رهتوشههایی از عید فطر
فرا رسیدن روز مبارک عید فطر، نوید بخش تحولاتى سرنوشت‌ساز در زندگى اهل ایمان است. چرا که عید فطر یکى از ایام اللّه، زمینه‌ساز وحدت کلمه براى مسلمانان و تقویت اتحاد و اراده آنان، تجدید حیات دوباره براى اسلام، دمیدن روح ایمان و سرور و نشاط براى بندگان الهى، روز نمایش عظمت دین و بازگشت دوباره به فطرت انسانى و بالاخره روز فتح و پیروزى در جهاد اکبر براى رهروان خداجوى است.
در شب و روز عید فطر، اهل ایمان از سویى به شب زنده‌دارى و نماز و دعا مىپردازند و از سویى دیگر با زمزمه زیارت امام حسین(ع) با آن حضرت و مقاصد آسمانىاش پیمان مجدد امضاء کرده و روح حماسه و عرفان و فداکارى را در وجودشان احیاء مىکنند. این اعمال معنوى آنان را براى پرواز در عالم ملکوت به همراه قدسیان آماده مىکند و آنان بدین وسیله از قید و بند مادیات و علاقههاى بىارزش رهایی یافته و با دلى سرشار از شوق ایمان و عشق به خدا زندگى نوینى را آغاز مىکنند.
در اجتماع بزرگ مسلمانان در روز فطر، مىتوان پیام‌هاى مهم و حیات‌بخش اسلام را به گوش حاضرین رساند. به همین جهت امیرمؤمنان‌على(ع)، در یکى از خطبههاى خویش در روز عید فطر بعد از حمد و ثناى الهى و فراهم نمودن زمینه پیام‌هاى آسمانى به بیان مهمترین دستورات الهى پرداخته و اهم احکام کلیدى را به نمازگزاران فطر مىآموزد.
در فرازهایی از گزارشى که شیخ صدوق از بیانات امیرمؤمنان‌على(ع) در خطبه عید فطر آورده است چنین مىخوانیم: «انّ هذا الیوم جعله اللّه لکم عیداً و جعلکم له اهلاً فاذکروا اللّه یذکرکم و ادعوه یستجب لکم؛ امروز را خداوند متعال براى شما عید قرار داده است و به شما شایستگى آنرا عنایت فرموده پس شما هم به شکرانه آن خدا را یاد کنید تا شما را یاد کند و او را بخوانید تا شما را اجابت کند و به یکى از مهمترین اعمال روز عید فطر که پرداخت زکات فطره است اشاره کرده و اهمیت آنرا متذکر مىشود، چرا که اگر زکات فطره از صورت پرداخت فردى به سمت بُعد اجتماعى آن سوق داده شود پشتوانه و سرمایه مهم اقتصادى در حل مشکلات مردم خواهد بود.
ایجاد مراکز درمانى، تأسیس کانونهاى علمى و صنعتى براى اشتغالزائى بیکاران جامعه، سرمایه‌گذارى براى مسائل بهداشتى و عمران محیط‌زیست، تقویت بنیه دفاعى مسلمانان و حراست از مرزهاى اسلامى، توسعه فرهنگ عمومى و دینى و ایجاد مؤسسات پژوهشى و تحقیقاتى برخى از دستاوردهاى پرداخت زکات فطره در روز عید است که در صورت جمع‌آورى و مصرف صحیح این بودجه دینى به دست خواهد آمد.
به همین جهت امیرمؤمنان(ع)، مردم را به پرداخت دَینِ شرعى خویش تشویق نموده و با یاد آورى اهمیت موضوع مىفرماید: «و اَدّوا فِطرَتَکُم، فَاِنَّها سُنَّةُ نَبیِّکُم وَ فَریضَةٌ مِن رَبِّکُم فَلیُؤدّها کُلُّ اِمرِءٍ مِنکُم عَنهُ وَ عَن عیالِهِ کُلِّهِم ذَکَرِهِم وَ اُنثاهُم، صَغیرِهِم و کَبیرِهِم وَ حُرِّهِم و مَملُوکِهِم عَن کُلِّ اِنسانٍ مِنهُم صاعاً مِن بُرٍّ اَوصاعاً مِن تَمرٍ اَو صاعاً مِن شَعیرٍ؛ زکات فطره خود را - که سنت پیامبرتان و فریضه واجبى از سوى پروردگارتان مىباشد - هریک از شما از سوى خود و افراد تحت تکفل خود از زن و مرد، کوچک و بزرگ، آزاد و مملوک یک صاع گندم یا خرما یا جو پرداخت نماید.»
حضرت على(ع) در فراز دیگرى از خطبه خویش به مهمترین دستورات الهى پرداخته و به مسلمانان یادآور مىشود که: «اطیعوا اللّه فیما فرض اللّه علیکم و امرکم به من اقام الصّلوة و ایتاء الزّکوة و حج‌البیت و صوم شهر رمضان و الامر بالمعروف و النهى عن المنکر و الاحسان الى نساء کم و ما ملکت ایمانکم؛ در مواردى که خداوند بر شما واجب کرده و به انجام آن امر نموده است، از فرمان خداوند اطاعت کنید، از به پا داشتن نماز، پرداخت زکات، زیارت خانه خدا، روزه ماه رمضان، امر به معروف و نهى از منکر و نیکى و احسان به همسران و زیردستان خود.
