فقه و اجتهاد موجب بالندگی دین است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی و به نقل از حوزه‌علمیه خراسان، حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر نوایی، مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان، به مناسبت رونمایی از کتاب جدید خود تحت عنوان «فقه و اجتهاد حکومتی» اظهار کرد: فقه و اجتهاد دو عنصر پیوسته به هم هستند و دین از این دو مسئله به بالندگی می‌رسد.

وی با بیان اینکه فقه اسلامی از غنای درونی و ظرفیتی بی‌پایان برخوردار است و دین با اجتهاد تحول آفرین و همه جانبه در بستر تأسیس نظامات سیر خواهد کرد، عنوان کرد: از این رو، در مدت ۴۰ سال گذشته همه فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود را با تمرکز بر این موضوع انجام داده‌ام.

مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه این کتاب شروع و آغازی بر اندیشه اجتهاد تحول‌آفرین در بستر تأسیس نظامات است، خاطرنشان کرد: البته کتب دیگری با انسجام بهتر و روند مطلوب‌تر نگاشته شده است، اما به هر حال این کتاب در ۱۰ سال قبل همراه با تعداد تقریباً فراوانی از تحقیقات هم عرض آماده شد و اکنون ادامه آن در حد سه جلد آن بازنویسی و آماده عرضه است.

نوایی با بیان اینکه این کتاب از سه بخش تشکیل شده است، ابراز کرد: بخش اول به لزوم تشکیل حکومت اسلامی و ساختار شناسی فقه حکومتی می‌پردازد که ذیل آن سه فصل کلیات و مفاهیم، ساختار شناسی گزاره‌های اسلامی و ضرورت‌های تشکیل حکومت اسلامی مدنظر قرار گرفته است. در فصل اول، دیدگاه عالمان شیعی در لزوم تشکیل حکومت مطرح شده و تقکر شخصیت‌هایی مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، ابوالصلاح حلبی، ابن ادریس حلی، قطب‌راوندی، شیخ طوسی، نایینی، نجفی، صاحب جواهر و به ویژه اندیشه فقهی و سیاسی امام خمینی (ره) ارائه گردیده است.

وی درباره فصل دوم که به ساختارشناسی گزاره‌های اسلامی پرداخته است، اظهار کرد: در این بحث حکومت اسلامی در تحلیل گزاره‌ها اثبات شده که در کنار فصل سوم یعنی ضرورت‌های تشکیل حکومت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته و در آنجا بیان شده است که عمده‌ترین فلسفه تشکیل حکومت اسلامی تحقق جامعه دینی است. به عنوان مثال، گزاره تحقق عدالت، گزاره‌های اقتصاد اسلام مانند خمس، زکات و انفال مورد بررسی قرار گرفته و به این نکته اشاره شده که پیش فرض تحقق این گزاره‌ها، اصل حکومت دینی است.

مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه فصل دوم متشکل از چهار فصل است، ابراز کرد: فصل اول در مورد فقه سیاسی و حکومتی با بحث درباره فقه سیاسی و محوریت امام و ولایت، همچنین نگاه حکومتی به فقه با الگوی کتاب شریف جواهرالکلام ارائه گردیده است و واضح است که فقه جواهری، الگویی جامع در این خصوص شمرده می‌شود.

نوایی درباره فصل دوم یعنی چشم‌انداز فقه سیاسی و پیش فرض‌های آن تصریح کرد: تشکیل نظام الهی و ولایی، نفی سلطه کافران و... و از سوی دیگر الگو و روش امام خمینی(ره) در به صحنه آوردن فقه حکومتی در این قسمت مطرح شده است.

وی آرمان‌های فقه سیاسی مطرح شده همچون حکومت اسلامی، عدالت و ساخت نظامات دینی را فصل سوم بخش دوم این کتاب عنوان و خاطرنشان کرد: در فصل چهارم نیز نظام سازی فقه سیاسی و روش شناسی و جامعه شناختی آن بررسی شده است.

مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان در ادامه بخش سوم کتاب فقه و اجتهاد حکومتی را شامل سه فصل خواند و تشریح کرد: فصل اول این بخش به اجتهاد حکومتی، لزوم اجتهاد حکومتی، منابع اجتهاد، اجتهاد ناظر به حل مسئله، ضرورت نگاه حکومتی به فقه‌الشریعه، نگاه سیستمی به فقه اسلامی و موضوع شناسی حکومتی و مسائل دیگر مطرح شده است.

وی دومین فصل را که به ساختار نظام سازمانی فقه سیاسی اشاره دارد، تبیین کرد و گفت: اجتهاد به عنوان متد و روش نظام ساز، براساس درونمایه غنی فقه اسلامی در این خصوص مورد بررسی قرار گرفته و در این راستا به ضرورت شناخت اصول و قواعد اجتهاد حکومتی همچون حکم، متعلق حکم، موضوعات حکومتی، حکم حکومتی و مصلحت پرداخته شده و روش ارزیابی، تفریع، تطبیق، انطباق و تطبیق و منطق استنتاج به بحث گذارده شده است.

نوایی خاطرنشان کرد: در مبحثی دیگر، آمیختگی روش اجتهادی و فقهی با شیوه علمی و جامعه شناختی برای کشف مسئله‌ها به بحث گذارده شده که توجه به عقل و درک مسئله‌های سیاسی و مشکلات اجتماعی مبنای این مبحث می‌باشد و همچنین، تحلیل عقلی، تحلیل جامعه شناختی و علمی از دیگر روش‌های کشف و استنتاج شمرده شده‌اند.

مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه بحث نگرش سیستمی به دین در فصل سوم این بخش مدنظر است و از راه درک سیستم‌ها مسئله نظام‌سازی عینیت می‌یابد، ابراز کرد: اقتصاد اسلامی جزئی از کل سیستم حکومتی اسلام و همچنین مسائل حقوقی و تامین‌کننده کشف نظام حقوقی در این بخش به تصویر کشیده شده است.

وی خاطرنشان کرد: اجمالا به عنوان نتیجه و برآیند این پژوهش، توجه به ماهیت اکتشافی فقه اسلامی موردنظر بوده که در فرآیند آن، نظام حکومتی و اجتماعی و دیگر نظامات درون آن کشف و استنتاج گردد.