به گزارش ایکنا از خراسان رضوی و به نقل از آستان نیوز، در این برنامه که با همکاری انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران شاخه خراسان در محل ورودی تالار قدس کتابخانه مرکزی برگزار شد، رحمتالله فتاحی، استاد علم و اطلاعات و دانششناسی جایگاه سالنامهها را در فعالیتهای پژوهشی بهعنوان یکی از مستندات تاریخی مورد بررسی قرار داد.
وی اظهار کرد: تمایل و اراده بشر در ثبت رخدادها و نشر آن یک سنت فرهنگی است و پشت انتشار سالنامهها یک فرهنگ نهفته است که علیرغم توسعه فضاهای مجازی همچنان این فرایند ادامه دارد.
فتاحی به چاپ سالنامه در ایران همزمان با امکان چاپ در جامعه اشاره کرد که بیشتر براساس علایق شخصی انجام میشده و کتابخانه رحمانیه نخستینبار در تیراژ 2000 نسخه به چاپ آن اقدام کرده است.
این استاد دانشگاه، به اطلاعات مندرج در سالنامهها اشاره کرد و این اطلاعات را به عنوان منبع مرجع برای مطالعات محققان پیرامون تاریخ ایرانی گذشته نگر برشمرد.
وی، به ناآگاهی بسیاری از مردم در ارتباط با ارزش سالنامهها اشاره کرد و افزود: سالنامهها در کنار اینکه ابزاری برای تبلیغ و برندسازی نیز بوده است، مهمترین و استثنائیترین رخدادهای سال را میتوان در آنها یافت.
فتاحی با بیان این که محتوای سالنامهها مطالب متنوعی است که خارج از چارچوب ثابت طراحی می شود، گفت: گزارشهای گاهشماری، آماری، کشکولی، ادبی، هنری، سازمانی تقویمی و جدول کلمات متقاطع میتواند محتوای سالنامهها باشد که در قطعهای مختلف با صحافیهای هنرمندانه صورت پذیرد.
نفیسه پویامنش، کارشناس مطبوعات سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز طی سخنانی، سالنامهها را پیوست روزآمد انواع دائره المعارفها در ابتدای هر سال و تنها مرجع سهل الوصول و قابل استنادی توصیف کرد که گزارش رویدادها و تحولات حوزههای مختلف حیات اجتماعی در طول هر سال را جمعآوری و بهصورت یکجا در اختیار علاقهمندان قرار دادهاند.
وی، نخستین سالنامه چاپی در ایران را منتشر شده در سال 1290 قمری به دستور مشیرالدوله و به مدیریت محمد حسن صنیع الدوله رئیس اداره روزنامه جات به نام سالنامه ایران عنوان کرد.
پویامنش تصریح کرد: انتشار سالنامهها در ایران روال منظمی نداشت و انتشار آن از آغازین سالهای حکومت پهلوی در 1304 گسترش یافته است.
این کارشناس، سالنامه دانش که حاوی اطلاعات مفید و سودمندی درباره تاریخ خراسان سلسله های مهم خراسان، پادشاهان خراسان است را نخستین سالنامه منتشر شده در مشهد معرفی کرد که توسط حسنزاده مستوفی با همکاری باقرعاملی در سال 1312 منتشر شده است.
وی تصریح کرد: اداره مطبوعات آستان قدس رضوی علاوه بر مجلهها و روزنامهها از وجود سالنامهها، سالنما و کتابهای سال بیبهره نبوده و در حال حاضر از مجموع یکهزار عنوان سالنامه موجود در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی حدود 120 عنوان آن مربوط به مشهد است.
حسنزاده مستوفی سال 1312 نخستین سالنامه در مشهد را با نام «دانش» منتشر کرد که اکنون بیش از 90 سال از انتشار آن میگذرد.
این سالنامه حاوی مقالات علمی، اخلاقی، پزشکی و برخی قوانین جاری است که در اولین شماره آن آمده است: «در این عصر فرخنده و ایام خجسته که توجه عامه به مدارج معارفی قرائت و مطبوعات متمایل است، نگارنده برحسب خواهش جمعی از دوستان و تشویق و حس جبلی بعضی آقایان محترم به تألیف و تدوین این نامه مبادرت ورزید.»
اندکی بعد، سالنامه «خراسان» را عبدالحسین تهرانیان منتشر کرد که از مهمترین سالنامههای مشهد است و تا سال 1321 چاپ آن ادامه داشت. به فاصله چند سال، در دهه 20 شمسی، بیش از 10 عنوان سالنامه در مشهد منتشر شد.
از ویژگی سالنامهنگاری این دوره، انتشار آن در مدارس مشهد است و برای اولینبار مدارس خراسان در سال 1313 صاحب سالنامه شدند. دبیرستان شاهرضای مشهد پیشتاز چاپ نشریات ادواری است.
سالنامه دبیرستان فردوسی مشهد در سال 1313 شمسی بهدلیل جشن هزارمین سال تولد فردوسی طوسی منتشر شد.
در آرشیو مطبوعات سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در مجموع 120 عنوان سالنامه چاپ مشهد موجود است که در 90 سال گذشته منتشر شدهاند و 98 عنوان آن، چاپ سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است.
گفتنی است آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی با حدود 1000 عنوان سالنامه و سالنما از شهرهای مختلف ایران، یکی از غنیترین مخازن مربوط به این منابع دست اول را در اختیار دارد.
انتهای پیام