مضمون آیه نصب‌شده در دیدار مردم قم با رهبری

به گزارش ایکنا؛ در دیدار امروز مردم قم با رهبر معظم انقلاب آیه 200 سوره آل عمران؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» در محل جایگاه سخنرانی مقام معظم رهبری نصب شده بود که در این نوشتار به بیان تفاسیر و نکات این آیه می‌پردازیم.

متن آیه: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»

ترجمه آیه: «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، صبر كنيد و ايستادگى ورزيد و مرزها را نگهبانى كنيد و از خدا پروا نماييد، اميد است كه رستگار شويد.»

اين آيه، در چند مرحله به صبر در برابر انواع حوادث و مصائب توصيه مى‌كند؛

ـ در برابر ناگوارى‌هاى شخصى و هوسها صبر كنيد؛ اصبروا

ـ در برابر فشارهاى كفّار، مقاومت بيشتر كنيد؛ صابروا

ـ در حفظ مرزهاى جغرافيايى از هجوم دشمن، حفظ مرزهاى اعتقادى و فكرى، از طريق مباحث علمى و حفظ مرز دل‌ها، از هجوم وسوسه‌ها بكوشيد؛ رابِطُوا

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در خصوص این آیه بیان می‌دارد: «امرهایى كه در اين آيه آمده، يعنى امر (اصبروا) و (صابروا) و (رابطوا) و (اتّقوا) همه مطلق و بدون قيد است در نتيجه صبرش، هم شامل صبر بر شدائد مى‌شود و هم شامل صبر در اطاعت خدا و همچنين صبر بر ترک معصيت و به هر حال منظور از آن صبر تک تک افراد است چون دنبالش همين صبر را به صيغه (مفاعله - صابروا) آورده كه در مواردى استعمال مى‌شود كه ماده فعل بين دو طرف تحقق مى‌يابد.

مصابره عبارت است از اينكه جمعيتى به اتفاق يكديگر اذيت‌ها را تحمل كنند و هر يک صبر خود را به صبر ديگرى تكيه دهد و در نتيجه بركاتى كه در صفت صبر هست دست به دست هم دهد و تأثير صبر بيشتر گردد و اين معنا امرى است كه هم در فرد محسوس است و هم در اجتماع، چون باعث مى‌شود كه تک تک افراد نيروى يكديگر را به هم وصل كنند و همه نيروها يكى شود.

مرابطه از نظر معنا اعم از مصابره است چون مصابره عبارت بود از وصل كردن نيروى مقاومت افراد جامعه در برابر شدائد و مرابطه عبارت است از همين وصل كردن نيروها اما نه تنها نيروى مقاومت در برابر شدائد بلكه همه نيروها و كارها در جميع شؤون زندگى دينى چه در حال شدت و چه در حال رخا و خوشى.

چون مراد از مرابطه اين است كه جامعه به سعادت حقيقى دنيا و آخرت خود برسد و اگر مرابطه نباشد گو اينكه صبر من و تو به تنهایى و علم من و تو به تنهایى و هر فضيلت ديگر افراد به تنهایى سعادت‌آور هست ولى بعضى از سعادت را تأمين مى كند و بعضى از سعادت سعادت حقيقى نيست، به همين جهت دنبال سه جمله: (اصبروا و صابروا و رابطوا) اضافه كرد: (و اتّقوا اللّه لعلكم تفلحون ) كه البته منظور از اين فلاح هم فلاح تام حقيقى است.

آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در تفسیر نمونه در این باره بیان می‌دارد: «اين آيه آخرين آيه سوره آل عمران و محتوى يک برنامه جامع چهار ماده‌اى براى عموم مسلمين است:

1ـ نخست روى سخن را به همه مؤمنان كرده و به اولين ماده اين برنامه اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: (اى كسانى كه ايمان آورده ايد در برابر حوادث ايستادگى كنيد؛ يا ايها الذين آمنوا اصبروا). صبر و استقامت در برابر مشكلات و هوس‌ها و حوادث، در حقيقت ريشه اصلى هر گونه پيروزى مادى و معنوى را تشكيل مى‌دهد و هر چه درباره نقش و اهميت آن در پيشرفت‌هاى فردى و اجتماعى گفته شود كم است.

