برنامه‌های قرآنی خراسان‌رضوی؛ از جلسات مردمی تا جشنواره ملی

حمید صمدی، معاون قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌رضوی، در خصوص برنامه‌ها و ظرفیت‌های قرآنی خراسان‌رضوی، اظهار کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال‌های اخیر برنامه‌های متنوعی را در حوزه قرآن کریم در سطح استان خراسان‌رضوی و به‌ویژه در مشهد، به‌عنوان قطب قرآنی کشور، اجرا کرده است.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین موضوعات در این حوزه، تعدد دستگاه‌ها و نهادهای فعال قرآنی است که هرکدام بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های جداگانه‌ای دارند و این امر گاهی منجر به موازی‌کاری می‌شود. به همین دلیل، حدود دو سال پیش جلسات مشورتی با حضور ۱۰ تا ۱۲ دستگاه آغاز شد که حاصل آن شکل‌گیری «شورای مشورتی و هم‌افزایی فعالیت‌های قرآنی استان» بود. تاکنون ۳۲ جلسه از این شورا برگزار شده و علی‌رغم اینکه الزام قانونی برای تشکیل آن وجود نداشت، نتایج بسیار مثبتی دربر داشته است. این جلسات برخلاف نشست‌های رسمی و دولتی، با نظم، سادگی و اثرگذاری بیشتری پیش می‌رود و بسیاری از فعالیت‌های پراکنده گذشته اکنون در قالب هم‌افزایی دنبال می‌شوند.

شناسایی هزار جلسه مردمی قرآن در مشهد و شهرستان‌ها

معاون قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی بیان کرد: یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان قرآنی در مشهد، موضوع ظرفیت‌سنجی و شناسایی جلسات مردمی قرآن کریم بود. بر همین اساس مقرر شد در ۱۷۶ محله مشهد پایگاه قرآنی ایجاد شود تا همه جلسات خانگی و مردمی به این پایگاه‌ها متصل شوند. با وجود دشواری شناسایی تعداد فراوان جلسات قرآنی، سامانه‌ای طراحی و راه‌اندازی شد که تاکنون حدود 1000 جلسه در آن ثبت شده و ۳۵۵ جلسه نیز به‌صورت میدانی مورد بازدید قرار گرفته است. در این بازدیدها ضمن تقدیر از فعالیت‌های مردمی که قدمتی بیش از یک قرن دارند، تلاش شد بدون دخالت در کار آن‌ها، بستر لازم برای معرفی، حمایت و ارتقای علمی و آموزشی مدیران، اساتید و قاریان فراهم شود.

صمدی افزود: این طرح از مشهد فراتر رفت و در بسیاری از شهرستان‌ها، بخش‌ها و روستاها نیز پیگیری شد. شخصاً در بیش از ۱۲ شهرستان حضور یافتم و جلسات را در قالب محافل و مجامع قرآنی سامان دادیم. در این گردهمایی‌ها، اساتید برجسته و جوانان فعال شناسایی و مورد تقدیر قرار گرفتند. پایگاه اصلی این حرکت در مشهد، مسجد کرامت است که هر ماه در آخرین یکشنبه میزبان گردهمایی بزرگ قرآنی با حضور اساتید و قاریان بین‌المللی از شهرها و شهرستان‌های مختلف است. این محافل که با شور و نشاط خاصی برگزار می‌شوند، ضبط و پخش نیز می‌گردند و مورد استقبال مردم قرار دارند.

کرسی‌های تلاوت و معرفی روستاهای برتر قرآنی کشور

وی اظهار کرد: در ادامه، طرح «کرسی‌های تلاوت قرآن کریم در مساجد» در دستور کار قرار گرفت تا مساجد مختلف شناسایی و برنامه‌ریزی لازم برای برگزاری محافل تلاوت، چه به‌صورت خودجوش و چه سازماندهی‌شده، انجام شود. همچنین طرح دیگری تحت عنوان «انتخاب و معرفی روستاهای برتر قرآنی کشور» دنبال شد. در سال‌های گذشته، براساس گزارش‌های ارائه‌شده از استان، روستای بیلون گناباد به‌عنوان یکی از هفت روستای برتر قرآنی کشور شناخته شد. امسال نیز پس از اعلام فراخوان و دریافت مستندات، سه روستای برتر انتخاب و به وزارتخانه معرفی خواهند شد تا ظرفیت‌های قرآنی آنان در سطح ملی معرفی شد.

