گلایه‌های جامعه قرآنی از شکاف تعاملی با مسئولان
یک فعال قرآنی عدم مطالبه‌گری شفاف جامعه قرآنی و فقدان ارتباط دو سویه مخاطبان با مسئولان را یکی از مهمترین عوامل ایستایی در اثربخشی فعالیت‌های قرآنی در کشور دانست.
با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری در بیانه گام دوم انقلاب نسبت به مباحث قرآنی به نظر می‌رسد در این حوزه با ضعف روبرو هستیم که این نقیصه باید جبران شود، اما در این میان عواملی باعث شده تا پس از گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی، قرآن همچنان در مبانی نظری باقی مانده و از کاربردی شدن مفاهیم آن در جامعه محروم بمانیم. برای بررسی این موضوع پای صحبت تنی چند از فعالان جامعه قرآنی نشستیم.
بیشتر بخوانید:
علیرضا بیژنی، از قاریان برجسته کشور و مدرس قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، اظهار کرد: اینکه کاربردی‌شدن قرآن در جامعه مورد غفلت واقع شده است را بیشتر می‌توان سهوی دانست تا تعمدی، چرا که به عنوان مثال، برخی کلان‌مباحث در امور فرهنگی، جوانان را درگیر کرده است و باید حل و فصل شود تا در این حوزه بتوان کاری کرد.
وی ادامه داد: مبانی نظری قرآن تا حدی در جامعه جاری شده است، اما در بحث عملیاتی شدن، ارتباط دوسویه بین مسئولین و جامعه قرآنی را می‌طلبد که متاسفانه آن عده که در بخش اجرا به فعالیت می‌پردازند، کمتر قرآنی هستند و از طرف دیگر نیز مطالبه‌گری کمتری را از سوی جامعه قرآنی شاهد هستیم که این دو موضوع باید در کنار هم قرار گیرد، تا بتوان بر روی اقدامات موثرتری تمرکز کرد.
بیژنی گفت: برای اجرای خط‌مشی و سیاست‌گذاری در امور قرآنی، مجریان امر، باید قرآنی باشند تا شکافها، نقایص و ایرادات را بشناسند تا تصمیمات خروجی مطلوبی داشته باشد، از سوی دیگر جامعه قرآنی و مطالبه‌گران در حوزه قرآن به‌صورت شفاف بدانند که چه مطالبه‌ای باید داشته باشند و متاسفانه مطالبه‌گری در این خصوص توجیه نیست.
این قاری و مدرس قرآن کریم در خصوص انتظارات جامعه قرآنی از مسئولین و متولیان قرآنی تصریح کرد: یک قاری، داور و استاد قرآن بیشتر به‌دنبال مباحث معنوی قرآن است تا مباحث مطالبه‌گری، چراکه می‌داند با مطالبه‌گری به جایی نمی‌رسد و به‌همان جنبه معنوی بسنده می‌کند.
وی تصریح کرد: جلسه کاربردی و دارای خروجی مناسب کمتر در این حوزه برگزار شده و باید ارتباط عمیقتری میان مسئولین و فعالان قرآنی در این خصوص به وجود آید که بتوانند، موارد لازم را که به عنوان خط‌مشی تعریف شده است، احصا کنند و اقدامات و همچنین نوع فعالیت‌ها تعریف شود.
تصمیم‌سازان از دل جامعه قرآنی باشند
بیژنی اظهار کرد: تصمیم‌سازان در حوزه قرآنی باید از دل جامعه قرآنی باشند و تخصص این کار را داشته باشند، لذا اگر بخواهیم نسل آینده را از مفاهیم قرآنی منتفع کنیم، باید تعاملی دوسویه و عمیق بین مسئولان قرآنی و جامعه قرآنی ایجاد شود، در غیر این صورت، قرآن تنها به یک گفتار و کلام تبدیل خواهد شد، حتی این انتظار میرود که شاهد عقب‌گردی در حوزه قرآنی باشیم و دو برداشت از این عقب‌گرد می‌توان داشته باشیم، یا اینکه مسیر را اشتباه آمده‌ایم و دیگر اینکه بیشتر از این، توانایی نداریم.
این قاری و مدرس قرآن کریم عنوان کرد: جور اصلی عدم تعامل بین مسئولان و جامعه قرآنی را اساتید می‌کشند و باید برای قرآن‌آموزان دلایل عدم توجه مسئولان را تبیین کنیم. به‌عنوان یک قاری باید بدانم قرآن را برای خدا می‌خوانم و کاری به مسئولان ندارم، اما گاهی مسئولان در جایی ما را محدود و در جایی دیگر انتخاب می‌کنند، برخی مواقع در جایی آزاد می‌گذارند و حتی روی آمار فعالیت‌های آموزشی اساتید مانور می‌دهند و وقتی به سراغشان می‌رویم، از حمایت خبری نیست.
