مساجد تاریخی روستای کاهک؛ در گرد و غبار تخریب

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، روستای کاهک، زادگاه دکتر علی شریعتی، به گفته برخی از اهالی ساکن آنجا، دومین روستای تاریخی خراسان رضوی و جزو 6 روستای کشوری است که بناهای تاریخی آن حفظ شده و مردم اکثراً در خانه‌های خشتی و گلی زندگی می‌کنند. روستایی که مرحوم دکترعلی شریعتی در آن با تاسیس صندوق خیریه حضرت زهرا(س)، نامی نیک از خود در زادگاهش، بر جای گذاشته است، نامی که با ساختن مدرسه، پارک و کتابخانه، علی‌رغم گذشت چهار دهه از رحلت او، همچنان پابرجاست و بزرگان و کودکان همچنان به نیکی از او یاد می‌کنند.

با ورود به روستای کاهک که درمسیر جاده مشهد- تهران، در 10 کیلومتری، شهر داورزن، مرکز شهرستان داورزن قرار گرفته است، به خانه‌هایی می‌رسیم که معماری سنتی و شکل گنبدی آنها، بعد از گذشت قرن‌ها، همچنان حفظ شده است. این روستا، با داشتن 17 مسجد کوچک و بزرگ، با جمعیت حدود 120 خانوار است، در گذشته، در این روستا، تقریبا هر هشت نفر، از یک مسجد برخوردار بودند. به گفته احسان شریعتی، فرزند مرحوم شریعتی، بناهای تاریخی این روستا، غریب افتاده و در کم‌لطفی مسئولان در حال تخریب شدن هستند.

این روستا، از مساجد زیبایی برخوردار است، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، برای حفظ بناهای تاریخی آن، در حال سنگ‌فرش کوچه اصلی این روستای تاریخی است. خیابانی که مزین به نام امام رضا(ع) است و بیشتر کوچه‌های فرعی آن نیز برگرفته از نام هشتمین خورشید اختر تابناک امامت و ولایت و بزرگانی مانند رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی(ره) و مرحوم دکترعلی شریعتی است.

روستای کاهک؛ روستایی با 17 مسجد

جواد کاهه، عضو شورای اسلامی روستای کاهک دهستان مزینان شهرستان سبزوار، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه روستای کاهک، دارای 17 مسجد کوچک و بزرگ است، گفت: سه مسجد اصلی روستا در حال حاضر فعال هستند و برخی از این مساجد تعطیل و یا تخریب شده‌اند.

وی ادامه داد: زیربنای برخی از این مساجد، در حدود 20 تا 30 مترمربع و بخشی از خانه، شخصی بوده و یا سرزمین‌های کشاورزی برای استفاده روستاییان از فیوضات معنوی مسجد در گذشته ساخته شده بود. در سه مسجد قدیمی و تاریخی روستا، معماری قدیمی بناهای آن حفظ شده است.

عضو شورای اسلامی روستای کاهک دهستان مزینان شهرستان سبزوار، بیان کرد: بسیاری از این مساجد، اگرچه این روزها، بنایی ندارند، اما زمین آن، کاملا در بیابان و داخل روستا مشخص است و کسی حق تصرف ندارد. در کنار قنات‌های روستا و در محل خروجی آب روستا، مسجد ساخته است.

سید احمد کاهه از دیگر اهالی روستای کاهک، درخصوص حفظ بنای مساجد تاریخی و قدیمی این روستا، تصریح کرد: خیلی تلاش کردیم، معماری قدیمی و تاریخی مسجد ابوالفضلی(ع)، حفظ شود، اما بنای دو مسجد دیگر، قدیمی‌تر از این مسجد هستند، بیشتر قسمت‌ها تخریب و یا بناهای آنها دستخوش تغییرات شد، اما باید گفت بنای یکی دیگر از مساجد روستا که بخشی از آن زینبیه، حفظ شده است.

