«گفت‌وگو»؛ ضرورت اجتماعی در مسائل زنان

در جامعه‌ای با تکثر و تنوع فکری و فرهنگی، اختلاف‌نظرها امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است، اما چگونگی مواجهه با این اختلاف‌ها می‌تواند جامعه را به سوی همگرایی یا تضاد بیشتر سوق دهد. در جامعه به دلیل اتفاقات مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... شاهد تنازعات مختلف میان جریانات مختلف فکری در کشور هستیم و علاوه بر موضوعات عام جامعه، در حوزه مسائل زنان و جنسیت نیز این منازعات وجود دارد. در هفته‌های اخیر، نوع واکنش برخی شخصیت‌ها و افراد درباره موضوعاتی همچون فعالیت اقتصادی حضرت زهرا(س) و قانون عفاف و حجاب، مجدداً نشان داد که جامعه نیازمند رویکردی متفاوت برای حل مسائل است و چه میزان خلأ گفت‌وگوی سازنده وجود دارد. 

 

اسلام گفت‌وگو را راهی برای حل اختلافات، ایجاد همدلی، و ارتقای همزیستی می‌داند. قرآن کریم در آیه ۱۲۵ سوره نحل می‌فرماید: «ادْعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ»؛ یعنی حتی در هنگام اختلاف‌ نظر، براساس حکمت و اخلاق، دعوت به حق کنید که این رویکرد به‌ وضوح نشان می‌دهد ادبیات تخریبی و تقابل‌گرایانه نه‌تنها مؤثر نیست، بلکه به تعمیق شکاف‌ها و دوری از حقیقت منجر می‌شود.

 

یکی از حوزه‌هایی که گفت‌وگو می‌تواند در آن نقشی کلیدی ایفا کند، مسائل مرتبط با زنان و خانواده است. اختلاف‌نظرها درباره تعریف و نوع نگاه به زن، جایگاه او، حقوق زنان، نقش‌های اجتماعی آنها و یا سیاست‌هایی مانند عفاف و حجاب، نیازمند فضایی برای گفت‌وگو هستند که در آن همه طرف‌ها بتوانند به طرح نگرانی‌ها، نقطه نظرات و ارائه پیشنهادات خود بپردازند. متأسفانه این روزها تنش‌های ناشی از این موضوعات نه‌تنها به‌سوی حل مشکلات پیش نرفته، بلکه اغلب به تقابل‌ها و سوءتفاهم‌های بیشتر انجامیده است.

 

در این میان، گفت‌وگو به‌عنوان ابزاری برای کاهش تنش‌ها و رسیدن به فهم مشترک، می‌تواند کلیدی‌ترین راه‌حل باشد، گفت‌وگوهای سازنده در این حوزه می‌تواند فضایی ایجاد کند که طرفین اختلاف، نظرات خود را بدون ترس از تخریب شخصیت یا انگ‌زدن بیان کنند که این فرآیند نه تنها به فهم عمیق‌تر مباحث، روشن‌تر شدن مسائل و مواضع کمک می‌کند، بلکه به ایجاد همدلی و اقناع عمومی منجر می‌شود. در چنین شرایطی، گفت‌وگو و تعامل سازنده به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به خرد جمعی و اقناع و در نتیجه حل مسائل، ضروری به نظر می‌رسد، زیرا با توجه شرایط جدید جامعه عصر حاضر، با موضوعات و پدیده‌های جدیدی مواجه هستیم که فراتر از شبهه هستند، همچنین  با وجود نگرانی نسبت به آمیختگی برخی نظرات ناصحیح پیرامون زن، این گفت‌وگوها می‌تواند کمک شایانی به اصلاح تصورات ناصحیح و حل مسائل این حوزه کند و به درک عمومی و فرهنگ‌سازی نیز بینجامد.

