Musa peyğəmbərin hekayətində rəftara uyğun qarşılıq vermək
Rəftara uyğun qarşılıq vermək üsulu Qurani-Kərimdə istifadə edilən üsullardan biridir. Bu o deməkdir ki, siz də başqalarının sizinlə davrandığı kimi davranırsınız.
Quranın məntiqi qeyri-adekvat davranan və pis söz işlədən insanlarla eyni rəftar etməməkdir. Əksinə, onlarla mübahisə etmədən salam vermək onların biganəliyinə biganə qalmaq deməkdir.
Quran və rəvayətlərdə təkəbbürlü və həqiqəti inkar edənlərin cəsarətinin qarşısını almaq üçün bir neçə halda şərtlər qorunmuş və eyni şəkildə hərəkət etmək tövsiyələri verilmişdir.
“Bəqərə” surəsinin 194-cü ayəsində buyurulur: “194. (Döyüş) haram olan ay (hicrətin 7-ci ilinin Zilqədə ayı) (döyüş) haram olan ay (hicrətin 6-cı ilinin zilqədə ayı) müqabilindədir. Hörmətlər qarşılıqlıdır. Sizə qarşı həddini aşanlara siz də həmin ölçüdə həddi aşın (cavab verin). Allahdan qorxun (qədərindən artıq əvəz çıxmayın) və bilin ki, Allah müttəqilərlədir”.
İlahi peyğəmbərlər inadkar, nə olursa olsun haqqı qəbul etməyən insanlarla qarşılaşdıqda, bu insanların inad və təkəbbürünü qırmaq, ruhlarını oyatmaq üçün rəftarlarına uyğun qarşılıq vermək üsulundan istifadə ediblər.
Peyğəmbərlər bütün insanlarla belə rəftar etmyiblər. Haqqı inkar edən bu səriştəsiz insanları iki qrupa bölmək olar: Birinci qrup cahillərdir və onların sözləri və əməlləri cəhalətlərinə əsaslanır. Belə insanlara yumşaq davrandığınız zaman konstruktiv və təsirli olur.
Digər qrup isə pis niyyətlə hərəkət edən düşmənlərdir. Onlar rəğbətsiz və qeyri-adekvat davranırlar. Belə insanlara necə davranırlarsa, o cür də cavab vermək lazımdır.
Həzrət Musa Firona qarşı bu üsulu istifadə etdi: Həzrət Musa, Allaha dəvəti Fironu dəvət etməklə başlamışdır. Onu insanlara zülm etməkdən çəkindirmək vəzifəsinə təyin edilmişdi.
“İsra” surəsinin 101-ci ayəsi: “Biz Musaya doqquz aşkar möcüzə (əsa, günəş kimi parlayan yədi-beyza, çəyirtkə və digər həşərat, qurbağa, qan, qıtlıq, daşların arasından fəvvarə verib çıxan su, dənizin yarılması və Tur dağının qaldırılıb İsrail oğullarının başları üstündə saxlanılması) verdik. İsrail oğullarından soruş: (Musa) onların yanına gəldikdə, Firon ona: “Ya Musa! Mənə elə gəlir ki, sən ovsunlanmışsan (ağlın başında deyildir)”, -demişdi”
Musa peyğəmbər də Fironun bu davranışına belə cavab verir: “(Musa da) ona: “Sən bunların məhz göylərin və yerin Rəbbi tərəfindən açıq-aşkar möcüzə olaraq endirildiyini, sözsüz ki, bilirsən. Mən isə, ey Firon, səni (küfrə düşdüyünə görə) artıq məhv olmuş zənn edirəm!” -deyə cavab vermişdi” (İsra, 102).
“Sən bunu çox yaxşı bilirsən...” ifadəsi, Fironun inkarının zehni inancının olmamasından qaynaqlanan bir inkar deyil, inadkarlığından (küfr-i inadından) qaynaqlanan bir inkar olduğunu göstərir.
Nəticədə, Həzrət Musa Firona bunların Allahın açıq-aydın ayələri olduğunu çox yaxşı bildiyini və bu ayələri inkar etdiyi üçün məhvə məhkum olduğunu söyləyir.
