تولید اندیشه و هنر در جامعه به فراموشی سپرده شده است

سروش مظفر مقدم، نویسنده ادبیات داستانی، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، پیرامون هفته کتاب و کتاب‌خوانی، اظهار کرد: اگر بخواهیم نگاه خوش‌بینانه‌ای به این موضوع داشته باشم باید بگویم که در حقیقت آنچه که در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی در کشور به‌ویژه اینکه از سوی بخش خصوصی اقداماتی صورت می‌گیرد، می‌تواند به نوعی جوانان را تشویق به کتاب کند، آن هم در جامعه امروزی که فضای مجازی جای خود را به شدت در بین نسل جوان باز کرده و همواره فضای مجازی نه تنها در ایران، بلکه در تمام دنیا باعث شده که مردم آن بخشی از اوقات فراغت خود را که صرف خواندن کتاب می‌کردند را بگیرد.

وی بیان کرد: در حقیقت باید اینگونه گفت که وضعیت کتاب در ایران، وضعیت دو گانه‌ای است که در آن یک نوع تضاد وجود دارد، چرا که از یک طرف شاهد هستیم که به جز ایامی مانند هفته کتاب و مناسبت‌های این چنینی، هیچ اتفاق دیگری طی سال در حوزه ترویج و معرفی فرهنگ کتابخوانی رخ نمی‌دهد و همچنین در زمینه تسهیل این موضوع برای ناشران، نویسندگان و خوانندگان هم هیچگونه اقدامی صورت نمی‌گیرد.

این نویسنده تأکید کرد: البته که این موضوع را هم باید در نظر گرفت که قیمت کتاب‌ها به شدت افزایش پیدا کرده و در رسانه‌های عمومی و به‌ویژه رسانه‌های دولتی نیز به هیچ عنوان رد و نشان مشخص و برنامه منسجمی در جهت معرفی بی‌طرفانه و مستقل در حوزه کتاب نداریم، حمایتی از نویسندگان صورت نمی‌گیرد و اکثر افرادی که خالق ادبی و هنری و یا اینکه مترجم هستند در شرایط معیشتی اسفناکی زندگی می‌کنند.

مظفرمقدم بیان کرد: بنابراین مسئله تولید اندیشه، هنر و فکر به فراموشی سپرده می‌شود و به نوعی تبدیل به یک مسئله حرفه‌ای نمی‌شود و همواره این موضوع تبدیل به یک بحث تزیینی شده است. برای نمونه طی هفته کتاب و کتابخوانی اقدامات و برنامه‌هایی صورت می‌گیرد که همین برنامه‌ها هم به‌صورت گسترده و آنگونه که باید، نیستند.

وی تصریح کرد: این در حالی است که در سایر نقاط دنیا، رسانه‌های عمومی از جمله رادیو، تلویزیون و شبکه‌های مختلفی که فعال هستند از نویسندگان و هنرمندان خود دعوت و میزگردهای خوب و جذابی برگزار می‌کنند، معرفی کتاب دارند و تسهیلاتی به افراد فرهنگی و ناشران خود نیز می‌دهند و از این طریق به نوعی با مردم در تعامل هستند و همین اقدام آن‌ها باعث می‌شود که مردم با آگاهی بیشتر و بهتری به سمت کتاب و کتابخوانی سوق پیدا کنند و آمار سرانه مطالعه خود را نیز افزایش دهند.

دلیل فراموش شدن فرهنگ مطالعه در ایران

این نویسنده ادبیات داستانی با اشاره به آمار پایین سرانه مطالعه کتاب در کشور بیان کرد: آمار سرانه مطالعه کشور ما نشان می‌دهد که با توجه به جمعیت 85 میلیون نفری، ما در قعر جدول قرار داریم و با این جمعیت تیراژ کتاب‌ها به 300 نسخه رسیده، اما این در حالی است که هیچ دوره‌ای تا این اندازه اسفناک نبوده است و اگر به تاریخ سال‌های دهه 40 و 50 که دوره طلایی در حوزه فرهنگ و هنر بوده است، نگاهی داشته باشیم شاهد خواهیم بود که با جمعیت 30 میلیون نفری در آن زمان، تیراژ کتاب به 3000  نسخه و یا حتی بیشتر هم می‌رسیده است.

