عید فطر پاداش نفس در فرمانبرداری از حق است

محمود مهدوی دامغانی، پژوهشگر و مترجم قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، به مناسبت فرارسیدن عید سعید فطر با اشاره به تعبیر قرآن از عید گفت: واژه عید در کلام الله مجید به طور صریح و واضح تنها یک مرتبه در آیه 114 سوره «مائده» به کار رفته که خداوند می‌فرماید: «قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ و ارزقنا و أنت خیر الرازقین» آمده است، هنگامی که حضرت عیسی(ع) از پیشگاه خدا مسئلت می‌فرماید که سفره‌ای آماده برای حواریون فرو فرستد تا برای همه آنان عید باشد، اما در سه آیه دیگر قرآن (آیه 72 سوره فرقان، آیه 15سوره اعلی، آیه 3 سوره کوثر) سه عید اسلامی دیگر نهفته است.

وی ادامه داد: عید مبارک فطر در سوره «اعلی» آنجا بیان شده است که حق تعالی می‌فرماید: «خوشا به حال آنان که نخست زکات فطره را پرداخت می‌کنند و سپس نماز برپا می‌دارند که نماز عید فطر است». همچنین در سوره «کوثر» وقتی که خطاب به نبی اکرم(ص) گفته می‌شود «وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى» به نماز عید قربان و قربانی کردن گوسفند در راه خدا اشاره می‌شود که به واقع عبارت است از کشتن نفس بداندیش بفرمان نشدنی و اینکه مؤمن بتواند نفس خودش را در راه خدا قربانی کند و چه نیکو سرود میرزا حبیب خراسانی:
این نفس بداندیش بفرمان شدنی نیست/ وین کافر بدکیش مسلمان شدنی نیست

این پژوهشگر و مترجم قرآن گفت: خوشا به حال آنانی که در عید فرخنده قربان و در عید فرخنده فطر بتوانند خویشتن را بسازند و شایسته ابراز عنایت از سوی خداوند متعال کنند. توجه داشته باشید که خداوند متعال در آیه 42 سوره مبارکه «شوری» چنان نوید و مژده‌ای داده است که «اللّٰهُ لَطِيفٌ بِعِبٰادِهِ ...، خدا به بندگانش، بسیار دارای لطف و محبت است»

مهدوی دامغانی درباره ماه مبارک رمضان، بیان کرد: ماه مبارک رمضان و روزه در قرآن مجید در آیه 42 سوره «بقره» آمده است که ای مردم و گروندگان به آیین مقدس اسلام «وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ ... از نماز و روز یاری بطلبید». مفسران بزرگ اسلامی چه اهل سنت و چه شیعیان؛ از شیعیان شیخ طوسی و ابوالفتوح رازی و از بزرگان اهل سنت زمخشری در تفسیر کشاف و میبدی در تفسیر کشف‌الاسرار و عده‌الابرار، در این آیه مبارکه «صبر» را به معنای روزه گرفته‌اند، یعنی به کمک روزه و نماز برای مرحله قرب و نزدیکی به ساحت قدس الهی یاری بخواهید. خوشا به حال آنان که توفیق یارشان باد، چه در روزهای گرم مردادماه و چه در روزهای سرد آذر و دی به این عبادت الهی توفیق می‌یابند.

وی ابراز امیدواری کرد: خداوند متعال همه مسلمانان، به‌ویژه ایرانیان آزاده و گرانقدر را روز به روز به این‌گونه امور و جست‌وجوی راه تقرب به خدا پایدارتر و موفق‌تر بدارد و مباد که رفتار دیگران گرچه بسیار ناشایست باشد، ملاک سستی ما در انجام اعمال عبادی در پیمودن وادی قرب به خدا باشد.

این پژوهشگر و مترجم قرآن کریم اضافه کرد: عید فطر و عید قربان هر دو پس از دو عمل سخت و دشوار بیان شده است. عید فطر پس از 29 یا 30 روز روزه گرفتن، از لحاظ ظاهری خودداری از بعضی محرمات و از لحاظ باطنی ستیز با نفس بداندیش برای فرمانبرداری از حق و پایداری در اجرای اوامر و صبر کردن به سختی‌ها و دشواری‌ها و سرمست نشدن از شادی‌های زودگذر یا قدرت‌های پوشالی زودگذرتر است.