وی اضافه کرد: امروز برخی دستگاه‌ها و ارگان‌ها، دغدغه فعالیت قرآنی از جمله برگزاری مسابقات، محافل و جلسات قرآنی را دارند، که بیشتر به جنبه نظری پرداخته می‌شود و اتفاقا هم بسیار شکننده است. باید گفت دوران عمل فرا رسیده است و باید جوانان را با مفاهیم قرآن آشنا کنیم نه با مسابقات، از طرفی بسیاری از حافظان و قاریان قرآن که فعالیتی جز فعالیت قرآنی ندارند، برای تامین معیشت زندگی خود به مشاغل دیگر روی آوردند که بعضا در شان آنان نیست.
انتظارات جامعه قرآنی از مسئولین خارج از عرف نیست
بیژنی خاطرنشان کرد: متاسفانه در این حوزه‌ها اندکی به حال خود رها شدیم که در واقع این مسائل حقایق جامعه ما است. البته قرآن حامی ما است و نیازی به مسئولین نیست، اما اگر بخواهم به پرسش انتظارات جامعه قرآنی از مسئولین پاسخ دهم، باید بگویم انتظارات ما خارج از عرف نیست، بلکه منطقی بوده اما تاکنون شفاف مطرح نشده است.
این قاری و مدرس قرآن کریم ادامه داد: در مشهد هفته‌ای بیش از 250 جلسه قرآن برگزار می‌شود که این جمعیت بالایی از مخاطبان را دربرمی‌گیرد و صنف قاریان و اساتید قرآن کریم مشهد، صنفی قدرتمند و تاثیرگذار است و با وجود فضای مجازی و کانال‌های ایجاد شده در حوزه قرآن، مشاهده می‌کنیم این اقدامات و فعالیت‌ها در فضای مجازی خودجوش و از سوی جامعه قرآنی بوده و هیچ امکاناتی برای ترویج قرآن در بخش مجازی از سوی مسئولین درنظر گرفته نشده است.
وی تصریح کرد: ما جامعه قرآنی به عنوان یک صنف بزرگ، هنوز نمی‌دانیم انتهای کارمان کجاست، چرا که برنامه جامعی نداریم، مسیر مشخصی برایمان تعریف نشده و تنها قرآن را از جنبه اجر معنوی می‌خوانیم و در این حوزه تنها موضوع انگیزشی، برگزاری مسابقات قرآن است که البته تاریخ انقضاء آن نیز گذشته است.
بیژنی با بیان اینکه تعامل خاصی در این راستا از سوی مسئولان صورت نگرفته است، گفت: برگزاری مسابقات به‌تنهایی برای کاربردی شدن قرآن در جامعه پاسخگو نیست. باید بررسی کرد که خروجی مسابقات پس از 43 سال چه بوده است؟ قاری 15 سال پیش که رتبه کشوری آورده است، در حال حاضر کجاست و چه می‌کند. به نظر من اگر جامعه قرآنی خودشان به تنهایی خودشان را بسازند، بدون اینکه مسئولی دست اندرکار باشد، بسیار موفق‌تر در این زمینه عمل خواهد شد.
این مدرس قرآن کریم ابراز کرد: با نگاهی به گزارشات قرآنی مسئولان می‌بینیم که این گزارشات از 30 سال گذشته هنوز به لحاظ کیفی تغییری نکرده است و صرفا به لحاظ کمی از نظر تعداد افزایش یافته است.
خاموش شدن چراغ موسسات قرآنی شرم‌آور است
وی یکی از مباحث در حوزه عملیاتی نشدن قرآن در جامعه را مشکلات مالی برشمرد و گفت: بسیاری از موسسات قرآنی بهدلیل کمبود بودجه تعطیل شده‌اند و این موضوع بسیار شرم‌آور است که چراغ یک موسسه قرآنی خاموش شود، چرا که یک موسسه در محله‌ای ابراز وجود کرده و این موضوع، بزرگترین ضربه قرآنی به اهالی آن محل است و خاموشی یک موسسه، جلسه و اندیشه یک مدرس قرآن، ضربه بزرگی به جامعه میزند.
بیژنی اضافه کرد: به عنوان عصاره این مبحث، بی‌برنامگی، عدم بسترسازی مناسب، عدم وجود زیرساخت مطلوب و خط‌مشی اساسی از سوی مسئولان قرآنی، مشکل اصلی در حوزه عملی نشدن قرآن در جامعه است.
وی با بیان اینکه رسیدگی به جامعه قرآنی با ضعف مواجه است، تصریح کرد: مسئولان به‌دنبال قاریان و حافظان چند سال گذشته باشند تا ببینند کجا و به چه کاری مشغول هستند، آیا از آنان خبری دارند. از بیمه قرآنیان چه خبر، آیا همه افراد فعال در حوزه قرآن بیمه هستند، بسیاری از افراد در این حوزه که شغل دیگری ندارند، تنها راه درآمدشان فعالیت قرآنی است و آیا به فکر این عده بودند و هستند و این موارد باید مورد بررسی قرار گیرد.
