آمایش سرزمینی و مزیت‌های اقتصادی؛ دو مولفه مهم در برنامه هفتم + صوت

آمایش سرزمینی و توجه به مزیت‌های اقتصادی یکی از ملزومات مهم و اساسی در رشد و پیشرفت اقتصادی هر کشور محسوب می‌شود. طی سال‌های گذشته همواره مفهوم آمایش و توجه به مزیت‌های اقتصادی مورد توجه دولت‌ها و قانون‌گذاران قرار داشته اما بنا به دلایل یا وجود مصلحت‌‌اندیشی‌ها این اصل مهم مغفول مانده است. این دو برای پیشبرد برنامه هفتم حائز اهمیت بوده و با توجه به شرایط سیاسی، اقلیمی و جغرافیایی کشورمان بی‌توجهی به آمایش سرزمینی و مزیت‌های نسبی اقتصاد می‌تواند پیشرفت توأم با عدالت را که مدنظر رهبر معظم انقلاب است، به طور کامل محقق نکند.

حسین محمودی اصل، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه آمایش سرزمینی در اقتصاد یک اصل مهم و ضروری به حساب می‌آید، گفت: از مدت‌ها قبل آمایش سرزمینی در دستورکار قرار گرفته و طبق مفهوم آمایش سرزمینی از قابلیت‌های هر منطقه براساس ظرفیت‌هایی که وجود دارد استفاده می‌شود و برهمین اساس تحقق توسعه یا پیشرفت متوازن در کشور امکان‌پذیر خواهد بود.

وی افزود: گاهی اوقات اشتباهات بسیاری در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی وجود داشته است، به عنوان مثال شرکت‌های فولادی را در مرکز کشور مستقر کردیم که نه به معادن دسترسی نزدیکی دارند و نه به دریا و همین مشکل سبب هدررفت مقادیر عظیمی از منابع آبی کشور و آلودگی‌های زیست‌محیطی شده است و در رابطه با پتروشیمی‌ها همین مشکل وجود داشته و دارد.

نتیجه بی‌توجهی به آمایش سرزمینی

کارشناس اقتصادی تأکید کرد: تصمیمات غیرعلمی و غیرکارشناسی در مسائل اقتصادی نتیجه بی‌توجهی به آمایش سرزمینی بوده و هزینه‌های بسیاری را بر کشور تحمیل می‌کند. فرض کنید در یکی از مناطق محروم کشور معدنی وجود دارد و به جای اینکه از ظرفیت انسانی آن نقطه محروم برای تبدیل مواد معدنی به سایر فرآورده‌ها استفاده شود، صدها یا هزاران کیلومتر پیموده می‌شود تا آن مواد خام معدنی را به سایر نقاط کشور منتقل ‌می‌کنیم و در نهایت به فرآورده یا محصول تبدیل شوند و همان محصول هم دوباره به جنوب کشور منتقل و از طریق کشتی صادر می‌شوند. این رویه برای کشور بسیار هزینه‌ساز بوده و موجب اتلاف منابع و تشدید محرومیت‌‎ها خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

محمودی اصل تأکید کرد: در بحث آمایش سرزمینی استفاده از ظرفیت هر منطقه، توانمندی‌های هر منطقه و همچنین توسعه متوازن مدنظر است اما متأسفانه ما به این مقوله خیلی مهم توجه نکرده‌ایم و به همین دلیل اجرایی نشده است.

نقش آمایش سرزمینی در توسعه عدالت

وی با اشاره به تأثیر آمایش سرزمینی بر توسعه عدالت در کشور گفت: عدل جزء اصول دین ماست و به جای اینکه اصول دین را اولویت قرار دهیم، فروع دین مدنظر قرار گرفته است. در حقیقت بعثت پیامبر اسلام(ص) با هدف گسترش عدل در جهان انجام شده است.

این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: در راستای گسترش عدالت باید ابتدا تورم مهار شود یا اینکه حداقل تورم معقولی در کشور وجود داشته باشد تا فاصله میان فقیر و غنی از بین برود یا به کمترین میزان کاهش پیدا کند و در گام بعد یعنی پس از اینکه تورم مهار شد، مقوله توسعه متوازن اولویت پیدا کند و در این راستا آمایش سرزمینی اثرگذاری بسیار زیادی دارد، زیرا به توزیع متناسب امکانات منجر شده تا پدیده‌ای به‌نام مهاجرت وجود نداشته باشد.

