شعر آیینی از پرداختن به روضه مکشوفه دست بردارد

محمدعلی رحیمی، مدرس ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی با اشاره به ضرورت توجه به شعر آیینی در وصف اهل بیت(ع)، اظهار کرد: شعر آیینی مفهومی گسترده‌تر از شعر مذهبی است، چراکه آیین معنای فراگیری در حوزه اخلاقیات دارد، اما به معنای امروزی‌اش بیشتر به همان اشعار مذهبی، توحیدی، مداحی و بزرگداشت انبیا‌ و اولیای الهی اطلاق‌ می‌شود.

وی در خصوص اینکه شعر آیینی اسطوره‌ساز است یا اسوه‌ساز، افزود: باید گفت که این دو مفهوم اشتراک معنایی دارند و در قسمت‌هایی با اندکی اغماض و تساهل مطابق هم می‌شوند، چراکه اگر مخاطب شعر آیینی را عموم جامعه بدانیم نقش اسوه‌سازی آن برجسته‌تر جلوه می‌کند.

بیشتر بخوانید:

• منبرهای محرمی؛ فرصتی برای جهاد تبیین و پاکسازی ذهن از ابهامات
• سخنرانی و مداحی‌های محرمی؛ نیازمند تیم تولید محتوا
• نماز؛ اولین و مهم‌ترین گام در روشنگری
• کانون مداحان بر اشعار مداحی نظارت داشته باشد
• شعر آیینی به حزن‌اندوزی صرف نپردازد

کارشناس ارشد ادبیات عرب بیان کرد: قابل توجه اینکه خداوند در شأن پیامبر(ص) می‌فرماید: «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللهِ اُسوَةٌ حَسَنَة» یعنی خداوند نیز پیامبر(ص) را اسوه معرفی می‌کند؛ در واقع رسالت شعر آیینی این است که ممدوحان‌ را که از بندگان برگزیده خداوند هستند به‌عنوان اسوه‌های قابل دسترس به مخاطبین خود معرفی کند.

رحیمی ادامه داد: بزرگترین آسیب شعر آیینی در روزگار اخیر غفلت از ماهیت آیینی در مبنای مذهبی آن بوده است؛ بدون شک رسالت اصلی دین و آیین رساندن انسان به کمال شایسته بوده و شعر آیینی علی‌رغم رشد کمی بیشتر تأثیرگذاری در روحیه افراد داشته است.

وظیفه شاعر چیست؟ 

وی با بیان اینکه تلاش‌های زیادی برای برگرداندن این روند معیوب از سوی بزرگان صورت گرفته است که به علت هجمه فراگیر ظاهرگرایان یعنی افرادی که به ظاهر آیین بیشتر توجه داشته‌اند متأسفانه راه به جایی نداشته است، تصریح کرد: از عمده بایدهای شعر آیینی توجه به اهداف عالیه این هنر مقدس و از مهم‌ترین نبایدهای آن پرهیز از سوءاستفاده از احساسات پاک دینی مردم است.

رحیمی با بیان اینکه شاعر آیینی باید هنر خود را در راستای خدمت به حرکت و شکوفایی جامعه به‌کار گیرد و از ارائه هنری که باعث رخوت، سستی و برانگيختن احساسات غیرواقعی در انسان باشد به‌صورت جدی بپرهیزد، اظهار کرد: لازم است کمال‌گرایی در کنار پرداختن به مفاهیم زیباشناختی دغدغه اصلی شاعر شعر آیینی باشد.

وی افزود: از دهه‌های اول انقلاب هرچه گذشت، نقش رسانه در ترویج شعر آیینی کمتر شده‌ است، به‌عنوان مثال در دهه اول و دوم انقلاب چهره‌های شاخص شعر آیینی پای ثابت برنامه‌های فرهنگی در رسانه‌های ملی بوده‌اند و آثارشان نیز به مناسبت‌های مختلف در مجلات و حتی صفحه‌های ادبی روزنامه‌ها بازتاب وسیعی داشت، اما اکنون این امر دیده نمی‌شود.

رحیمی با بیان اینکه اکنون در هجمه تمام عیار فضای مجازی، رسانه‌های رسمی از جمله دیداری، شنیداری و مکتوب عرصه را خالی کرده‌اند، اما باید گفت کم‌توجهی به این حوزه از سوی رسانه قابل قبول نیست، اظهار کرد: فضای مجازی بر همه ابعاد زندگی ما تأثیرگذار بوده که در عرصه شعر و ادب آیینی نیز این امر دیده می‌شود.

جریان حماسه در شعر آیینی دیده شود 

این مدرس ادبیات با بیان اینکه نباید از محاسن فضای مجازی مانند دسترسی سریع مخاطب به انواع تولیدات غافل شد، اما آسیب‌های جدی نیز به این حوزه از طریق فضای مجازی جای واکاوی دارد، تصریح کرد: شعر آیینی باید از رویکردی که اکنون دارد فاصه بگیرد؛ فراموش نکنیم یکی از ثمرات انقلاب ما پرداختن به شعر متعهد و ادبیات متعهد و رشد آن بوده، اما در سنوات اخیر همان‌گونه که حوزه مداحی به سبب پایه شعری و موسیقی دچار آسیب‌های جدی شده شعر آیینی هم دچار زیان شده است.

رحیمی ادامه داد: عمده آسیب شعر آیینی رفتن به سمت روضه‌های مکشوفه(بیان تفصیلی واقعه و مصیبت به‌‌گونه‌ای که هیچ‌گونه ملاحظه‌ای مانع بیان جزئیات نشود) است در حالی که باید به سمت حماسه برود؛ مذهب شیعه از زمان بروز و ظهور همیشه با پویایی پیوند ازلی و ابدی داشته؛ بنابراین این هنر که با اسلام قرابت معناداری دارد نیز باید پویایی را درک کند.

وی یادآور شد: نباید به‌گونه‌ای شعر آیینی را تعریف کنیم که مخاطب تنها با شنیدن آن بگرید، این اشک ریختن اگرچه درست و راهبر انسان بوده، اما همه رسالت شعر آیین را نمی‌رساند؛ در مجموع باید در شعر آیینی به سمت تحریک رفتار مردم رفت و نه تحریک احساسات؛ این نوع شعر باید مردم را تشویق کند تا در حوزه عمل فعال شوند و این امر جز با جریان روح حماسه ممکن نیست.