بیژنی گفت: در شرایط کرونا بسیاری از جلسات قرآن به تعطیلی کشیده شد و باید از مسئولان پرسید آیا برای پساکرونا برنامه‌ای درخصوص این عده از افراد آسیب‌دیده که در معیشت‌شان دچار مشکل شدند، دارند و یا خیر.
مسئولین اگر به فکر نیستند جامعه قرآنی را رها کنند
این قاری و مدرس قرآن کریم عنوان کرد: متاسفانه مسئولان قرآنی بانک اطلاعاتی جامعی از فعالان قرآنی کشور ندارند که این نیز نتیجه خط مشی و سیاست‌گذاری نادرست از سوی مسئولان است و نتیجه آن، پرورش عده‌ای شاگرد است که تنها برای کسب رتبه و جایزه در مسابقات شرکت می‌کنند و بعد از آن به شغل دیگری روی می‌آورند.
در گام دوم انقلاب نیازمند جذب حداکثری مردم هستیم
احسان محمدی، یکی دیگر از قاریان و فعالان قرآنی خراسانی در ادامه گفت: در گام اول انقلاب صرفا به مبانی نظری قرآن پرداخته شده است و لذا برای کاربردی شدن این مهم در گام دوم انقلاب نیازمند جذب حداکثری مردم هستیم که در این خصوص قرآن صوت را یکی از راه‌های جذب بیان کرده، لذا در این راستا رسانه‌ها می‌توانند با برگزاری برنامه‌های متعدد قرآنی سهم بسزایی داشته باشند.
وی افزود: مردم ابتدا جذب صوت زیبای قرآن می‌شوند و بعد از آن به خواندن و سپس به سمت یادگیری مفاهیم پیش می‌روند، اما می‌بینیم که متاسفانه این روزها مردم بیشتر به موسیقی روی آورده و کمتر کسی به صوت قرآن گوش فرا میدهد.
این قاری قرآن کریم ابراز کرد: بخشی از علت اینکه مردم کمتر به صوت قرآن رغبت دارند، به عملکرد ضعیف جامعه قرآنی بازمی‌گردد و در برخی اوقات ما به‌طور نامطلوب عمل کردیم که این اتفاق باید توسط کارشناسان و متخصصان این حوزه، ریشهیابی شود و این موضوع با برگزاری جلسات هماندیشی قابل حل است.
محمدی بیان کرد: ما شبکه قرآن داریم، در حالیکه مسابقات قرآن کشوری صرفا به صورت محدود از این شبکه پخش می‌شود، یک مسابقات کشوری را وقتی شبکه قرآن به‌طور ناقص پوشش میدهد، در حالیکه این مسابقات تنها 6 روز در سال برگزار می‌شود، از ضعف‌های رسانه است.
وی با شاره به تعطیل شدن برخی از موسسات قرآنی عنوان کرد: یکی از عوامل موثر در خصوص اینکه قرآن در مبانی نظری مانده و عملیاتی نشده، مشکلات مالی است که در این خصوص شاهد تعطیل شدن موسسات زیادی هستیم، موسساتی که با عشق به قرآن و با هدف آموزش و نشر کلام الهی تشکیل شدند، علتی جز مشکل مالی برای تعطیلی ندارند.
این قاری تصریح کرد: حمایت دولت و متولیان قرآن در این خصوص تاثیرگذار است و بدون شک با حمایت مالی این موسسات به تعطیلی کشیده نخواهد شد، چرا که برخی از موسسات طی یک مدت حتی توان تامین هزینه اساتید را ندارند، از سوی دیگر بسیاری از خانوادهها، توان تامین هزینه فرزند خود برای ورود به کلاس قرآن را ندارند، لذا ترجیحا از ثبتنام فرزند بااستعداد خود امتناع می‌کنند.
محمدی اظهار کرد: شاید برخی از مسئولین روی خودجوش بودن برگزاری مراسم عزاداری ایام محرم و صفر تاکید کرده و بگویند هزینه فعالیت‌های قرآنی نیز مردمی و از طریق خیرین تامین شود، اما باید گفت متاسفانه در این خصوص هم به مردم آموزههای غلط داده شده و مردم ثواب آن را بر کار قرآنی ارجح می‌دانند، ضمن اینکه برخی افراد برای تظاهر مراسم عزاداری برپا و هزینه‌های بالایی را هم صرف پذیرایی می‌کنند، اما وقتی برای فعالیت قرآنی از آن‌ها تقاضای کمک می‌شود، امتناع می‌کنند.
