مروری کوتاه بر زندگی امام رضا(ع)
امام رضا(ع) که در تمام عمر پر برکتش تسلیم و راضی به امر الهی بود، در تمام لحظات حیاتش به تکالیف الهی خود عمل کرد و با داشتن اخلاق اسلامی، حرکت مدبرانه خود را در سایه تهدیدات سیاسی مامون ادامه داد و سرانجام نیز با شهادت خود مشعل هدایت میلیون‌ها انسان در طول تاریخ شد.
به گزارش ایکنا از البرز، امام علی‌بن موسی‌بن جعفر، هشتمین امام شیعیان در سال 148ه.ق در مدینه به دنیا آمد و مهم‌ترین لقب‌های آن حضرت رضا، عالم آل‌محمد و امام رئوف است. دوره امامت ایشان بیست سال به طول انجامید و زندگی ایشان همزمان با دوره سیاسی محمد امین و مامون عباسی شد.
این امام بزرگوار براساس سیاست‌های مامون و به اجبار او به مرو سفر کرد و با اکراه و ضمن شروطی ولایتعهدی را پذیرفت.1 اگر چه حضور علی‌بن موسی‌الرضا در ایران به اجبار مامون صورت گرفت، اما وجود با برکتش برای مردم مرو و بعد از آن تمام مردم ایران بسیار مغتنم و کشور ایران مفتخر به میزبانی از امام رضا(ع) شد.
در مدت کوتاه حضور امام رضا(ع) در ایران، مامون برای مبارزه علمی با آن حضرت از شخصیت‌های علمی بلند پایه ادیان مختلف دعوت به عمل می‌آورد و از امام رضا(ع) می‌خواست تا به سوالات و شبهه‌های آن‌ها پاسخ دهد. موفقیت و پیروزی چشمگیر امام رضا(ع) در همه این مناظرات حقانیت آن حضرت را ثابت می‌کرد.
یکی از مهم‌ترین مجالس مناظرات آن حضرت، مناظرات مرو است. در این جلسه مامون رهبران مکاتب(کلامی و فلسفی) و مذاهب(اسلام، یهود،مسیح، صابئی،هندو...) را جمع‌آوری کرد که شاید امام رضا(ع) را در یک مناظره علمی شکست دهند؛ ولی مقصود او حاصل نشد.
سیره اخلاقی امام رضا(ع)
تقوا، زهد، مدارا، تلاوت بسیار قرآن کریم همراه با تدبر، عبادت و سخاوت از مهم‌ترین ویژگی‌های امام رضا(ع) بود. از ابراهیم بن‌عباس صولی از اصحاب امام رضا(ع) نقل شده، که گفته است: من ابوالحسن الرضا(ع) را هرگز ندیدم در سخن گفتن، با کسی درشتی کنند. من ابوالحسن را هرگز ندیدم سخن کسی را پیش از فراغ از آن، قطع کند. هرگز درخواست کسی را، که قادر به انجام دادن آن بود، رد نفرمود، هرگز پاهای خود را، جلو همنشین، دراز نمی‌کردند، هرگز در برابر همنشین تکیه نمی‌کردند، هرگز او را ندیدم که غلامان و بردگان خود را بد گویند، هرگز او را ندیدم، که آب دهان بیندازند، هرگز او را ندیدم که قهقهه بزند، بلکه خنده‌اش تبسم بود تا آنجا که می‌گوید: هر که بگوید در فضلیت، کسی را مانند او دیده، از او باور نکنید.2
در بررسی سیره امام رضا(ع) ویژگی بذل و بخشش بسیار به چشم می‌خورد. ایشان بسیار صدقه پنهانی می‌دادند و اموال خویش را بین نیازمندان تقسیم می‌کردند. روایت شده که ایشان یک سال تمام ثروت خود را در روز عرفه بین نیازمندان تقسیم کردند. فردی به ایشان گفت: اینگونه بخشش، ضرر است حضرت فرمود: این گونه بخشش ضرر و زیان نیست، بلکه غنیمت است، هرگز چیزی را که به وسیله آن طلب اجر و کرامت می‌کنید، غرامت و ضرر به شما نیاور.3
