فرزند تنهای من

معاونت پژوهش مؤسسه تخصصی فن خطابه امیربیان یزد، به مناسبت هفته جمعیت در یادداشتی با عنوان «فرزند تنهای من» به معایب تک‌فرزندی، تبیین آسیب‌های تک‌فرزندی از نگاه دینی و روانشناسی و صبر بر سختی‌های فرزندآوری پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

فردی به نام عیسى بن صبیح بیان می‌کند؛ به محضر امام حسن عسكرى(ع) رسیدم که به امامت آن جناب اعتقاد داشتم، فرمود: تو شصت و پنج سال و چند ماه و یک روز دارى. من کتاب دعایى داشتم که تاریخ تولدم در آن نوشته شده بود، وقتى به كتاب دعا مراجعه کردم، دیدم همان طورى است که امام فرمودند. بعد امام از من پرسیدند که عیسی بن صبیح آیا فرزند دارى؟ گفتم: نه. گفتند خدایا او را فرزندی عنایت کن تا کمک و پشتیبان او باشد. فرمودند: خوب کمكى است فرزند.(بحار ج 50 ص 275)

یكی از بهترین نعمت‌های الهی که اگر نباشد زندگی معنا و جایگاهی ندارد و حقیقتاً انسان گمشده‌ای دارد، فرزند است. فرزندان در خانه، در واقع چراغ‌های خانه هستند و این وجود فرزندان در خانه است که باعث استواری و پایداری خانواده می‌شود. بسیاری از انسان‌ها آرزوی فرزند دارند و خود را به آب و آتش می‌زنند تا فرزنددار شوند؛ آنانی که فرزند دارند، همه وجودشان را صرف فرزندانشان می‌کنند، گویی که هدف دیگری در زندگی ندارند. این گونه است که حتی آخرت خود را تباه می‌سازند تا آرزوهای فرزند را برآورده سازند و با او همراهی کرده و از هر گونه مخالفتی با او پرهیز کنند تا این گونه دل فرزند را به دست آورند و به او محبت کنند ولی متأسفانه تک‌فرزندی یكی از مسائل آسیب‌زای دهه‌های اخیر است که خیلی از خانواده‌های ایرانی به آن گرایش پیدا کرده‌اند که با تک فرزندی بزرگترین ضربه به خود فرزندان وارد می‌شود، زیرا فرزندانی که تنها هستند و هم بازی ندارند یا گوشه‌گیر می‌شوند، یا به دامن دوستان دیگر پناه می‌برند که شاید مناسب آنها نباشد.

برکات فرزندآوری

وقتی پای درد دل مردم می‌نشینیم و صحبت از فرزندآوری می‌شود بیشترین سخنی که از آنها شنیده می‌شود، این است که مگر می‌شود با این وضع اقتصادی به تعدد فرزند آوریم؟ در خرج خودمان مانده‌ایم چطور و با چه امیدی به فرزند دوم و سوم فكر کنیم؟ و از این نوع سخن‌ها.... در اینجا دو نکته لازم بذکر است:

1. آیا اگر مشكلات اقتصادی حل شود، مردم به سمت فرزندآوری بیشتر خواهند رفت؟ قطعاً «نه»، چرا که از نظر جمعیت‌شناسان؛ در کشورهایی که سطح اقتصادی پایینی دارند زاد و ولد بیشتر است و کشورهایی که از نظر سطح درآمد خانواده بالا هستند، تعداد فرزندان کمتری دارند! در کشورهایی مثل افغانستان با نرخ باروری حدود 6 فرزند به ازای هر زن در سن باروری، رتبه اول را دارد؛ اما همین آمار در کشور ترکیه در حدود 2 است.
2. قرآن کریم، عامل اصلی گریز از فرزنددار شدن را عامل اقتصادی معرفی کرده و طبق قول قرآن، عدم تمایل بشر به فرزندآوری، ترس از تنگدستی و یا به خاطر تنگدستی است و این در حالی است که خدای متعال در آیاتی نیز تأمین روزی بندگان و همه مخلوقات را برعهده خود می‌داند. خداوند متعال در آیه 31 سوره مبارکه اسرا به صراحت فرموده است: «وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلادَکُمْ خَشْیَۀَ إمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إیَّاکُم إنَّ قَتْلَهُمْ کَانَ خطْءًا کَبیرًا: و از بیم تنگدستى فرزندان خود را نكشید ما هستیم که به آنها و شما روزى می‌بخشیم. آرى کشتن آنان همواره خطایى بزرگ است.» که تأکید به این امر در آیه 151 سوره مبارکه انعام نیز ذکر شده است که خداوند سبحان، کشتن فرزندان به دلیل ترس از فقر را نهی کرده و تصریح کرده است که روزی آنها را می‌دهد.

این در حالی است که این شیطان است که در هنگام گرایش به خوبی‌ها، انسان را وعده فقر می‌دهد که این امر در آیه 268 سوره بقره بیان شده است: «الشَّیْطَانُ یَعدُکُمُ الْفَقْرَ و یَأمُرُکُم بالْفَحْشَاء وَاللّهُ یَعدُکُم مَّغْفرَةً مِّنْهُ وَفَضْلًا وَاللّهُ وَاسعٌ عَلیمٌ؛ شیطان شما را از تهیدستى بیم مى‌دهد و شما را به زشتى وامى‌دارد؛ ولى خداوند از جانب خود به شما وعده آمرزش و بخشش مى‌دهد و خداوند گشایش‌گر دانا است.» لذا یكی از سنت‌های قطعی الهی رزاقیت خداوند است که بر خود واجب فرموده روزی بندگانش را برساند.

