آشتی میان سنت و مدرنیته به نفع پیام‌رسانی موحدانه + صوت

 

 

 

با توجه به اینکه در گذر زمان، ابزار‌های رساندن پیام متنوع و متعدد می‌شود و طبعاً در روزگار ما نیز ابزار‌های پیام‌رسان نسبت به گذشته هم دارای تنوع و گستردگی شده‌اند و هم قدرت برد آن بسیار بیشتر شده است؛ از این رو چاره‌ای نداریم جز اینکه در مقابل دشمنانی که از این ابزار‌ها علیه ما استفاده می‌کنند، استفاده کنیم و به این سلاح مسلح شویم. قرآن کریم و معارف دینی ما هم توصیه کرده‌اند که مسلمانان و جامعه اسلامی نیز خود را مسلح به سلاح‌های گوناگون کنند. وقتی می‌گوییم سلاح، منظورمان صرفاً جهاد در میدان نبرد نیست. چون جهاد چهره‌های گوناگونی دارد و اگر امروز بگوییم جهاد در میدان فرهنگ و سیاست و ... مهمتر از جهاد در عرصه و میدان جنگ نباشد، کمتر هم نیست؛ این سخن، سخن گزافی نیست.

 

امروز ما می‌گوییم چهره نبرد دشمنان با ما کاملاً دگرگون شده است. اگر در گذشته متوسل به سلاح جنگی می‌شدند، امروز خودشان را به سلاح رسانه مجهز کرده‌اند. در آموزه‌های دینی ما، به این نکته اشاره شده است که در سوره مبارکه انفال آیه ۶۰، خداوند متعال به همه مسلمانان و حکومت دینی خطاب می‌کند؛ وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ؛ تا جایی که می‌توانید خودتان را به هر نوع شکل اقتدار و قدرتمندی، مسلح کنید و خودتان را آماده کنید که با این سلاح و سلاح‌های متنوع دشمن را بترسانید و کاری کنید که دشمن فکر تعرض و تجاوز در عرصه‌های گوناگون را در سر خود نپروراند». این آیه کاملاً به این موضوع اطلاق دارد و به اصطلاح ادبا، قوة به صورت نکره به کاربرده شده و شامل همه انواع تجهیزات و ابزار‌ها برای مواجهه با دشمن را شامل می‌شود. طبیعی است که رسانه‌های سنتی که ما از قدیم داشتیم هم لازم هستند که مورد استفاده قرار دهیم. مثل تریبون‌های مذهبی، حسینیه‌ها، مساجد و منابر و تجمعات دینی سنتی اما این با ابزار‌ها و رسانه‌های جدید مانعة الجمع نیست. این ابزار‌ها باید به کمک تبلیغ دین بیایند تا رسانه‌های سنتی با کمک این ابزار‌ها بتوانند برد بیشتری پیدا کنند.

 

خطبا، علما، منبریان و بخشی از عالمان امروزین ما که خود را مجهز به سلاح رسانه‌های جدید کرده‌اند، خیلی راحت‌تر و بهتر می‌توانند پیام خود را در سخنرانی‌ها و تجمعات در اختیار مخاطبان بگذارند؛ بنابراین میان یک عالم برخوردار از ابزار جدید رسانه که فضای مجازی یا سایبر است و بین فردی که مجهز به این سلاح نیست از نظر تأثیرگذاری در رساندن پیام تفاوت بسیاری وجود دارد.

 

هر رسانه‌ای جایگاه خاص خود را دارد. منبر، مسجد و رسانه‌های سنتی در عین گستره محدود می‌توانند اثرگذاری بیشتری داشته باشند، چون رسانه‌ای که در مواجهه چهره به چهره پیام‌دهنده و پیام‌گیرنده باشد، اثرگذاری بالایی خواهد داشت و نمی‌توان رسانه سنتی را نادیده گرفت، از آن سو رسانه فضای مجازی نیز به دلیل گستره بالا، نقش زیادی در پیام‌رسانی دارد؛ از این رو باید این دو را تلفیق کنیم و بین سنت و مدرنیته و رسانه‌های قدیم و جدید آشتی برقرار کنیم و خودمان را ملزم بدانیم که از این ظرفیت به نفع پیامرسانی موحدانه خودمان استفاده کنیم.

 

 

 

خوشبختانه در روزگار ما به ویژه در دهه اخیر با گسترش فضای مجازی، طلاب و روحانیون نسل جدید ملزم دیده‌اند که با این فضا آشنا شوند و نمونه‌های بسیار خوب و قابل استنادی برای خطبا و علما داریم که از فضای مجازی به خوبی استفاده می‌کنند و قابل مشاهده است و حتی عالمان قدری سنتی‌تر هم از این فضا بهره می‌برند. همانطور که مقام معظم رهبری بار‌ها اشاره فرموده‌اند و با بصیرت و روشن‌بینی عمیقی که دارند، توجه همه عالمان اعم از حوزه و دانشگاه و به ویژه حوزویان را به این نقطه معطوف فرموده‌اند که؛ امروز حضور در میدان فضای مجازی یک تکلیف برای همگان است و اگر با یک نگاه تکلیف‌محور به این قضیه نگاه کنیم، طبیعی است که خودمان را ملزم به تجهیز به این سلاح خواهیم کرد. کسانی هم که کمتر آشنا هستند، باید وارد این گود و میدان شوند. خوشبختانه عالمان نسل جدید حوزه بسیار به این مسئله توجه کرده‌اند و ما هم به صورت فردی و هم تشکیلاتی حضور علما را در فضای مجازی می‌بینیم.