معاون قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی در ادامه گفت: از دیگر برنامه‌های شاخص، برگزاری «جشنواره ملی قصه‌های قرآنی آیات» است. این جشنواره ابتدا با محوریت قصه‌گویی آغاز شد و در ادامه، بخش قصه‌نویسی نیز به آن افزوده شد. بیشترین استقبال از این جشنواره از سوی نوجوانان و جوانان انجام می‌شود و با همکاری آموزش‌وپرورش، آثار متعددی از مدارس سراسر کشور ارسال می‌شود. ویژگی مهم جشنواره، بازگویی قصه‌های اصیل بومی از سوی کودکان و نوجوانان، با لهجه و لباس محلی هر منطقه است. شرکت‌کنندگان با استفاده از تلفن همراه آثار خود را ضبط و ارسال می‌کنند و در پایان، ارتباط داستان‌ها با آیات قرآن مانند موضوعات صبر، احسان به والدین یا ایثار و شهادت مشخص می‌شود. سومین دوره این جشنواره ملی در شهریورماه با اعلام فراخوان آغاز و در آبان داوری و در دی‌ماه مراسم اختتامیه آن برگزار می‌شود.

صمدی افزود: برنامه‌های دیگری نیز در دستور کار قرار دارد که با همکاری اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت به‌عنوان بازوی اصلی برگزاری برنامه‌ها اجرا می‌شود. از جمله، گردهمایی سالانه مدیران مؤسسات قرآنی برای توانمندسازی ظرفیت‌ها، دوره‌های آموزشی تخصصی مانند بهره‌گیری از هوش مصنوعی و تبلیغات در فضای مجازی، و نیز دوره‌های علمی ویژه مدیران و اساتید قرآنی. این اقدامات در راستای ارتقای علمی و مهارتی فعالان قرآنی و معرفی ظرفیت‌های نوین موسسات برنامه‌ریزی شده است.

حضور جامعه قرآنی در جنگ ۱۲ روزه با پویش «به سوی فتح»

وی ادامه داد: جامعه قرآنی در حوادث اخیر همچون جنگ ۱۲ روزه نیز حضوری فعال داشت. پویش قرائت سوره مبارکه فتح و آیاتی مرتبط با جهاد و ایثار، با مشارکت قاریان مشهد در فضای مجازی و جلسات قرآنی گسترش یافت. همچنین اجتماع بزرگ قرآنیان با عنوان «به سوی فتح» در دارالقرآن حرم مطهر رضوی و همزمان در شهرستان‌های سبزوار، نیشابور و کاشمر برگزار شد. در این مراسم از خانواده‌های شهدای جنگ تکریم گردید و بیانیه پایانی به نمایندگی از جامعه قرآنی قرائت شد. بر اساس گزارش‌ها، ۱۱۴ محفل «به سوی فتح» در سطح کشور برگزار شد که چهار محفل آن متعلق به استان خراسان‌رضوی بود.

معاون قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی تصریح کرد: در حوزه نوآوری مؤسسات قرآنی نیز تلاش‌های قابل توجهی شده است. با وجود محدودیت‌های مالی و حمایتی، برخی مؤسسات با بهره‌گیری از روش‌های نوین آموزشی مانند بازی‌ها و انیمیشن‌های قرآنی، برگزاری دوره‌های تخصصی برای کودکان و نوجوانان، و آموزش حفظ در دوره‌های یک‌ساله و سه‌ساله، توانسته‌اند موفقیت‌های چشمگیری کسب کنند. همچنین مؤسسات تخصصی صوت و لحن در مشهد، بانوان و دختران نخبه را آموزش داده و قاریان و حافظان برجسته‌ای مانند حاج هادی اسفیدانی، رضا گلشاهی و بسیاری دیگر را به جامعه قرآنی کشور معرفی کرده‌اند.

صمدی در ادامه بیان کرد: در زمینه ارتقای علمی قاریان و حافظان نیز همکاری نزدیکی با سازمان اوقاف برای برگزاری دوره‌های تخصصی تجوید، وقف و ابتدا، صوت و لحن و تدبر در قرآن انجام شده است. مؤسساتی مانند «صراط پیام‌آوران وحی» با سابقه ۸ تا ۱۰ ساله، به‌طور ویژه در جذب استعدادهای نخبه فعالیت کرده و پایگاه‌های متعددی در سراسر کشور ایجاد کرده‌اند.

معاون قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی اظهار کرد: در نهایت باید اشاره کرد که جلسات خانگی و محافل قرآنی در مشهد و استان خراسان‌رضوی، سابقه‌ای بیش از یک قرن دارند. بسیاری از قاریان و حافظان برجسته امروز، از دل همین جلسات برخاسته‌اند. این جلسات اکنون به‌صورت تخصصی در حوزه‌های مختلف حفظ، صوت و لحن، بانوان و نوجوانان برگزار می‌شوند. تاکنون نزدیک به هزار جلسه در سامانه شورای هم‌افزایی ثبت شده و با کمک شهرداری، طرح ایجاد «اطلس جامع جلسات قرآنی» در دست اقدام است تا همه مردم بتوانند از زمان و مکان این جلسات مطلع شوند و از ظرفیت عظیم قرآنی استان بهره‌مند گردند.