بالاترین مقام انبیا معلمی است

پنجم اکتبر هر سال به‌عنوان روز جهانی معلم در نظر گرفته شده و پیامبر اسلام نیز بزرگترین معلم تاریخ بشر است و دانشمندان و معلمانی که بتوانند همچون پیامبر اسلام دیگران را آموزش دهند، وارثان پیامبر(ص) هستند و برای همه بشریت سودمند خواهند بود. البته امسال این روز با رحلت پیامبر اکرم در 28 صفر نیز مصادف شده است.

معلمان، تاثیرگذارترین افراد در زندگی بشر هستند و معمولا بسیاری از افراد، اولین معلمان دوران تحصیل خود را به یاد دارند. معلمان بی‌شماری برای اینکه به درستی مسیر کودکی به بزرگسالی را طی کنیم به ما کمک کردند و شخصیت افراد به شدت تحت تاثیر معلمانی است که آنان را در سفرهای آموزشی راهنمایی کرده‌اند.

در اسلام، تنها معلمی که مقدمات تربیت معنوی بشر را فراهم کرده است پیامبر بزرگوار بودند. با اینکه در ابتدا حضرت محمد (ص) سواد خواندن و نوشتن نداشت، اما خداوند پیامبر را  پیام‌رسان نهایی و معلم کامل انسان‌ها انتخاب کرد تا پیام قرآن را به همه بشریت انتقال دهد. البته پیامبر یک معلم معمولی نبود و موارد آموزشی وی از هزاران سال پیش و تاکنون نیز ادامه دارد.

 پیامبر اسلام (ص)، ویژگی‌های منحصربه‌فرد بسیاری به‌عنوان یک معلم داشت که می‌توان آنها در سه بخش شخصیت، گفتار و اعمال تقسیم کرد که آرامش، تفکر صحیح و آینده‌نگری در آن به وضوح دیده می‌شد. گفتار وی بر اساس حکمت و دانش بود و در آموزش، مهارت خاص داشت. به آموزش‌های خود اطمینان داشت و هرگز در گفتار اشتباه نمی‌کرد. توانایی پیامبر در حفظ مطالب مهمترین عامل مهارت وی بود.

در کلاس‌های درس سراسر جهان، این امر معمول است که معلمان، دانش‌آموزان قوی‌تر از نظر آموزش و یادگیری را از دانش‌آموزان ضعیف‌تر جدا می‌کنند تا به هر فردی بر اساس نیازهای آموزشی وی مطالب را ارائه کنند تا دانش‌آموزان بتوانند از هر فرصتی برای ارتقا علمی و معنوی استفاده کنند، اما پیامبر اسلام بین افراد جامعه تمایز قائل نشد و هرگز به دنبال حذف یا اخراج فردی از دین اسلام نبود و پیام او برای همه بشریت بود.

بسیاری از ما با معلمانی برخورد کرده‌ایم که مطالب آموزشی آنان قابل درک نبوده است و با آموزش مشکل داشتیم، اما درس‌های پیامبر اسلام برای همه افراد قابل فهم و درک بود و به نقل از عایشه همسر پیامبر، سخنان پیامبر به اندازه‌ای واضح بود که می‌توان آنها را شمرد. همچنین پیامبر، به گفته یاران وی، کلمات خود را سه بار تکرار می‌کرد، کلماتی که او بیان و درسی که ارائه کرد بدون ابهام بود و به دانش‌آموزان اسلام کمک کرد تا ایمان خود را کامل و قرآن را به قلب خود وارد کنند.

پیامبر (ص) برای یاران خود درباره یگانگی خداوند متعال، زندگی مطابق با اسلام و توجه به آخرت سخنرانی می‌کرد. حضرت محمد (ص) در هر جنبه‌ای از زندگی خود نمونه بود و آنچه را که تبلیغ می‌کرد، انجام می‌داد و این امر باعث شد که اصحاب وی شاهد نحوه زندگی مطابق قرآن و سنت باشند.

شاید شنیده باشید که معلمان از رفتار دانش‌آموزان عصبانی می‌شوند و گاهی آنان را با روش‌های خاصی تنبیه می‌کنند، اما آموزش‌های پیامبر همراه با صبر بود. پیامبر اسلام هنگامی که پیام اسلام را در آغاز نبوت خود اعلام کرد با تحقیر و نفرت آشکار مواجه شد. 13 سال در مکه تلاش کرد تا پیام قرآن را به افراد جاهل آموزش دهد، اما در هر مرحله با مقاومت و خشونت افراد مواجه شد و تنها اقلیتی از افراد، اسلام را پذیرفتند.

پیامبر اسلام در مدینه نیز با موارد مشابه، اما کمتر مواجه شد و یک‌بار هم فکر ترک آموزش را نکرد و مهمترین ویژگی‌هایی که منجر به تقویت عزم و اراده در این ماموریت الهی شد، خرد، صبر و تمایل به فداکاری در راه‌ خداوند متعال بود. روشی که پیامبر اسلام (ص) برای آموزش انتخاب کرد، چنان تاثیری داشت که اسلام را به سریع‌ترین دین در حال رشد جهان مبدل کرد.

 پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عاری از افراط و تفریط بود و بر سادگی (متفاوت از ساده‌انگاری) و پیروی از راه میانه و متوازن تأکید می‌کرد. پیامبر(ص) با عمل خود به دیگران آموزش می‌داد به عبارتی هر چیزی که می‌خواست آموزش دهد را ابتدا خودش انجام می‌داد تا افراد از او تقلید کنند و نتایج عمل او را دریابند. شیوه زندگی او تجسم آموزه‌های الهی بود.

 یکی از روش‌های مهم تدریس پیامبر(ص) رویکرد تدریجی و مرحله‌ای برای آموزش و مشاوره بود و این نوع آموزش می‌تواند به افراد کمک کند تا با فهم مطلب قبلی، دیگر مطالب را فراگیرند، زیرا آموزش‌های سنگین می‌تواند منجر به سردرگمی افراد شود.

گفت‌وگو و پرسش متقابل از روش‌های آموزش پیامبر(ص) بود و این موضوع باعث می‌شد که مطالب برای افرادی که موضوع را متوجه نشده‌اند، دوباره توضیح داده شود و در نهایت منجر به تاثیر ماندگارتر دانش ارائه شده به همراهان شود.

منابع