رزق و روزی

در آیات و روایات، ازدواج و فرزندآورى، عامل و زمینۀ بى نیازى و منبع خیر و برکت در خانواده معرفى شده است؛ چنانکه پیامبر گرامی اسلام فرموده‌اند: «اهل و عیال اختیار کنید؛ زیرا این کار روزى شما را بیشتر می‌کند.» 

صحبت‌های نسل گذشته نیز مؤید همین موضوع است. بسیار شنیده‌ایم که در خانواده‌های خودمان وقتی پای خاطرات گذشتۀ پدر و مادرها بنشینید، از این صحبت می‌کنند که با تولد فلان فرزند، خانه‌دار شدیم، مشغول به کار شدیم، اتومبیل خریدیم و...؛ اینها همه نشانۀ الطاف الهی به زوج‌هایی است که فرزندآوری را منشأ برکت می‌دانند.

از طرف دیگر، هر انسانی روی این کرة خاکی برایش روزی و رزق در نظر گرفته شده است: «لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ منْ إمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَ إیَّاهُمْ: فرزندانتان را از بیم فقر نكشید، ما شما و آنها را روزی می‌دهیم» پیامبر اکرم ص فرمودند: «خانه‌ای که در آن کودکی نباشد برکت ندارد.» (روضه الواعظین، ص 369.)

شادی و نشاط

یكی از مهمترین برکاتی که با تولد فرزند وارد زندگی‌ها می‌شود، شادی و نشاط است. به عبارت بهتر، فرزندان از آغازین لحظه‌های تولد، منبع لذت و شادی در خانواده هستند. 

نتایج تحقیقات پژوهشگران دانشگاه «بریگهام یانگ» آمریکا بر 200 هزار خانواده از 86 کشور جهان، بین سال‌های 1981 تا 2005 نشان می‌دهد که داشتن فرزند، موجب کاهش فشار خون والدین، افزایش تمایل به یادگیری، استفاده بیشتر از قدرت تعقل، افزایش اعتماد به نفس، امكان بهتر درک زیبایی‌ها، دقت بیشتر در کارهای جزیی و افزایش شادی والدین می‌شود.

یكی از روانشناسان معروف به نام «آدلر» موضوع منظومه خانوادگی را مطرح کرده است. اما شاید بپرسید منظومه خانوادگی چیست؟ منظور از منظومه خانوادگی تعامل‌های بین اعضای خانواده است، مثل سلام و احوالپرسی و …. این تعامل‌ها که آدلر به نوعی به عنوان ضربه یا نوازش از آنها یاد می‌کند باعث افزایش کیفیت زندگی و سلامت روان ما، شادی و نشاط می‌شود و هر میزان این تعامل‌ها بیشتر باشد بهتر است درحالی که طبعاً این تعامل‌ها یا به قول آدلر ضربه‌ها در یک خانواده پرجمعیت به مراتب بیشتر از یک خانواده کم جمعیت است.

نجات از تک‌فرزندی

1. مهمترین راه ازدواج به موقع و سریع است لذا نگذاریم سن ازدواج‌ها افزایش یابد. یقیناً بالارفتن سن ازدواج که اکنون میانگین سن ازدواج در پسران ۲۷ سال و در دختران ۲۴ سال است عامل کاهش فرزندآوری شده است. قال رسول الله: «ما من شابٍ تَزَوَّجَ فى حَداثَۀ سنِّه الاّ عَجَّ شَیطانُهُ: یا وَیلَهُ، یا وَیلَهُ! عَصَمَ منّى ثُلُثَى دینه، فَلیَتَّق اللّه العَبدُ فى الثُّلُث الباقى(نوادر راوندى، ص 112 ) هر جوانى که در سن کم ازدواج کند، شیطان فریاد بر مى‌آورد که: واى برمن، واى بر من! دو سوم دینش را از دستبرد من، مصون نگه داشت.» پس بنده باید براى حفظ یک سوم باقى مانده دینش، تقواى الهى پیشه سازد.
2. کنار گذاشتن رسومات غلط در وضعیت کرونا آمار ازدواج‌ها بیشتر شد به خاطر کمتر شدن خرج، در سال ۹۹ برای اولین بار پس سال‌ها شاهد افزایش حدود ۴.۵ درصدی آمار ازدواج بودیم که بسیاری از کارشناسان قائل بر این هستند که حذف تشریفات و مراسم نوظهور از جمله دلایل افزایش ازدواج طی سال ۹۹ بوده است.
3. صبر کردن بر سختی‌های فرزند: وقتی زنى باردار شود مقام روزه‌دار و شب زنده‌دار و مجاهد با خود و مالش را در راه خدا دارد و چون زایمان کند اجرى دارد که کسی عظمت آن را نداند و چون طفل را شیر دهد به مكى ثواب آزاد کردن یک بنده از اولاد اسماعیل دارد و چون از شیر دادن فارغ شود، فرشته‌اى بر پهلویش زند و گوید کار خود را از سر گیر که آمرزیده شدی (الأمالی شیخ صدوق ص: 412)

فریده مصطفوی دختر امام می‌گوید: امام به دختر من که از شیطنت بچه خود گلایه می‌کرد، می‌گفت: من حاضرم ثوابی را که تو از تحمل شیطنت فرزندت حسین می‌بری، با تمام ثواب عبادات خود عوض کنم. (ستوده، امیررضا، پا به پای آفتاب گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی(ره)، ج 1، ص 107 )