وی اضافه کرد: جایگاه اندیشه بالاست، کلام وحی تماما اندیشه است و راه و رسم صحیح زندگی را به ما آموزش میدهد، اما مردم به دنبال کار راحت هستند و اگر بخواهیم جامعه اصلاح شود و مردم راه و رسم صحیح زندگی را درک کنند، باید به مفاهیم قرآنی توجه شود.
کاربردی شدن مفاهیم قرآن در جامعه نیازمند یک نقشه جامع است
مختار دهقان، قاری و مدرس قرآن کریم در بخش دیگری از این گفت‌وگو بیان کرد: خداوند در آیه 11 سوره رعد می‌فرماید:«انَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ؛ خدا حال هیچ قومی را دگرگون نخواهد کرد تا زمانی که خود آن قوم حالشان را تغییر دهند»، لذا اگر بخواهیم در گام دوم انقلاب قرآن را از مبانی نظری به کاربردی تبدیل کنیم، به عنوان جامعه قرآنی باید عملکردمان آیینه تمام نمای یک فرد قرآنی باشد، البته این یک بحث گسترده‌ای است و مسائل مختلف در ابعاد گوناگون را دربرمی‌گیرد.
وی افزود: افراد در جامعه قرآنی باید به‌عنوان الگو ظاهر شوند، صداقت در رفتار و کلامشان نمود داشته باشد و عامل به قرآن و اسوه اخلاق باشند، که در این صورت در تعاملات با مردم این رفتار قرآنی نهادینه می‌شود.
دهقان ادامه داد: در صورتی جامعه قرآنی می‌تواند مردم را به قرآن دعوت کند که مردم آنان را باور کنند و این جز در عمل به مفاهیم قرآن و ساری و جاری کردن بطن قرآن در سبک زندگی جامعه قرآنی میسر نخواهد بود.
این قاری برجسته قرآن کریم تصریح کرد: تاثیرگذاری و کاربردی کردن قرآن در زندگی روند زمانبری بوده که نیازمند یک کار رسانه‌ای گسترده است، البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که ما عقب‌گردی در حوزه فرهنگ قرآنی داشته‌ایم، چرا که در اوایل انقلاب جلسات قرآنی مملو از جمعیت بود و نمونه آن جلسات قرآن مسجد کرامت است که به گفته پیشکسوتان چنان مورد استقبال جمعیت مردمی بود که بعضا فضای بیرونی مسجد هم جهت کسب فیض افراد بیشتر از جلسه، مفروش می‌شد.
وی ابراز کرد: یک مسئله تاثیرگذار در این حوزه فشار اقتصادی حاکم بر جامعه است که باعث شده مردم به دلیل فعالیت زیاد از فراغت کمتری برخوردار باشد، لذا حضور در جلسات قرآن کمرنگ شده است که البته در این خصوص مسائل دیگری هم دخیل بوده و هست.
دهقان اضافه کرد: اگر قرار است حرکتی در عملیاتی کردن مفاهیم قرآن در جامعه اتفاق بیفتد، باید جامع باشد و در همه اموری که باعث اختلال در این خصوص شده از جمله اقتصاد، فرهنگ و سایر مسائل برنامه‌ریزی صورت گیرد.
این قاری و مدرس قرآن کریم عنوان نکرد: در حدیث داریم که «کادالفقر ان یکون ،کفرا؛ نزدیک است که فقر به کفر منجر شود»، بسیاری از دانش‌آموزان ما که مستعد یادگیری قرآن و به دلیل فشار اقتصادی از حضور در کلاس قرآن محروم هستند، چرا که بعضا حتی هزینه رفت‌وآمد به کلاس را ندارند و در جاهایی هم دیده شده که بعد از شیفت مدرسه برای درآمدزایی مشغول به هستند.
وی بیان کرد: در بسیاری از دستگاه‌ها فعالیت قرآنی صرفا محدود به برگزاری یک محفل قرآنی شده است، در صورتی که هر مسئول، در هر سمتی باید دغدغه قرآنی را داشته باشد، تا به نحوی قرآن را در فضای آن مجموعه وارد کند.
دهقان اظهار کرد: بحث کمبود بودجه یکی دیگر از مسائل است و ما شاهد هستیم که بسیاری از موسسات و دارالقرآن‌ها به دلیل کمبود بودجه به تعطیلی کشیده شده و یا اگر در حال احداث بوده‌اند، به‌صورت نیمه کاره رها شده‌اند.
این قاری قرآن کریم اضافه کرد: انتظار جامعه قرآنی جدا از مباحث بودجه ای این است که نگاه مسئولین به قرآن از حالت سمبلیک باید خارج شود و به برگزاری صرف یک محفل انس ختم نشود که تنها بخواهند یک گزارش کاری بدهند.
انتهای پیام