2 ـ در مرحله دوم قرآن به افراد با ايمان دستور به استقامت در برابر دشمن مى‌دهد و مى‌فرمايد: (و در برابر دشمنان نيز استقامت به خرج دهيد؛ و صابروا). (صابروا) از (مصابره از باب مفاعله ) به معنى صبر و استقامت در برابر صبر و استقامت ديگران است. بنابراين قرآن نخست به افراد با ايمان دستور استقامت مى‌دهد، كه هر گونه جهاد با نفس و مشكلات زندگى را شامل مى‌شود و در مرحله دوم دستور به استقامت در برابر دشمن مى‌دهد و اين خود مى‌رساند كه تا ملتى در جهاد با نفس و اصلاح نقاط ضعف درونى پيروز نشود، پيروزى او بر دشمن ممكن نيست و بيشتر شكست‌هاى ما در برابر دشمنان به خاطر شكست است كه در جهاد با نفس و اصلاح نقاط ضعف خود دامنگير ما شده است. ضمنا از دستور (صابروا) استفاده مى‌شود كه هر قدر دشمن بر استقامت خود بيافزايد ما نيز بايد بر پايدارى و استقامت خود بيفزاييم.

3 ـ در جمله بعد به مسلمانان دستور آماده‌باش در برابر دشمن و مراقبت دائم از مرزها و سرحدات كشورهاى اسلامى مى‌دهد و مى‌فرمايد: (از مرزهاى خود، مراقبت به عمل آوريد؛ و رابطوا). اين دستور به خاطر آن است كه مسلمانان هرگز گرفتار حملات غافلگيرانه دشمن نشوند و نيز به آنها دستور آماده‌باش و مراقبت هميشگى در برابر حملات شيطان و هوس‌هاى سركش مى‌دهد تا غافلگير نگردند.

4 ـ بالاخره آخرين دستور كه همچون چترى بر همه دستورات سابق سايه مى‌افكند دستور به پرهيزكارى است؛ و اتقوا الله. استقامت، مصابره و مرابطه بايد آميخته با تقوى و پرهيزكارى باشد و از هر گونه خودخواهى و رياكارى و اغراض ‍ شخصى به دور گردد. در پايان آيه مى‌فرمايد: (شما در سايه به كار بستن اين چهار دستور، مى‌توانيد رستگار شويد و با تخلف از آنها راهى به سوى رستگارى نخواهيد داشت؛ لعلكم تفلحون).»

امروز اگر مسلمانان، آيه فوق را به عنوان يک شعار و دستورالعمل اسلامى در برنامه زندگى خود پياده كنند، بسيارى از مشكلات را كه اكنون با آن مواجه هستند حل خواهند کرد. امروز ضرباتى بر پيكر اسلام و مسلمين بر اثر زير پا گذاشتن و يا فراموش كردن همه يا بعضى از اين دستورهاى چهارگانه وارد مى‌شود كه بسيار دردناک است و اگر روح استقامت و پايمردى در مسلمانان زنده شود، اگر در برابر افزايش تلاش و كوشش دشمنان، مسلمانان تلاش و كوشش بیشتری از خود نشان دهند و اگر طبق فرمان مرابطه مراقبت كافى از مرزهاى جغرافيايى و فرهنگى و عقيده‌اى خود بنمايند و همواره در برابر نقشه‌هاى دشمنان در حالت آماده‌باش باشند و علاوه بر همه اينها با تقواى فردى و اجتماعى، گناه و فساد را از جامعه خود دور كنند پيروزى آنها تضمين خواهد شد.

در مجموع از این آیه می‌توان این نتایج را برشمرد:

ـ در سايه‌ ايمان، به كمالات مى‌رسيد.

ـ تا در مشكلات فردى صابر نباشيد، نمى‌توانيد در برابر دشمنان دين مقاومت كنيد.
ـ از ديگران عقب نمانيد، اگر كفّار در كفر خود مقاومت مى‌كنند، كشته مى‌دهند و مال خرج مى‌كنند، شما نيز در راه خدا با جان و مال پايدارى كنيد.

ـ مسلمانان بايد مشكلات يكديگر را تحمل كنند و يكديگر را به صبر سفارش كنند.

ـ اسلام، دين ارتباط است. ارتباط با مردم و خدا و پيامبران

ـ صبر و مصابره و مرابطه بايد جهت‌دار باشد و در مسير تقوا و رضاى الهى قرار گيرد، وگرنه كفّار هم اين امور را دارند.

ـ اسلام دين جامعى است، صبر و تقوا در كنار توجّه به مرزها بيان شده است.

ـ تقوا، مرتبه‌اى بالاتر از ايمان است.

ـ صبر، زمينه رسيدن به سعادت و پيروزى است.