عارفان با بصیرت و اولیاء خاص الهى با چشم دل به عید نگریسته و زوایاى معنوى آنرا جست‌وجو مىکنند. بخشى از کوشش‌هاى مردان الهى در ایام عید بُعد اجتماعى دارد که در حل مشکلات برادران دینى، رسیدگى به نیازمندان و محرومان و گرفتاران، شاد و مسرور ساختن برادران و خواهران دینى، کمک به مستضعفان فکرى جامعه و اهتمام به مسائل عمومى مسلمانان جلوه مىکند، چرا که آنها بر این باورند حضرت على(ع) در مورد ویژگی‌هاى مردان الهى فرموده است: «نفسه منه فى عناءٍ والنّاس منه فى راحةٍ اتعب نفسه لآخرته و اراح النّاس من نفسه، نفس او از دستش در رنج و ناراحتى است امّا مردم (بخاطر خدماتى که او انجام مىدهد) از او در آسایش اند. او براى (رسیدن به درجات عالى در روز) قیامت خود را به زحمت مىافکند اما مردم را به رفاه و آسایش مىرساند.»
برخى دیگر از فعالیتهاى اهل ایمان مربوط به ارتباط خود و خدایشان است، آنان از آنجایى که در طول ماه مبارک رمضان با زحمات شبانه‌روزى خود بر شیطان نفس تسلط یافته و در جهاد بزرگ به پیروزى نائل شدهاند روز عید فطر را به شکرگزارى و ارتباط نزدیکترى با پروردگارشان مىگذرانند.
حضرت امام خمینى (ره) در این مورد سخنان قابل توجهى ارائه کرده و مىفرماید: البته عیدهایى که اسلام تأسیس فرموده است به حسب نظرهاى مختلفى که اهل نظر دارند و به حسب قشرهاى مختلفى که برخورد مىکنند برداشت‌هاى مختلفى وجود دارد. آن برداشتى که اهل معرفت از عید مىکنند، با آن برداشتى که دیگران دارند بسیار متفاوت است. آنها بعد از اینکه در ماه مبارک رمضان آن ریاضت‌ها را مىکشند و کشیدند، روز عید روز لقاى آنهاست، لقاء اللّه است آن روز براى آنها.
«الغیرک من الظّهور ما لیس لک؛ خدایا! براى غیر تو چه ظهورى هست که براى تو نیست.؟!» آنها همه چیز را از او مىدانند و آن روز را عید مىکنند براى اینکه بعد از ریاضات یوم ورود به حضرت است.
از برجستهترین و به یادماندنىترین ساعات روز عید فطر لحظاتى است که منتظران راستین ظهور حضرت ولى عصر(عج) آرزوى دیدار آن حضرت را کرده و در فراقش با دلى مملو از امید اشک حسرت مىریزند. آنان به یاد سخن حضرت باقر(ع) مىافتند که فرمود: «ما مِن یَومِ عَیدٍ لِلمُسلِمینَ اَضحَىً وَ لا فِطرٍ اِلّا و هُوَ یُجَدِّدُ اللّهُ لآلِ مُحَمَّدٍ(ص) فِیهِ حُزناً قالَ قُلتُ وَ لِمَ ذلِک قالَ اِنَّهُم یَرَونَ حَقَّهُم فى اَیدى غَیرِهِم؛ هیچ عید فطر و قربان نیست که با آمدن آن غم و اندوه آل محمد(ص) تجدید مىشود. راوى گفت: چرا در روز عید غمگین مىشوند؟ امام فرمود: زیرا آنان حق خود را در دست دیگران مىبینند و از اینکه افراد غیر شایسته بر جایگاه رهبرى امت قرار دارد و امام راستین هنوز ظهور نکرده است که حکومت عادلانه و سایه پر از عدل و داد خود را بر مردم بگستراند، غمگین و ناراحتند.
به همین جهت یکى از رایج‌ترین اعمال این روز که اولیاء خدا و عارفان واصل به آن اهتمام خاص دارند زمزمه دعاى ندبه در روز فطر است که دردمندانه و عاشقانه با امام زمان(ع) نجوا مىکنند: «هل الیک یا بن احمد سبیلٌ فتلقى...متى ترانا و نراک و قد نشرت لواء النّصرترى...».
این ابیات مولوى تا حدودى بیانگر راز دل ندبه خوانان عید فطر است که به مولاى خویش عرضه مىدارند:در هوایت بىقرارم روز و شب
سر زپایت بر ندارم روز و شب
اى مهار عاشقان در دست تو
در میان این قطارم روز و شب
تا که بگشایم به قندت روزهام
تا قیامت روزه دارم روز و شب
چون زخوان فضل روزه بشکنم
عید باشد روزگارم روز و شب
جان روز و جان شب اى جان تو
انتظارم، انتظارم روز و شب
تا بسالى نیستم موقوف عید
بامه تو عید دارم روز و شب
زآن شبى که وعده کردى روز وصل
روز و شب را مىشمارم روز و شب
بس که کشت مهر جانم تشنه است
زابر دیده اشک بارم روز و شب
منابع: کتب نهج‌البلاغه، وسائل الشیعه، الکافى و ensani.ir
