شعر دفاع مقدس تراوش رحمت و عطوفت است

مهدی طهماسبی، نویسنده و پژوهشگر ادبی در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی ایران انقلابی مبتنی بر ارزش‌های برآمده از آموزه‌های اسلام ناب محمدی(ص) و ارزش‌گرا، حق‌جو و حق‌محور است، اظهار کرد: ادبیات انقلاب اسلامی ادبیاتی مبتنی بر فرهنگ و ارزش‌های متعالی و ارزشمند بوده که در راه عقیده تا سر حد مرگ در برابر تازیانه‌های مهاجمان کینه‌توز بیرونی و منافقان دوروی داخلی مقاومت کرده است.

وی با ذکر اینکه انقلاب اسلامی آیینه تمام‌نمای زندگی، هستی، ارادت‌ها و تلاش‌های دل‌سوختگان شمع ولایت است، ادامه داد: ادبیات انقلاب در خدمت تعهد و از مردم و برای مردم بوده و لذا تفننی، روشنفکرمآبانه و خالی از وظیفه و رسالت نیست.

طهماسبی بیان کرد: شعر انقلاب به بیان آرزوهای نفسانی و نیازها نمی‌پردازد که شاعر و نویسنده برای دل خود و خوشامد دیگران بسراید و بنویسد بلکه بیان خشم و طوفان درون آنانی است که از میان توده‌ها برخاسته و در کوره داغ حماسه آفرینی‌ها و ایثارها صیقل یافته‌اند؛ لذا حرفی نو و سخنی تازه دارند و از ارزش‌های والای انسانی و اسلامی برخوردار هستند.

این شاعر استان با تصریح اینکه شعر دفاع مقدس یا شعر پایداری و مقاومت اوج شعر آیینی انقلاب و نگین درخشان این شعر است‌، گفت: شعر و ادبیات پایداری جریانی است که به‌قدر تاریخ مبارزه حق علیه باطل قدمت داشته و گاه در کسوت غزوات صدر اسلام و گاه در آیینه نهضت خونین عاشورا و سوگ‌سرودها و یادکردهای حضرت سیدالشهدا(ع) و یارانش و گاه در قامت شعر دفاع مقدس ایران اسلامی متبلور شده است. شاعران انقلاب آن‌چنان با مفاهیم دفاع مقدس همچون شهید، جبهه، خون، ایثار، استقامت و پاکبازی همدم و همراهند که در توصیف دغدغه‌های درونی، سرودن نیایش‌واره‌ها و حتی سیر در جهان بیرون، ناگهان به جبهه و نهادهای آن باز می‌گردند.

طهماسبی با تأکید بر اینکه شاعر دفاع مقدس با توجه به هویت الهی و آرمانی خود در معرفی جهان‌بینی الهی پیشتاز است، بیان کرد: شعر دفاع مقدس در بیان مفاهیم در بستر این رویداد نظامی هشت ساله، رنگ خشونت و بی‌رحمی به خود نمی‌گیرد بلکه سراسر تراوش رحمت و عطوفت و مهربانی است چرا که حقیقتاً دفاع مقدس، دفاع در مقابل خشونت، بی‌رحمی و زورگویی بوده است.

وی افزود: شعر برآمده از دفاع مقدس و جنگ حامل مفاهیم مبارزه و جهاد است و کارکردش در حمایت همه‌جانبه از باورها در صحنه‌های مختلف جنگ و انقلاب را به نحو احسن انجام می‌دهد. شعر جنگ با پشتوانه قوی مکتبی، موج‌انگیز و حماسی است و زبان نسلی می‌شود که با اقتدا به عاشورا و با پشتوانه‌ای از ایمان و توکل و توسل و پاکبازی با تمام وجود پا به میدان مبارزه با دشمن و پشتیبانی از امام(ره) و اسلام و انقلاب گذاشت.

این نویسنده و پژوهشگر ادبی با بیان اینکه شعر دفاع مقدس با ریشه‌های عاشورایی یکی از درخشان‌ترین گونه‌های ادبی چند دهه گذشته بوده است، ادامه داد: جغرافیای جنگ و تفکرات و باورهای موجود در گستره دلاورانه دفاع مقدس در هشت سال که هشت فصل عشق را فراروی مخاطب گشود، واژه‌های تازه‌ای را وارد شعر و ادب این دیار کرده و زبان این شعر، علاوه بر امکانات موجود در ادبیات، افق‌های تازه‌ای را باز کرد که ادبیات انقلاب را پرورده‌تر و برومندتر ساخت.

طهماسبی بیان کرد: درواقع، زبان شعر دفاع مقدس عناصر انقلابی، مذهبی، تاریخی و اساطیر را از گنجه شعر انقلاب بر می‌دارد اما اسامی خاص، مکان‌ها، زمان‌ها، اشخاص و عملیات نظامی را نیز به همراه احیای واژگان قدیمی جنگ از خود دارد و مجموعه این عناصر به علاوه تعابیر و اصطلاحات ویژه جنگ و دفاع مقدس، زبان شعر جنگ را تشکیل می‌دهد.

