چرا در نماز توجه لازم را نداریم

به گزارش ایکنا از خراسان‌رضوی، محمدعلی انصاری، مفسر قرآن و صاحب تفسیر مشکاة، شامگاه، هفتم بهمن‌ماه در نشست مجازی با موضوع «حضور و توجه کامل در نماز» اظهار کرد: اگر کسی نماز را درست بخواند، اما خشوع، اقبال و توجه را نداشته باشد، در قیامت به چنین انسانی نخواهند گفت که تو اینگونه نماز خواندی، اما آن جایگاه بلندی که برای نمازگزاران با خشوع در نظر گرفته شده، به چنین انسانی داده نمی‌شود.

وی بیان کرد: در واقع اگر نماز با خشوع خوانده شود این نماز مقبول می‌شود و اگر نماز مقبول بود به درک این حدیث از پیامبر اکرم(ص) می‌رسیم، ایشان می‌فرمایند: «نماز بهترین موضوعی است که خدا برای شما وضع کرده و اگر نماز مقبول باشد سایر اعمال هم مقبول است».

این مفسر قرآن تصریح کرد: به هر میزانی که در نماز خضوع کامل در وجود انسان باشد تنها همان درصد از نماز قبول است و با وجود اینکه سایر  بخش‌های نماز صحیح است، اما قبول نخواهد بود، بنابراین اگر کسی در نمازش تنها 10 درصد توجه را در برابر خداوند داشته باشد تنها همان 10 درصد از نماز او مقبول است و اگر کسی به‌صورت 100 درصدی خشوع کامل را در برابر خداوند داشته باشد در این صورت چنین انسانی معصوم می‌شود و دیگر هیچ سخنی در برابر چنین انسانی نمی‌توان به زبان آورد.

انصاری گفت: خداوند در آیه دوم سوره مبارکه مؤمنون، اولین نشانه مؤمنون را افرادی می‌داند که در نمازشان خشوع، توجه و اقبال را دارند، از این‌رو خوب است که از خود این سؤال را بپرسیم که چرا توجه لازم را در نماز نداریم؟ اولین موردی که برای این سؤال می‌توان عنوان کرد این است که ابتدا برای حضور، توجه و خشوع در نماز باید در وضو تمرکز لازم را داشت.

صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: این در حالی است که انسان‌ها حتی برای موفقیت در تمام عرصه‌های زندگی و برای اینکه بهترین بهره‌وری را در هر کاری داشته باشند، باید در کارها تمرکز را در اولویت  قرار دهند، بنابراین وقتی وضو می‌گیریم باید بر روی وضویی که می‌گیریم تمرکز کامل داشته باشیم و چه خوب است که این تمرکز همراه با ذکرهایی که مختص وضو است باشد.

وی بیان کرد: دومین مورد برای توجه به نماز این است که وقتی نماز را می‌بندیم به خداوند بگوییم که آیا فرصت دوباره برای خواندن نماز را به من می‌دهی یا نه و سومین مورد این است که پیش از تکبیرةالاحرام، سجده شکر را به‌جا آوریم و سپس الله‌اکبر بگوییم.

این مفسر قرآن افزود: چهارمین مورد هم این است که معانی و مفاهیم آنچه را که در نماز می‌خوانیم در ذهن خود منتقل کنیم و صرفاً لفظ اذکار و انجام حالات نماز نباشد و آخرین مورد هم این است با وجود اینکه چشم بستن در حین نماز مکروه است، اما اگر احساس می‌کنیم محیطی که در آن نماز می‌خوانیم موجب پرت شدن حواس می‌شود، لازم است که برای حضور واقعی در نماز، چشم‌ها را ببندیم.

انصاری در بخش دیگری از این نشست به «نیت» در نماز اشاره کرد و گفت: نیت هر عمل به معنای چرایی انجام آن در نفس آدمی است، برای نمونه چرایی خواندن نماز، نیت آن بوده كه ممكن است «قُرْبَةً اِلَی‌الله» باشد و بنا به امر الهی كه «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ»؛ پس برای پروردگارت نماز گزار و قربانی كن، ادا شود و ممكن است نیتی جز آن در میان باشد، یا مثلاً اگر چرایی رفتن به مجلس ذكر اهل بیت، احیای سیره ایشان و تقویت شعائر دینی و قدم برداشتن مطابق سیره آنان است، این چرایی، همان نیت رفتن به مجلس ذكر است.

وی اظهار کرد: به تعبیری نیز نیت، شیوه نگاه انسان به عمل و دلیل انجام آن است و جوهره حقیقی عمل را تشكیل می‌دهد. میزان خلوص عمل، بسته به نیت انسان است و نیت پیشانی عمل اوست و هر اندازه نیت عمل برای خدا و قرب به اوست به همان مقدار نیز اعتبار عمل بالا می‌رود و در مقابل نیز هر اندازه كه نیت برای قرب به خداوند نباشد از اعتبار آن عمل ساقط می‌شود و بهره‌ای به انسان نمی‌رساند.

صاحب تفسیر مشکاة در پایان گفت: در حدیثی آمده است: «إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّیاتِ»؛ به درستی كه اعمال، وابسته به نیت‌هاست، همچنین در حدیث دیگری آمده است: «نِیةُ الْمُؤْمِنِ خَیرٌ مِنْ عَمَلِهِ»؛ نیت مؤمن از عملش بهتر است، بدین منظور که اگر نیت اصلاح نشود، عمل نیز به درستی و صلاح نمی‌گراید.