چگونگی دستیابی به خودسازی در ماه رمضان

ماه رجب و ماه شعبان مقدمه‌ای برای تقویت بندگی و خودسازی در ماه رمضان است. اما اگر کسی به هر دلیلی موفق نشد که از آن دو ماه بهره وافری ببرد، فرصت ماه رمضان را نباید از دست دهد. این ماه، چنانکه در آموزه‌های دینی آمده است، ماهی پر عظمت و پر برکت است و برای استفاده معنوی از این ماه، باید به چند نکته مهم، توجه و اهتمام داشت که در ذیل مطرح می‌شود:

اندیشیدن و مراقبه در کارهای روزانه

یکی از بهترین کارها برای تقویت بندگی و خودسازی، اندیشیدن در کارهای روزانه است. همان دستورالعملی که در کتاب‌های اخلاقی آمده است را باید به دقت پیاده کنیم. باید با خودمان شرط ببندیم که در طول روز گناهی از ما سر نزند؛ شب موقع خواب، پرونده اعمال روزانه خود را بررسی کنیم تا اگر گناهی ناخواسته از ما سر زده باشد، به درگاه پروردگار استغفار کنیم و برای جبران آن در روزهای دیگر بکوشیم که تکرار نشود.

تلاش برای روزه‌داری حقیقی

روزه فقط به معنای اِمساک از خوردن و آشامیدن نیست بلکه باید تمام  اعضای انسان روزه باشد و از گناه پرهیز کند چنانکه در سخنان امام سجاد(ع) به این مسئله اشاره شده و با تعابیری مانند: «یومُ التَّنظِیف"(ماه پاک‌سازی از آلودگی‌ها» و... از این ماه یاد شده است. روزه‌داری باید منتهی به تقوا شود. چنانکه در آیه مربوط به روزه آمده است: «کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ...لَعَلَّکُم تَتّقُونَ»(بقره/ 183)، و واژه «تقوا» در درون خود، مفهوم «شناخت»، «عشق» و «طاعت» را نهفته دارد. یعنی روزه‌داری باید انسان را به نقطه‌ای برساند که زمینه را برای شناخت پروردگار، عشق به او و اطاعت از وی فراهم سازد.

تلاوت قرآن و اندیشیدن در آیات آن

ماه رمضان ماه نزول دفعی قرآن است و از این نظر نیز ماهی بزرگ محسوب می‌شود. روزه‌دار باید تا جایی که برایش مقدور است، قرآن بخواند و در آیات آن تدبر کند. گرچه تلاوت قرآن، به خودی خود ثواب دارد اما تدبر در آیات، دستور صریح این کتاب مقدس است و زمینه را برای انس بهتر با قرآن فراهم می‌سازد.

چنانکه در روایات آمده است، در ماه رمضان، شیطان به بند کشیده می‌شود. از این رو، این ماه بهترین فرصت برای خودسازی است. گرچه نفس اماره همچنان در این ماه به کارهای بد فرمان می‌دهد اما از آنجا که شیطان جنی در بند است، وسوسه نفس نیز به پایین ترین حد خود می رسد. با تزکیه و تهذیب یک ماهه در این ماه می‌توان زمینه خوبی را برای خودسازی در ماه‌های بعد فراهم ساخت و نفس را در مسیر الهی حرکت داد.

سیدابراهیم مرتضوی، مدرس دانشکده علوم قرآنی قم