نگاهی به شعر شاعران دفاع مقدس چهارمحال‌وبختیاری

این شاعر و نویسنده ادبی استان با اشاره به پیشینه شاعران انقلابی و آیینی چهارمحال‌وبختیاری در پرداختن به موضوع دفاع مقدس و با تأکید بر اینکه مفاهیم و مضامین شعر دفاع مقدس در آثار شاعران این استان در چند محور قابل بررسی است، گفت: توجه به مذهب و نمادهای دینی همچون قرآن کریم، انبیای الهی و ائمه معصومین(ع) یکی از محورهاست؛ از آنجا که انقلاب اسلامی بر پایه نگرش‌ها و باورهای مذهبی پایه‌ریزی شده و در رأس این نهضت مرجع تقلیدی خبیر، بصیر و از خود گذشته حضور داشته بدیهی است که آثار شعری حاوی نمادها و نشانه‌های اثربخش و پرکاربرد دینی و مذهبی باشد و این امر به غنا و فهم هر چه بیشتر شعر از سوی مخاطب کمک فراوانی می‌کند.

طهماسبی تصریح کرد: شعر فارسی با استفاده به‌جا و هنرمندانه از آیات قرآن کریم تزیین یافته و در طول تاریخ از حلاوتی مثال‌زدنی برخوردار شده است. شاعران نسل سه‌گانه شعر دفاع مقدس استان یعنی شاعران پیشکسوت، نسل دوم و نسل سوم نیز با رویکردی ستودنی از آیات قرآن کریم چه به‌صورت کامل و چه در قالب واژگان قرآنی در اشعارشان بهره گرفته‌اند. علی‌رحم شایان، شاعر پیشکسوت استان با بهره‌گیری از آیه اول سوره مبارکه فتح، سروده است: «شهید راه دین و مذهب ما، به دستش پرچم انا فتحنا». همچنین امیرحسین غلامی در ابیات زیر اشاره لطیف و گویایی به آیه 169سوره آل عمران دارد: «مبارک بادتان مهمانی دوست، که من این نکته از قرآن شنیدم، شما محبوب و مرزوق خدایید، شفاعت از شما باشد امیدم».

وی با بیان اینکه شاعران دفاع مقدس در پی یافتن پیوندهای تاریخی رزمندگی و شهادت با رسالت پیامبری به‌عنوان نماد صبر و شکیبایی بوده‌اند، تصریح کرد: گاه این اشاره به پیامبرانی است که در راه انجام وظیفه زحمت‌ها و مرارت‌های فراوانی را با تمام وجود تحمل کردند. به‌عنوان نمونه، محمود صفایی، شاعر اهل بروجن سروده است: «این انقلاب از انبیاء میراث مانده بهر ما، ای وارث نوح نبی غافل مشو هشیار شو».

این شاعر و پژوهشگر ادبی استان تأکید کرد: شاعران دفاع مقدس استان با نگاهی ولایتمدارانه ارتباطی عارفانه با آفرینندگان وقایع تاریخی صدر اسلام به‎ویژه حضرت امام علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) برقرار کرده‌اند. عادل حیدری در دیوان خود آورده است: «فهمیده‌های شهرت بستند ساکشان را، برخیز یا اباالفضل(ع) فریاد کشورت بود». علی دوستی نیز سروده است: «یا علی‌گویان سمند عشق را زین کرده‌اید، در حریم نور بی باکانه جولان داده‌اید.»

طهماسبی بیان کرد: پیوند تاریخی میان شخصیت‌های برجسته صدر اسلام که نماد تحرکات انقلابی در طول تاریخ بوده‌اند با مبارزان و رزمندگان هشت سال دفاع مقدس یکی دیگر از وجوه کارکردی شعر شاعران استان است. یعقوبی سامانی به‌خوبی این موضوع را در ابیات خود جلوه‌گر ساخته است: «والفجرها و کربلاها نصر ما بود، باور کنید عمار هم در عصر ما بود، رزم حبیب بن مظاهرها چه زیباست، ایوب هم بر داغ حُرها ناشکیباست».

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد با تأکید بر اینکه در وجود پیوند ساختار و محتوا و نیز باورمندی شعر دفاع مقدس به حادثه خونین عاشورا هیچ شائبه‌ای نیست، بیان کرد: جان‌مایه و اصل نگرش مذهبی و پیوند با ساحت مذهب در شعر دفاع مقدس را باید در رویکرد عاشورایی و سرچشمه حسینی آن جستجو کرد که این پیوستگی به بهترین شکل در شعر شاعران دفاع مقدس چهارمحال و بختیاری در نسل‌های مختلف منعکس شده و بازتاب این را در نوع بهره‌گیری متنوع و گوناگون شاعران و سرایندگان خوش ذوق از عناصر و نمادهای مرتبط جستجو کرد.

طهماسبی ادامه داد: با تورقی گذرا در میان نوشته‌ها و وصیت‌نامه‌ها و یادنوشته‌های به جا مانده از رزمندگان سلحشور هشت دفاع مقدس در می‌یابیم که در افق دید آنان، حسین(ع) آموزگار بزرگ شهادت و شجاعت و مردانگی و فتوت است، بزرگمردی که تا همیشه تاریخ نامشان الهام‌بخش ایستادگی، جان‌فشانی و مبارزه با ستم‌پیشگان هستند. ارادت شاعران استان به ساحت این امام همام در آثار آنان به‌خوبی متجلی شده است. مرحوم فضل‌الله حسین‌میرزایی، شاعر اهل بن سروده است: «جان خود را هدیه کردی بر حسین بن علی(ع)، روز محشر شافع پیر و جوانی ای شهید.»