مظفرمقدم با بیان اینکه همه ما می‌دانیم فرهنگ مطالعه و خواندن کتاب در کشور ما به فراموشی سپرده شده و هیچکسی هم در این راستا اقدامی انجام نمی‌دهد و تنها برخی از افراد صحبت‌های فرمایشی می‌کنند که باید این افراد بدانند این امر با دستور و نسخه پیچی صورت نمی‌گیرد، افزود: دلیل این امر آن است که جامعه علاوه بر اینکه باید خرید کتاب را در سبد خرید خود قرار دهد و البته توان خرید هم داشته باشد، در حقیقت باید فرهنگ مطالعه در جامعه ما نهادینه شده باشد و به نوعی مردم احساس کنند که باید مطالعه را در برنامه‌های روزانه خود که می‌تواند برای توسعه معنوی فکری و روحی آن‌ها مناسب باشد و به آگاهی آن‌ها نیز کمک می‌کند را داشته باشند.

وی تصریح کرد: زمانی‌که وضعیت اقتصادی جامعه اینگونه باشد و از طرفی هم هیچ اتفاق خاصی در زمینه ترویج کتاب در طی سال رخ ندهد مشخص است که تیراژ کتاب در کشوری که 85 میلیون نفر جمعیت دارد به 200 نسخه می‌رسد که این یک اتفاق فاجعه‌بار در کشور به‌شمار می‌رود.

سلیقه طیف کتابخوان

این نویسنده ادبیات داستانی اظهار کرد: البته در این میان و با توجه به این شرایط طیف کتابخوانی هم هستند که متأسفانه همین دسته از افراد هم امروزه بنا به هر دلیلی به سمت کتاب‌های انگیزشی و روانشناسی که بعضاً هم کتب روانشناس زرد و یا رمان‌ها عامه پسند هستند، روی آورده‌اند و کمتر دیده می‌شود که افراد به سمت کتاب‌های شعر روی بیاورند که این امر هم جای تأمل دارد و متأسفانه شعر تا حدودی جایگاه خود را در بین نسل‌های امروزی از دست داده است.  

مظفرمقدم بیان کرد: بنابراین آن دسته از افرادی هم که مطالعه می‌کنند، اما به دلیل اینکه کسی نیست تا آن‌ها را در انتخاب درست و آگاهانه راهنمایی کند و کتاب خوب و مؤثری را به آن‌ها معرفی کند، آن دسته از عناوینی را که بیشتر در فضای مجازی و یا در صفحات سلبریتی‌ها دیده‌اند که اغلب هم کتاب‌های جدی و تأثیر گذاری نیستند را انتخاب می‌کنند.

وی با بیان اینکه انتخاب درست همراه است با آگاهی و کسی که آگاهی نداشته باشد و بالطبع انتخاب درستی هم نداشته باشد، نمی‌تواند انتخاب درستی داشته باشد، افزود: بنابراین برای اینکه مردم برای مطالعه کتاب انتخاب درستی داشته باشند باید آگاهی‌رسانی در جامعه وجود داشته باشد تا مردم بدانند که چه کتاب‌هایی در بازار وجود دارد و به دنبال آن نیز مترجمان و نویسندگان را بشناسند، تبلیغات گسترده‌تری در این زمینه صورت گیرد و فعالان عرصه فرهنگی در رسانه‌ها نیز به شکل فعال‌تری حضور پیدا کنند و در تعامل با مردم باشند و بتوانند کتاب‌هایی که باید را به مردم معرفی کنند و در این صورت است که مردم می‌توانند انتخاب درست و به جایی در حوزه کتاب داشته باشند.

