فاطمه(س)؛ یگانه بانوی آیه تطهیر

برای شناختن هر فرد و سخن گفتن درباره‌ هر شخصی،‌ نخستين و مطمئن‌ترين راه شناخت، بررسی مجموعه‌ رفتار، گفتار، آثار و در يک كلام سيره و سبک زندگی اوست، اما اين مطلب استثنا و موارد نقضی هم دارد، به‌طور مثال اينكه آنچه به دست ما رسيده ناقص باشد و منعكس‌كننده‌ همه‌ خصوصيات واقعی شخص نباشد يا اینکه محيط و جامعه‌ پيرامون يک شخصيت، ظرفيت دريافت و آشكار‌سازی همه‌ استعدادها و توانايی‌ها و فضيلت‌های او را نداشته باشد.

 

شخصيت بزرگ و بی‌نظير حضرت فاطمه‌ زهرا(س) از جمله آن گروه برگزيدگان آسمانی و الهی است كه اخبار و آثار به جای مانده از ايشان و نيز همه‌ روايات و احاديثی كه در معرفی آن گرامی از سوی پيامبر خدا(ص) و خاندان عصمت و طهارت حتی گوشه‌ای از جلال و شكوه معنوی ايشان را برای طالب معرفت آشكار نمی‌کند، چراكه عظمت ايشان برتر از آن است كه در قالب كلمات و جملات چند خلاصه شود و از پايه، جنس معرفت آن گرامی از جنس معرفت وجدانی و نورانی است كه جز به ادراک قلبی و دريافت باطنی و هدايت الهی تحقق پيدا نمی‌كند.

 

برخی از مفاد روايات بسياری كه در جوامع روايی مسلمانان ـ هم خاصه و هم عامه ـ نقل شده است را با هم مرور می‌کنیم:

 

 

رسول‌ خدا(ص) درباره فرزندش حضرت فاطمه(س)، آن بانوی برگزيده‌ الهی ‌فرمود: همانا فاطمه پاره‌ای از وجود من است، او نور چشم و ميوه‌ دل من است و آنچه او را ناخوش دارد، مرا ناخوش کرده و آنچه موجب خشنودی او شود، مرا خشنود می‌کند.(1) و نيز فاطمه(س)، پاره‌ وجود من است هركه او را به خشم آورد مرا خشمگين کرده است.(2) و فاطمه(س) پاره‌ وجود من است، آنچه او را آزار برساند، مرا آزار می‌دهد.(3)

 

 

پدر ارجمندش، حضرت محمد بن عبدالله(ص)، اشرف مخلوقات و آخرين و بهترين پيامبران الهی و مادر گرامی حضرتش، ام‌المؤمنين خديجه بنت خويلد، بهترين بانوی زمان خود و يكی از چهار زن برگزيده آسمانی است.(4) 

 

پيامبر(ص) چنین فرمودند: دخترم فاطمه از نظر نسب و شرافت و كرامت بهترين انسان روى زمين است.(5) 

 

آن بانوی یگانه روز جمعه، بيستم جمادی‌الثانی سال پنجم از بعثت پيامبر مكرم اسلام، در مكه مكرمه به دنيا آمد و پيامبر(ص) ايشان را به امر خداوند، فاطمه نام گذاشت. امام صادق(ع) فرمود: برای فاطمه(س) نزد خدای عزوجل نه اسم است: «فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه، زهرا»(6) و كنيه‌های آن بانو را ام‌الحسنين،‌ ام‌السبطين، ام‌الائمه و ام‌ابيها نقل كرده‌اند. 

 

همسر گرامی آن بانو، امیرمؤمنان علی(ع) است؛ او که به منزله جان پیامبر(ص) و برترین فرد بعد از آن حضرت  است. فاطمه(س) يگانه بانويی است كه اگر اميرمؤمنان علی(ع) نبود، كفو و هم‌شأنی برای او نبود و هيچ مردی صلاحيت همسری او را نداشت.(7)

 

فرزندان پسر او امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، دو سرور جوانان اهل بهشت و محسن كه پيش از ولادت شهيد شد و دختران آن حضرت زينب و ام‌كلثوم‌ هستند. فاطمه(س) يگانه فرزند باقی‌مانده از رسول‌ خدا(ص) است كه نسل پيامبر از او ادامه يافته و جانشينان فرستاده‌ آسمانی همگی از فرزندان او هستند.

 

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: همه‌ فرزندان هر دختری به پدرشان منسوب می‌شوند، غیر از فرزندان فاطمه که من پدر آن‌ها هستم.(8) 

 

آن حضرت در سن 18 سالگی و در روز سه‌شنبه،‌ سوم جمادی‌الثانی سال يازدهم هجرت بر اثر صدمات ناشی از هجوم به بیت ایشان و پس از مدتی بستری بودن به شهادت رسید. طبق وصيت آن بزرگوار، تشییع و به خاکسپاری آن حضرت، مخفیانه و شبانه انجام شد و مسلمانان از توفیق حضور در این مراسم و زیارت مرقد مطهرشان محروم شدند.