محمودی اصل ادامه داد: در 40 سال اخیر حدود 30 هزار روستا را از دست داده‌ایم و نسبت جمعیت شهرنشین به شدت افزایش پیدا کرده است. زمانی حدود 40 درصد از تولید ناخالص داخلی مربوط به بخش کشاورزی بود و بخش قابل توجهی از صادرات کشور را تشکیل می‌داد اما در حال حاضر به هشت درصد کاهش یافته و مهاجرت را تشدید کرده است. مهاجرت به شهرهای بزرگ با هدف بهبود شرایط زندگی، حاشیه‌نشینی را شدت می‌بخشد و ناهنجاری‌های مختلف را در پی دارد. اگر به آمایش سرزمینی طی سال‌های گذشته توجه می‌شد نه‌تنها شاهد بروز مشکلات این‌چنینی نبودیم بلکه توزیع متناسب جمعیت و ماندگاری‌ آنها را عملیاتی می‌کرد. به طور کلی آمایش سرزمینی در برنامه هفتم می‌تواند به پایداری جمعیتی در کشور کمک کند.

وی بیان کرد: متأسفانه در حوزه آمایش سرزمینی موفق عمل نشده، درصورتی‌که در برنامه‌های قبلی توسعه، تکالیفی در این رابطه متوجه دولت‌ها بوده است.

لزوم توجه به مزیت‌های اقتصادی 

این کارشناس اقتصادی بر توجه به مزیت‌های اقتصادی با هدف پیشبرد مطلوب برنامه هفتم اشاره کرد و گفت: یکی از واژه‌هایی که به اشتباه به مباحث اقتصادی ورود پیدا کرده، بحث خودکفایی است، درصورتی‌که در اقتصاد جهانی خوداتکایی مطرح هست. درواقع خودکفایی منسوخ شده و امکان‌پذیر نیست.

محمودی اصل تأکید کرد: باید به مقوله خودکفایی گاهی اوقات نگاه بخشی داشت نه ملی؛ یعنی با توجه به مزیت نسبی هر استان یا منطقه می‌توان در بعضی از حوزه‌های اقتصادی خودکفا شد. حتی ما اگر می‌‎خواهیم در تولید بعضی محصولات استراتژیک خودکفا شویم باید پیش از هرچه به مزیت نسبی اقتصاد ایران توجه داشت.

وی ادامه داد: زمانی به اسم خودکفایی در تولید گندم زمین‌های کشت زعفران را به کشت گندم تبدیل کردیم بدون اینکه به شرایط اقلیمی یا مزیت نسبی اقتصادی منطقه توجه شود، البته این وضعیت تا حدودی اصلاح شده و کشت فراسرزمینی مدنظر قرار گرفته است. (کشت فراسرزمینی به معنای کاشت انواع محصول در سایر کشورها و واردات آن به ایران است. این نوع کشت، موضوعی است که طی چند سال اخیر در کشورمان مطرح شده و اکنون اهمیت آن با توجه به وقوع خشکسالی در بسیاری از استان‌ها، محدودیت شدید منابع آبی و تأثیر آن بر وضعیت معیشتی مردم بیش از هر زمانی نمایان است.)

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: بی‌توجهی به مزیت‌های نسبی اقتصاد برای کشور همواره هزینه‌ساز بوده است، لذا اگر می‌خواهیم در برنامه هفتم موفق عمل کنیم حتماً باید مزیت‌های نسبی اقتصاد و کارهای کارشناسی مهم انگاشته شوند.

محمودی اصل در پایان تأکید کرد: اصرار بیش از برخوکفایی توسعه نامتوازن را به همراه دارد و باید به جای خودکفایی، خوداتکایی را مدنظر قرار دهیم و از سوی دیگر نباید به برنامه‌های اقتصادی نگاه آرمانی داشت.

گفت‌وگو از سعید امینی