در طول حیات مادی امام رضا(ع) و به‌ویژه در مسیر حرکت به سمت ایران کراماتی از آن حضرت نقل شده است. شيخ صدوق و ابن‌شهر آشوب از ابوصلت روايت كرده است كه چون امام رضا(ع) به ده سرخ رسید به وی گفتم: يا ابن‌رسول الله ظهر شده است، نماز نمی‌خوانيد؟ حضرت پياده شد و فرمود: آب بياوريد، گفتم آب نداريم، پس با دست مبارک خود خاک زمين را كنار زد، چشمه‌ای جوشيد حضرت و همراهانش وضو گرفتند و اثرش هنوز باقی است و چون به سناباد رسيد پشت مبارک خود را به كوهی گذاشت كه ديگ‌ها را از آن می‌تراشند و گفت: خدايا نفع ببخش به اين كوه و بركت ده در هر چه در ظرفی گذارند كه از اين كوه تراشند و فرمود كه برايش ديگ‌ها از سنگ تراشيدند و فرمود كه غذايش را نپزند مگر در آن ديگ‌ها، پس از آن روز مردم ديگ‌ها و ظرف‌ها را تراشيدند و بركت يافتند.
پیش‌گویی امام غریب از نحوه شهادتش
هرثمه از خدمتكاران مأمون و عهده‌دار خدمت به حضرت رضا(ع) بود، می‌گوید: روزی سرورم ابوالحسن‌رضا من را طلبید و فرمود: ای هرثمه می خواهم تو را از مطلبی آگاه سازم که باید نزد تو پنهان بماند و تا زمانی که زنده هستم، آن را برای کسی فاش نکنی، اگر فاش کنی، من دشمن تو پیش خدا خواهم بود. هرثمه گفت: قسم خوردم که تا او زنده است، سخنی نگویم. امام فرمود: ای هرثمه سفر آخرت و ملحق شدنم به جدم و پدرانم نزدیک شده، همانا من بر اثر خوردن انگور و انار مسموم از دنیا خواهم رفت. مامون می‌خواهد قبر مرا پشت قبر پدرش هارون‌الرشید قرار دهد، اما خداوند نمی‌گذارد و زمین اجازه چنین کاری را نمی‌دهد و هرچه بکوشند تا زمین را حفر کنند و مرا پشت قبر هارون دفن کنند، نمی‌توانند و این مطلب را بعدا خواهی دید. 4
سرانجام امام رئوف در روز آخر صفر سال 203 ه.ق با انگور و یا انار مسمومی که به دست مامون به زهر آلوده شده بود، به شهادت رسید. مامون، امام رضا(ع) را مجبور به خوردن میوه‌های زهرآلود کرد و امام رضا(ع) اینگونه با تن دادن به مرگ پنهانی یاران و شیعیان خود را از درگیرشدن و جنگ با مامون در امان نگه داشت چرا که تا سال‌ها به غیر از نزدیکان و خواص آن حضرت کسی از قاتل ایشان که همان مامون بود، خبری نداشت و مامون در مراسم تشییع و دفن آن حضرت بر سر و صورت خود می‌زد.
مامون که در طول دوسال با تمام ترفندهای خود نتوانست امام رضا(ع) را شکست دهد و در همه مناظرات علمی بزرگی و عظمت امام رضا(ع) بر همه آشکار می‌شد، تصمیم به قتل امام گرفت اما بازهم او شکست خورد. امروزه بعد از گذشت بیش از 12 قرن از شهادت آن حضرت، قبر مطهر علی‌بن موسی‌الرضا(ع) در ایران قبله‌گاه میلیون‌ها انسان آزاده اعم از شیعه و غیر از شیعیان از سراسر جهان است و این در حالی است که هیچ خبر و آثاری از مامون و هارون‌الرشید وجود ندارد.
منابع:
1- ویکی شیعه
2- محمدباقر مجلسی، المکتبة الاسلامیه، تهران ولی‌بن عیسی، الاربلی، کشف الغمه
3- محمد امین، سیره معصومان، حجتی کرمانی
4- موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع)