 

 

بی‌گمان فاطمه(س) برترين بانوی امت اسلام، بافضيلت‌ترين بانوی بشريت و سرور زنان اهل بهشت و اهل ايمان است. پيام‌آور پروردگار جهان او را چنين معرفی كرده است: دخترم فاطمه بانوی بانوان جهان از پيشينيان و آيندگان است.(9)، فاطمه سرور زنان اهل بهشت است.(10) و نيز رسول‌ خدا(ص) فرمودند: ای فاطمه،‌ آيا خشنود نيستی كه بانوی بانوان اهل ايمان يا بانوی بانوان اهل بهشت باشی.(11)

 

 

فاطمه(س) سومين شخصيت الهی از اصحاب كساء است كه آيه‌ تطهير در شأن ایشان نازل شده و خداوند به پاكی و عصمت آنان گواهی داده است. آيه‌ مبارک تطهير، طهارت بانوی بانوان را همچون پاكی و طهارت آخرين فرستاده‌ الهی گواه می‌دهد. عايشه می‌گويد: صبحگاهی رسول‌ خدا(ص) بيرون آمد در حالی كه عبايی سياه بر خويش داشت، پس حسن بن علی وارد شد و او را زير عبا جای داد، سپس حسين بن علی آمد و با او زير عبا رفت، سپس فاطمه داخل شد و او را زير عبا جای داد و بعد علی آمد و او را وارد ساخت. سپس آيه‌ تطهير را قرائت كرد: همانا خداوند اراده فرموده كه هرگونه آلودگی را از شما اهل‌ بيت(ع) دور گرداند و شما را در نهايت پاكی قرار دهد.(12)

 

 

فاطمه(س) يگانه بانويی است كه خداوند طهارت و پاكی روح و جسم او را از هر آلودگی گواه داده است و به همين دليل فرستاده‌ خدا او را همتای قرآن و از اهل‌ بيتی برمی‌شمارد كه همه‌ امت برای دست‌يابی به هدايت موظف به تمسک به آنان هستند. رسول‌ خدا(ص) چنين می‌فرمايد: من در ميان شما چيزی به يادگار می‌گذارم كه اگر به آن تمسک بجوييد هرگز گمراه نمی‌شويد، دو امر گران‌بها، يكی از ديگری بزرگ‌تر است كتاب خدا كه ريسمان آويخته‌ از آسمان به زمين است و عترت و خاندانم (اهل بیتم) كه اين دو هرگز از يكديگر جدا نمی‌شوند تا در كنار حوض بر من وارد شوند.(13)

 

 

ايشان از همان اهل‌ بيتی است كه رسول‌ خدا(ص) تنها راه نجات و در امان ماندن از هلاكت در گمراهی را پيروی و اطاعت از آنان برشمرده است:  

 

ابوذر در حالی كه در  كعبه را گرفته بود می‌گفت: ای مردم، هر كه مرا می‌شناسد كه می‌شناسد و اگر نمی‌شناسد بداند من ابوذر (صحابی راستگوی پيامبر) هستم.

 

از رسول‌ خدا(ص) شنيدم كه می‌فرمود: اهل‌ بيت(ع) من مانند كشتی نوح هستند و هر كه در آن سوار شد نجات پيدا كرد و هر كه از آن بازماند هلاک شد.(14)

 

 

فضائل و مناقب فاطمه(س) در كتب اخبار و احاديث همه‌ فرق مسلمانان بی‌شمار است. خداوند متعال محبت و مودت با اين بانوی ارجمند را بر همه‌ مسلمانان واجب کرده است: ابن‌ عباس می‌گويد: هنگامی كه آيه‌ (بگو من بر انجام آن هيچ مزدی از شما نمی‌خواهم جز اينكه از شما می‌خواهم درباره‌ خويشاوندانم مودت داشته باشيد) بر پيامبر(ص) نازل شد، مردم پرسيدند: اين خويشاوندان شما كه مودت آنان بر ما واجب است چه كسانی هستند؟ فرمود: علی، فاطمه و فرزندان‌شان.(15)

 

 

به تصريح  كتب تفسير و تاريخ همه‌ نحله‌های مختلف مسلمان، فاطمه(س) تنها بانويی است كه از ميان همه‌ بانوان در واقعه‌ مباهله پيامبر(ص) با مسيحيان نجران حضور داشت و خداوند او را دليل حقانیت اسلام قرار داد. در گزارش‌های تاريخی چنين آمده است: هنگامی كه عاقب و طيب (رؤسای مسيحيان نجران به همراه هيئت همراه) به نزد پيامبر(ص) آمدند، پس از گفت‌وگوی بسيار و لجاجت آن‌ها رسول‌ خدا(ص) آنان را به مباهله و درخواست نفرين فراخواند. آنان پذيرفتند كه صبح روز بعد برای مباهله بيايند. فردا صبح رسول‌ خدا(ص) در حالی كه دست امام علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسين(ع) را گرفته بود آمد و در پی بزرگان مسيحيان فرستاد. آنان شكست را قبول كرده و از حضور در مكان مباهله خودداری كردند و پذيرفتند كه خراج پرداخت كنند. رسول‌ خدا(ص) فرمود: به آن كه مرا به حقيقت مبعوث كرده اگر مباهله را می‌پذيرفتند تمام دشت بر آنان آتش می‌باريد. جابر می‌گويد: آيه‌ شريفه‌(بياييد فرابخوانيم فرزندان‌مان و فرزندان‌تان را و زنان‌مان و زنان‌تان را و جان‌هايمان و جان‌هايتان را...) درباره‌ ايشان نازل شد و منظور از جان‌هايمان: رسول‌ خدا(ص) و علی بن ابیطالب(ع) است و فرزندان‌مان حسن و حسين هستند و زنان‌مان فاطمه(س).(16) 