این نویسنده ادبیات داستانی اظهار کرد: بنابراین رسانه‌ها در راستای آگاهی بخشیدن به مردم در جهت انتخاب یک کتاب خوب، نقش بسیار مهمی را بر عهده دارند که برخی از این رسانه‌ها در صدد هستند در این خصوص تا جایی که می‌توانند فعالیت داشته باشند و رسالت خود را انجام دهند، اما رسانه‌های اصلی در این زمینه فعالیت خوبی انجام نداده‌اند و کارنامه قابل قبولی در این راستا ندارند و البته در این میان نیز سیاستگذاری‌های کشور هم مهم است که متأسفانه ما شاهد هیچگونه سیاستگذاری موثری نبوده‌ایم.

مظفرمقدم با اشاره به کتاب‌هایی که هر فردی علاقه به مطالعه دارد و باید آن‌ها را در برنامه مطالعاتی خود قرار دهد بیان کرد: کتاب‌های داستان، رمان و در کنار آن نیز کتاب‌های شعر از شاخه‌های مهمی است که هر فرد باید این کتاب‌ها را مطالعه کند، زیرا ذهن افراد را نسبت به جهان تغییر می‌دهد و به لحاظ سبک زندگی و نگریستن به جهان پیرامون نیز آگاهی خوبی به افراد می‌دهد و خوب است که علاقه‌مندان به مطالعه کتاب، طی سال همیشه چند رمان و مجموعه داستان خوب را در سبد مطالعه خود قرار دهند و بر روی آن‌ها تأمل کنند.

وی کتاب‌های تاریخی را هم مهم دانست و بیان کرد: در واقع نگاهی به تاریخ معاصر ایران و جهان بسیار می‌تواند برای ما ایرانی‌ها تأثیرگذار باشد و البته حوزه فلسفه را که عده کمی از افراد می‌خوانند هم می‌تواند برای زندگی هر فردی مهم و تأثیر گذار باشد و من پیشنهاد می‌کنم که دانشجویان و جوانان باید به شکل مبتدی، کتاب‌های فلسفی را هم پیگیری کنند، چرا که قطعا می‌تواند برای زندگی آن‌ها کمک‌کننده باشد.

این نویسنده ادبیات داستانی تصریح کرد: به طور کلی کتاب‌های حوزه علوم انسانی از جمله جامعه‌شناسی، ادبیات داستانی، فلسفه و تاریخ می‌تواند برای طیف کتابخوان جوان بسیار مفید باشد و دانش و آگاهی آن‌ها را نسبت به مباحث مختلفی که در جامعه و به ویژه در جهان امروز وجود دارد ارتقا دهد، زیرا جامعه ما امروزه به جامعه کپسولی تبدیل شده که اخبار را از طریق فضای مجازی و به شکل ناقصی و بدون تحلیل درستی دریافت می‌کنند. بنابراین کتاب خواندن در این حوزه‌ها می‌تواند به تعمیق دانش ما کمک کند و باعث می‌شود هرآنچه را که امروزه می‌شنویم باور نکنیم و به تحلیل شخصی برسیم.

هفته کتاب محدود به این هفته و برنامه‌ها نباشد

مظفرمقدم ابراز امیدواری کرد و گفت: امیدوارم که هفته کتابخوانی محدود به این هفته نباشد و همواره ما در طول سال هم شاهد تکاپوهای بیشتری برای معرفی کتاب و ایجاد فضای با طراوت و سرزنده باشیم. بنابراین با توجه به اینکه مردم کشور ما در این روزها در شرایط سخت معیشتی قرار دارند از متولیان امر می‌خواهم شرایطی را به وجود آورند که قیمت کتاب‌ها تا اندازه‌ای معقول‌تر شود، قیمت کاغذ را کنترل کنند و  تخفیف‌هایی را بر روی کتاب‌ها بگذارند تا افراد بیشتری انگیزه کتاب خواندن و به نوعی توان خرید کتاب را نیز داشته باشند.

وی اضافه کرد: به هر حال من امیدوارم که در حوزه سیاستگذاری چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی اتفاقاتی رخ دهد که تهیه کتاب برای قشر کتابخوان آسان‌تر شود و افراد بیشتری و با رغبت بیشتری به سمت این کتاب‌ها روی آورند.