ماندگار کاهه، از اهالی روستای کاهک، در گفت‌وگو با ایکنا، تصریح کرد: ساختمان قدیمی شرکت تعاونی روستا، در ابتدا فاطمیه بود، روزگاری مرحوم دکترعلی شریعتی از تهران اجناس نو مانند پارچه، لباس و ظروف برای کمک به نیازمندان روستا می‌فرستاد و در میان آن‌ها توزیع می‌شد.

وی با اشاره به اینکه بخشی از خانه‌های ما قدیمی و جدید است، افزود: برای مسجد ابوالفضلی(ع)، تاکنون صدها نقشه آمدند و کشیدند، اما هیچگاه، به سرانجام نرسیده و زینبیه روستا نیز نیمی از آن خراب و نیمی سالم است. یکی از این مساجد قدیمی روستا که این روزها  تخریب  شده، معروف به مسجد «سر آب» است که در کنار آن باغ اهالی روستا نیز قرار گرفته است.

با عبور از کوچه اصلی روستای کاهک که بنیاد مسکن در حال سنگ فرش آن است، در کنار آن، به مسجد ابوالفضلی(ع) می‌رسیم، مسجدی تاریخی و قدیمی که درب آن بسته است و بر روی آن اطلاعیه‌ای رنگی از فوت یکی از اهالی روستا چسبانده شده و رهگذران در حال خوردن آب از آب سردکنی هستند که با تخریب دیوار تاریخی در دل دیوار قرار داده شده است.

فلسفه ساختن مساجد کوچک

سید احمد کاهه که از فرهنگیان قدیمی و بازنشسته آموزش و پرورش است، درخصوص فلسفه ساختن مساجد کوچک در روستای کاهک در گفت‌وگو با ایکنا عنوان کرد: مردم در گذشته وقتی می‌خواستند، نماز اقامه کنند، خیلی تاکید داشتند، محل اقامه آن پاک و طاهر باشد و در هر زمانی که حال عبادت و حال دعا و مناجات داشتند، با کمترین فاصله به مسجد و خانه خدا دسترسی داشته باشند.

وی اضافه کرد: وقتی مردم روستا سر زمین‌های کشاورزی بودند، با دسترسی به آب، سریع به مسجد می‌رسیدند و از طرفی با ساختن مساجد کوچک، هیچکس حق تصرف این مکان‌ها را نداشته و مکانی تمیز و عمومی بوده است.

کاهه بیان کرد: این روزها، مردم معمولا در بسیاری از نقاط، نمازخانه ایجاد می‌کنند، اما در گذشته، با ساختن مسجد محلی، برای اقامه نماز، عبادت و بندگی خدا، در همه جا و در سریع‌ترین زمان، این امکان فراهم می‌شد.

برخی از خانه‌های این روستا در حالی که همچنان از نمای تاریخی برخوردار هستند، اما در گذر ایام، تغییر کرده و پنجره‌های دو جداره نصب کرده‌اند و در حالی که بنیاد مسکن و میراث فرهنگی در تلاش برای حفظ بناهای تاریخی هستند، برخی از اهالی با تخریب آنها، در حال نوسازی هستند و سنگ‌فرش‌هایی که میلیون‌ها تومان از جیب بیت‌المال هزینه شده، با عبور و مرور خودروهای سنگین و ریختن مصالح ساختمانی در داخل کوچه، مجددا به سرانجام نرسیده، در حال تخریب است.

روستای کاهک، روستایی زیبا و تاریخی با فرهنگ‌هایی بعضا قدیمی و با فاصله حدود 20 کیلومتری از کویر ایران قرار گرفته و هر ساله پذیرای میهمانان زیادی است، بدون آنکه مسافران از روستای کاهک و زادگاه دکتر علی شریعتی اطلاع زیادی داشته باشند.

توجه به آداب و سننن قدیمی و بها دادن و حفظ ارزش‌ها، یکی از وظایف مسئولان فرهنگی و میراث فرهنگی است که باید به آنها توجه شود و با ورود به روستای کاهک، بسیاری از مسائل تاریخی با بررسی موضوعات و قدم گذاشتن در این روستا، به‌خوبی قابل  لمس است.

ادامه دارد...