 

 

آنچه امروز جامعه را با خطر جدی مواجه کرده است، رویکردهایی است که بر تخریب شخصیت‌ها و تقابل‌گرایی بنا شده‌اند که این رفتارها نه‌تنها سازنده نیستند، بلکه به گسترش شکاف‌های اجتماعی، تعمیق تضادها، کاهش اعتماد عمومی و انسجام اجتماعی منجر می‌شوند، چرا که در نبود گفت‌وگو، فرصت برای بیان مستقیم دغدغه‌ها، نگرانی‌ها، و دیدگاه‌ها از بین می‌رود. این خلأ باعث گسترش سوءتفاهم‌ها و برداشت‌های نادرست و پیش‌داوری می‌شود، همچنین زمانی‌که کانال‌های گفت‌وگو مسدود باشد، افراد و گروه‌ها برای دستیابی به اهداف یا ابراز نظرات خود به روش‌های تقابلی روی می‌آورند که این تقابل‌ها، به‌ویژه در مسائل اجتماعی و سیاسی، به افزایش تنش و شکاف میان اقشار مختلف منجر می‌شود و به مرور زمان، امید به امکان همکاری و تعامل تضعیف خواهد شد.

 

احساس شنیده نشدن یکی دیگر از عوامل اصلی بی‌اعتمادی است. وقتی افراد نتوانند در فضای گفت‌وگویی محترمانه و برابر دیدگاه‌های خود را مطرح کنند، حس کنار گذاشته شدن و بی‌اعتنایی در آنان تقویت می‌شود و این احساس، اعتماد به ساختارهای اجتماعی، سیاسی، و حتی روابط بین‌فردی را تضعیف می‌کند و در یک جامعه متنوع همچون ایران، این شیوه نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند آن‌ها را تشدید کند.

 

در نبود گفت‌وگوی سازنده، فضای اجتماعی به‌جای تمرکز بر راه‌حل‌سازی، به میدان رقابت‌های تخریبی تبدیل می‌شود و افراد و گروه‌ها به جای تعامل، سعی در حذف و بی‌اعتبار کردن یکدیگر دارند که این رفتار، جامعه را از اعتماد متقابل دور و به سوی بی‌ثباتی سوق می‌دهد.

 

 

جامعه ایران، با توجه به تنوع فرهنگی، مذهبی و اجتماعی، نیازمند الگویی از تعامل است که در آن، به جای تقابل، بر فهم متقابل تأکید شود. گفت‌وگو، اگر بر اساس اصول دینی، اخلاقی، انسانی، انصاف و صلح‌طلبی صورت گیرد، می‌تواند راهی برای کاهش تنش‌ها و ایجاد همبستگی اجتماعی باشد و زمینه را برای حل اختلاف‌ها فراهم می‌کند.

 

چه در حوزه مسائل زنان و چه سایر موضوعات، راه‌حل اختلافات نه در حذف یا تخریب یکدیگر، بلکه در ایجاد فضای گفت‌وگو برای یافتن نقاط مشترک است. همان‌گونه که آموزه‌های دینی و اخلاقی به ما می‌آموزند، جامعه‌ای که مهارت‌های گفت‌وگو و تعامل را تقویت کند، می‌تواند بر شکاف‌های اجتماعی و فکری غلبه کرده و به‌سوی آینده‌ای روشن‌تر حرکت کند.

 

برای عبور از چالش‌های اجتماعی و تقویت همبستگی در جامعه‌ای متنوع و پرتنش، نیازمند یک تغییر رویکرد هستیم. گفت‌وگو باید از یک مفهوم نظری به یک راهبرد عملی تبدیل شود و لازم است از خلال این گفت‌وگوها به مدل‌ها، الگوها و ساختارهای اطمینان‌آورتری جهت مدیریت تنازعات دست یافت تا اتهام سلیقه‌ای عمل کردن هم مرتفع بشود و شاهد کاهش نزاع و اصطکاک در جامعه باشیم، همچنین ایجاد نهادهایی برای آموزش مهارت‌های گفت‌وگو، تسهیل تعامل میان گروه‌های مختلف و ترویج فرهنگ گفت‌وگو در رسانه‌ها و فضای عمومی، می‌تواند به شکل‌گیری جامعه‌ای مبتنی بر همدلی و تفاهم کمک کند و تنها از طریق گفت‌وگوی سازنده است که می‌توان از تقابل‌ها عبور کرد و مسیری به سوی آینده‌ای روشن‌تر کرد.