 

 

فاطمه(س) همان بانویی است كه پس از واگذاری سرزمین فدک توسط یهودیان به پیامبر اکرم(ص)، خداوند متعال با نزول آیه «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ» به پيامبر فرمان می‌دهد كه این سرزمين را به فاطمه واگذار کند و پیامبر پس از نوشتن سند آن، واگذاری آن را به اطلاع مسلمانان می‌رساند و تا پس از رحلت پیامبر، کارگزاران فاطمه در آن مشغول به کار بودند.(17) پس از رحلت پيامبر(ص) اين سرزمين از فاطمه(س) غصب شد و آن بانوی گرامی برای باز‌پس‌گرفتن حق خود به مسجد آمد و خطبه‌ معروف فدكيه را ايراد فرمود.

 

 

بخشش طعام بانوی بانوان فاطمه(س) و همسر و فرزندان گران‌قدرش در حق مسكين و يتيم و اسير از چنان اخلاصی برخوردار بود كه مورد قبول خداوند متعال قرار گرفت و پروردگار آيات سوره‌ دهر(18)  را در شأن او و همسر و فرزندانش نازل فرمود.

 

 

سخن را در معرفی و شایستگی‌های محبوبه خدا به كلامی از رسول‌ خدا(ص) خاتمه می‌دهيم كه جایگاه آسمانی و مقام و منزلت حضرت صدیقه کبری(س)  را نزد خداوند متعال آشکار می‌کند:

 

رسول خدا(ص) ‌فرمودند: ای فاطمه! بی‌گمان خداوند متعال از خشم تو خشمگين و از خشنودی تو خشنود می‌شود.(19)

 

برگرفته از کتاب «فضل تو را آب بحر کافی نیست که تر کنم سر انگشت و صفحه بشمارم»

 

1. صدوق ، محمد بن علي بن بابويه قمی، الأمالی، مجلس 73، حديث 18 و شبيه آن در الصحيح،‌ بخاری، ج 4، ص 210.
2. بخاری، الصحيح، ج 4، ص 210، باب مناقب فاطمه رضی‌الله عنها.
3. مسلم نيشابوری، الصحيح، ج 7، ص 141، باب فضائل فاطمه بنت النَّبی.
4. نيشابوری، حاكم،‌ المستدرک ، ج 3، ص 185.
5. بحرانی، عبدالله، عوالم‌العلوم، مستدرک سيدة النساء إلى الإمام الجواد، ج‏ 11، قسم 1 (فاطمه 3)، ص 128 و  قندوزی حنفی، سليمان بن ابراهيم، ج 2، ص 333.
6. صدوق، محمد بن علی، خصال، ص 414.

7. کلينی، محمد بن يعقوب، الکافی، ج 2، ص 498.
8.تفسير الصافی؛ ج 4، ص 193 و خطيب بغدادی، أبی‌بكر بن علی، تاريخ بغداد، ج 11، ص 283.

9 . صدوق، أمالی، مجلس 73، حديث 18
10. بخاری، الصحيح، ج 4، ص 219 ، باب مناقب فاطمه رضی‌الله عنها
11. مسلم نيشابوری، الصحيح، ج 7، ص 143، باب فضائل فاطمه بنت النَّبي.

12. مسلم نيشابوری، الصحيح، ج 7، ص 130، باب فضائل اهل‌ بيت النبی و شبيه آن: حاكم حسكانی، عبيدالله، شواهد التنزيل، ج 2، ص 136، حديث 768  و بحرانی، سيدهاشم، الانصاف، ص 225، حديث 144

 16. تفسير القرآن العظيم، ج‏ 2،‌ 47  و ابن كثير، تفسير قرآن‌العظيم، ج 2، ص 47 و بحرانی، البرهان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 630.
 17. بن كثير، تفسير القرآن العظيم، ج 5، ص 64  و بحرانی، البرهان فی تفسير القرآن، ج 3، ص 521.
 18. زمخشری، محمود، الكشاف، ج 4، ص 670  و بحرانی، البرهان فی تفسير القرآن، ج 5، ص 546.
 19. صدوق، محمد بن علی بن بابويه، الأمالی، المجلس 61، الحديث 1 و حاكم‌ نيشابوری، ابی‌عبدالله، المستدرک، ج 3، ص 153 و متقی هندی، علاء‌الدين علب، كنزالعمال،‌ ج 12، ص 111.