 

 

پاسخ منفی است. چون به جایگاه قابل قبولی نرسیدیم. بخشی از این مسئله به عدم برخورداری از ابزار‌های رسانه‌ای روز برمی‌گردد و باید این واقعیت را بپذیریم که فناوری‌های نوین با همه گستردگی‌اش در اختیار جبهه باطل است و این شبکه یک جانبه اطلاعاتی که وجود دارد، این فضا را به صورت ناجوانمردانه به نفع دشمن در اختیار قرار داده است و ادعای آزادی و جریان اطلاعات، ادعای گزافی است که ما امروز در میدان نبرد رسانه‌ای آن را مشاهده می‌کنیم. اما طبیعی است که از امکانات کمتری برخورداریم و جبهه باطل در عرصه‌های گوناگون فعالیت‌های ضدفرهنگی، ضداخلاقی، ضد دینی و ... را در دستور کار خود قرار داده است و به طور گسترده از امکانات امروزین استفاده می‌کنند. در واقع جبهه حق و اهل ایمان از این امکانات کمتر برخوردار هستند و این به امکانات سخت‌افزاری برمی‌گردد که جامعه دینی باید برای خود فراهم کنند. خوشبختانه این وضعیت روز به روز بهتر و بیشتر می‌شود، اما تا نقطه آرمانی فاصله زیادی داریم.

 

 

مطلوب نیست. در دنیایی که ما زندگی می‌کنیم، نمی‌توان جلوی رشد ابزار‌های جدید را گرفت. اوایل انقلاب استفاده از ویدیو و پس از آن ماهواره ممنوع بود و برخورد حذفی صورت می‌گرفت، به طوری که معلوم شد گستره استفاده از این ابزار‌ها آنچنان زیاد است که نمی‌توان جلوی آن را گرفت و امروز هم فضای سایبر به قدری گسترده شده است که اگر بخواهیم جلوی آن را بگیریم، نمی‌توانیم؛ بنابراین بهتر است از این فضا به صورت بهینه استفاده کرده و آن را به یک فرصت تبدیل کنیم. با وجود اینکه فضای مجازی تهدیدات متعددی دارد، باید این فضا را به نفع خودمان مورد استفاده قرار دهیم؛ بنابراین فیلترینگ راه به جایی نمی‌برد. لازم است که اقدامات ایجابی و اثباتی در این عرصه داشته باشیم. از طرفی انسان نسبت به چیزی که منع شود، حرص و ولع بیشتری خواهد داشت؛ از این رو فضای مجازی هم همینطور است. باید سیاست‌ها را به گونه‌ای جهت‌دهی کنیم که به سمت اولاً توسعه و گسترده کردن ابزار‌های فضای مجازی باشیم و ثانیاً از این فضا به نحو بهینه استفاده کنیم.

 

 

 

در هر دو حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اقدامات بسیاری خوبی در کشورمان انجام شده است و نخبگان و جوانان متعهد و دانشمند ما توانسته‌اند در این زمینه پیشرفت‌هایی داشته باشند. در بعد نرم‌افزاری هم که بیشتر به تولید محتوا برمی‌گردد، طبیعی است که از این سخت‌افزار به نفع ترویج معارف دین و اهداف متعالی خودمان استفاده کنیم. همانطور که قرآن ما را به استفاده از ابزار‌های چه سنتی و چه مدرن دعوت می‌کند، بنابراین این مسئله همانطور که خداوند در قرآن می‌فرماید؛   «تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ»؛ باید جهت‌گیری الهی هم داشته باشد.  

 

ما باید به این نکته هم توجه کنیم که برخلاف استفاده‌های سلبی و منفی که دشمنان ما از آن می‌کنند، باید به استواری پیام‌رسانی در فضای مجازی اهمیت دهیم. پیام باید مستند و مستدل باشد. پیام سست و ضعیف ممکن است مخاطب را در وهله نخست به خود جلب کند، اما پس از مدتی مخاطب متوجه خواهد شد که سرش کلاه رفته است و این پیام را به او تحمیل کرده‌اند و پیام نادرستی به او القا شده است؛ بنابراین مستند بودن و داشتن منبع محکم و صحیح برای پیام در فضای مجازی اهمیت ویژه‌ای دارد تا پیاممان را صحیح‌تر و خوشخوان‌تر به مخاطب برسانیم.

 

 

ما امروزه با سیل بنیان‌کن اطلاعات در فضای مجازی روبرو هستیم. اگر هر فرد به صورت روزانه ۳ تا ۴ ساعت از فضای مجازی استفاده کند، البته برخی زمان بیشتری را می‌گذارند، ببینید چه حجمی از اطلاعات رد و بدل می‌شود. اگر بخش عظیمی از این اخبار و اطلاعات گسترده را، اخبار و اطلاعات بی‌پایه و بی‌اساس تشکیل دهد که مبنایی ندارد، شایعه و یا تهمت و دروغ است، می‌طلبد که افرادی نظیر مبلغان و روحانیون از این فضا استفاده کنند و به سواد رسانه‌ای خوبی مسلح شوند و بدانند که در این فضا نمی‌توان به هر پیامی و خبری اعتماد و استناد کرد.

 

 

به دلیل همین تکثر و تعدد اخبار و پیام‌ها طبیعی است که افراد حوصله ندارند، پیام‌های طولانی را بخوانند. از این رو پیام باید کوتاه و سریع و مستند و برمبنای صداقت و اخلاق‌مداری باشد. باید هم خوب حرف زد و هم حرف خوب زد. قالب و شکل سخن گفتن و پیام‌نویسی با همه ابعادی که دارد، اعم از فیلم، عکس، تصویر، متن و ... باید در قالبی زیبا و خوشخوان مطرح شود. در بعد محتوا هم باید پیام خوب، منتقل و ترویج شود. ما نمی‌توانیم چشممان را به فضای مجازی ببنیدیم و برخورد‌های سلبی و منفی هم کارکردی ندارند.