شده‌اند و جواهرات بسیار ظریفی از ازبکستان که مزین به مرجان، فیروزه و مروارید هستند از جمله تاج‌های عروس و آثار ارزشمندی از هند که با استفاده از سنگ‌های قیمتی همچون الماس، زمرد و یاقوت ساخته شده‌اند به چشم می‌خورند.

گالری هفتم: منسوجات

به دلیل آسیب‌پذیر بودن ذاتی لباس‌ها و آثار پارچه‌ای و استفاده مکرر از آن، نمونه‌های به جا مانده معمولاً به صورت تکه تکه هستند. برخی از آثار موجود در گالری منسوجات موزه به دوران متاخرتر باز می‌گردد، که به صورت لباس، فرشینه‌ها و پارچه‌های کامل است. منسوجات موجود از جنس پنبه، کتان و ابریشم است. بیشتر آثار مربوط به دوره مغول‌ها بوده که این صنعت در دوره آنها رشد قابل توجهی داشت. منسوجات ابریشمی و پنبه‌ای که با رنگ‌های ثابت رنگ شد‌ه‌اند در این مجموعه به چشم می‌خورد. همچنین نمونه‌هایی از لباس‌های محلی مسلمانان از کشورهای مختلف و شال‌های کشمیر، پارچه‌هایی با طرح گیاهی، بافته‌های مخملی گلدوزی شده نیز در این مجموعه قابل مشاهده است. منسوجات ایرانی با طرح بته‌جقه و منسوجات مربوط به دوره صفویه در این میان خودنمایی می‌کنند.

گالری هشتم: اسلحه و زره

گالری هشتم موزه شامل سلاح‌های گرم و سرد از جمله شمشیر، خنجر، چماق و نیزه به چشم می‌خورند. این آثار اغلب از جنس فوالد آبدیده هستند و با سنگ‌های قیمتی مرصع تزئین شده‌اند. تعدادی از این آثار به خوشنویسی مزین هستند. از دیگر آثار موجود انواع سلاح‌های گرم و ظروف باروت است. زره‌ها و سپرها از دیگر آثار موجود در این گالری هستند.

گالری نهم: سکه

سکه‌ها در جهان اسلام اغلب دارای نوشته‌هایی دینیبه صورت خوشنویسی و نام فرمانروای زمان هستند.گالری نهم موزه اختصاص به انواع سکه از سرزمین‌ها و دوره‌های مختلف اسلامی از جمله اموی و عثمانی با جنس طلا، نقره و مس است. علاوه بر آن، این مجموعه دارای مهرهایی از جنس سنگ‌های قیمتی همچون یشم و عقیق و همچنین فلزی است. مهرها که هم کاربرد شخصی و هم رسمی داشتند اغلب منقوش به نوشته‌های مذهبی هستند که به طور برعکس روی مهرها نقش شده‌اند.

گالری دهم: اشیاء فلزی

فلز و آلیاژهای مختلف آن در دوران اسلامی برای ساخت ظروف و ادوات جنگی مورد استفاده قرار می‌گرفت. گالری دهم موزه اشیاء فلزی از مصر، هند، ایران و دیگر کشورهای اسلامی را در خود جای داده است. آثار موجود شامل سینی‌ها و دیگ‌های برنجی و برنزی در اندازه‌های متفاوت و بدون استفاده از تکنیک‌های تزئینی تا کاسه‌ها، کوزه‌ها، گلدان‌ها، شمعدان‌ها، چراغ‌های روغنی و مشربه‌هایی است که با استفاده از تکنیک‌های مختلف تزئینی از جمله قلمزنی، سیاه‌کاری و مرصع با ظرافت و زیبایی آراسته شده‌اند. در این میان آثار فلزی مربوط به ایران که اغلب مربوط به دوران صفوی و قاجارند جلوه خاصی به این بخش از موزه داده‌اند. از جمله این آثار می‌توان به چراغ پایه بلندی از قرن هفتم خراسان، سماوری متعلق به دوره قاجار و شمعدان‌های متعلق به قرون هشت و نه اشاره کرد.

گالری یازدهم: سفال و سرامیک

در قرون اولیه اسلام، سفالگری ادامه سنت سفالگری ساسانی بوده که بر روی سادگی و کاربردی بودن تاکید داشته است. در قرن سوم این صنعت دچار تحول شد و از نظر لعاب دهی و نقوش پیشرفت کرد. آثار موجود در گالری سفال موزه شامل ظروف سفالی و کاشی‌هایی از ازنیک عثمانی، ترکیه و ایران است. اکثر آثار نفیس مجموعه مربوط به سفال‌های ایرانی است. انواع کاشی‌های مربوط به دوره قاجار، ظروف زرین فام کاشان، کاسه‌های خوشنویسی شده نیشابور و انواع ظروف با نقاشی زیرلعابی و لعاب فیروزه‌ای در این مجموعه خودنمایی می‌کنند.

گالری دوازدهم: چوب

بعد از ظهور اسلام، استفاده از چوب در زمینه‌های مختلف از جمله معماری رونق یافت و هنرمندان با استفاده از تکنیک‌های مختلف از جمله کنده کاری، منبت‌کاری و مشبک‌کاری آثار ارزشمندی از خود بر جای گذاشتند. در گالری دوازدهم موزه آثار چوبی دوره اسلامی از مناطق مختلف از جمله ایران، ترکیه عثمانی و هند قابل مشاهده هستند. همچنین کارهای کنده کاری شده و آثار مرصع شده با عاج و صدف به چشم می‌خورند. در این میان، همانند دیگر گالری‌ها، آثاری از ایران جلوه ویژه‌ای به این بخش داده‌اند. آثاری از دوره صفویه و قاجاریه در این مجموعه قابل مشاهده هستند.