مهدوی دامغانی تأکید کرد: این مسئله بسیار باید مورد توجه قرار گیرد که پس از 29 یا 30 روز خداوند متعال این عید را قرار داده است و در آن عید تکلیف پسندیده‌ بر دوش هر مسلمان آزاده این است که در دعاهای خود، همه انسان‌ها را شریک کند، آن چنانکه پس از هر نماز در ماه رمضان ما به پیشگاه خدا زاری کرده‌ایم که بارخدایا همه گرسنگان را سیر کن، بار خدایا همه تشنگان را سیراب کن، بار خدایا همه برهنگان را بپوشان، بارخدایا همه بینوایان را توانگر کن، گویی ناصرخسرو آموزه‌ای به ما می‌دهد:
خلق خدا جملگی نهال خدایند/ هیچ نه بفکن از این نهال و نه بشکن

وی ابراز امیدواری کرد: خداوند متعال در روز عید فطر این توفیق را به همه خوانندگان و این کمترین گوینده عنایت کند که دیگران را از دعا بر خویش مقدم بداریم و دل‌های خود را آکنده از صفای نسبت به یکدیگر کنیم. کدورت‌ها را بذاییم و گردهایی را ممکن است بر خاطرات ما از گذر زمان و رفتار برخی افراد نشسته است، با آب زلال بشوییم و آماده تقرب به درگاه الهی باشیم.

این پژوهشگر و مترجم قرآن تصریح کرد: همچنین است در عید اضحی و باید توجه داشت که حج امروز آسان شده است و مسافت‌های چند هزار کیلومتری را در ظرف چند ساعت طی می‌کنیم، اما فراموش نکنیم که انجام فریضه حج چنان بوده است که به قول حافظ «در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان غم مخور» و قرآن هم تأیید می کند چه نیکوتر که عمل حج با پای پیاده انجام ‌شود. «وَ اَذِّن فِی النّاسِ بِالحَج...، مردم را فرمان بده به حج که با پای پیاده بیایند و آنان که ناتوانند سواره بیایند.

مهدوی دامغانی ادامه داد: گرچه امروز نمی‌توان سختی‌های حج را درک کرد، حج زمان گذشته و نه در سال‌های خیلی دور در 70 سال قبل پدران ما فاصله مشهد تا مدینه و نیز کعبه را ظرف 50 تا 60 روز می پیمودند، آن هم به شرط آنکه شتر آهسته برود، شب و روز و یا اگر اسب تازی دو تک رود به خطاب، آنجا هم پس از آن اعمال و پس از تمرین فروتنی از دویدن در صفا و مروه، از تبرع در طواف، از خویشتن را شکستن در پیشگاه حق تعالی، آنگاه عید قرار داده است که عید قربان یا عید اضحی باشد.

وی بیان کرد: در آیه 72 سوره مبارکه «فرقان» خداوند می‌فرماید: «وَ الَّذِينَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِراماً»، در جلسه‌هایی که همراه با کارهای خلاف آیین و خلاف شرع است، شرکت نمی کنند، «وَ إِذا مَرُّوا» این 4 آیه، 4 عید را در قرآن مشخص و مبرهن نموده است و از پیشگاه حضرت حق مسئلت می‌کنیم که به جمیع آنانی که در این ماه روزه گرفته‌اند و همه آنانی که هر جهت از انجام این عبادت معاف بوده‌اند و نسبت به همه انسان‌ها و آفریده‌ها رحمت گسترده خود را فرو فرستد و خداوند متعال عافیت، خیراندیشه و عاقبت پسندیده بر همگان ارزانی دارد، جمله‌ای که امام چهارم شیعیان در دعای روز عید فطر فرموده است: «بار خدایا از پدران و مادران ما، از اهل دین ما، از همه آنان که درگذشته‌اند و از آنان که تا روز قیامت می‌آیند و درمی گذرند، از گناه همگان در گذر و نسبت به همه مرحمت و عنایت خودت را مبذول دار».