امامت زودهنگام، حکمت الهی و جود ماندگار؛ نگاهی جامع به سیره امام جواد(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمسعود عمرانی، پژوهشگر دینی در گفت‌و‌گو با ایکنا از خراسان‌رضوی درباره شخصیت امام محمد‌تقی(ع)، اظهار کرد: امامت امام جواد(ع) در حدود ۸ سالگی براساس نصوص امامت از پیامبر(ص) و ائمه پیشین و همچنین علم لدنی الهی بود که در مناظرات علمی ایشان با بزرگترین علمای عصر آشکار شد. 

وی افزود: امامت امام جواد(ع) در سن پایین پیام‌های مهمی دارد؛ این پیام‌ها شامل شکستن معیارهای مادی است چرا که ارزش انسان به علم، تقوا و صلاحیت الهی است، نه سن و سال. تأکید بر مشیت الهی از دیگر پیام‌های این موضوع است چون خداوند هرکس را شایسته بداند، حتی در سنین کم، برای هدایت جامعه برمی‌گزیند و این البته الگویی برای به رسمیت شناختن شایستگی جوانان در عرصه‌های اجتماعی و دینی است.

معاون آموزش، پژوهش و فرهنگی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی درباره دلایل ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون، بیان کرد: این ازدواج سیاسی و تحمیلی بود و اهداف متعددی از جمله کنترل و مراقبت دائم از امام از سوی دربار عباسی، کاهش نفوذ اجتماعی با محدودکردن ارتباط‌های ایشان، ایجاد شبهه در وابستگی امام به حکومت و آزمایش در شرایط زندگی درباری است.

عمرانی ادامه داد: اما امام جواد(ع) با حکمت و متانت این شرایط را به فرصتی برای آزادی نسبی در تبلیغ معارف اسلام، شکستن انزوای اجباری و اثبات استقلال فکری و عملی خود تبدیل کردند.

وی همچنین درباره روایات شهادت امام جواد(ع) تصریح کرد: در مورد شهادت ایشان چند روایت وجود دارد که اولین مشهورتر است. این روایت همان مسموم‌شدن به دست همسرش ام فضل (دختر مأمون) با تحریک برادرش معتصم عباسی است که در سال ۲۲۰ ه.ق اتفاق افتاد.

پژوهشگر قرآنی ادامه داد: در روایت دیگر مسمومیت از سوی معتصم بدون دخالت مستقیم ام فضل اتفاق می‌افتد و در مجموع عمر شریف ایشان ۲۵ سال و مدت امامت‌شان حدود ۱۷ سال است. 

عمرانی همچنین در خصوص تحلیل اعتبار روایت‌های وارده درباره شهادت امام جواد(ع)، بیان کرد: روایت اول در منابع معتبر شیعی مانند الإرشاد شیخ مفید و کافی با اسناد قوی‌تر ذکر شده و مورد پذیرش اکثر علمای شیعه است. علت اصلی شهادت، ترس عباسیان از نفوذ روزافزون امام در میان مردم و حتی درباریان بود.

وی درباره ریشه‌های بخشندگی امام جواد(ع) تصریح کرد: بخشندگی ایشان که به «جود» شهرت داشت، از این ویژگی‌ها سرچشمه می‌گرفت اول ایمان عمیق به روزی‌رسانی خداوند مبنی بر این  اعتقاد راسخ که بخشش، روزی را کاهش نمی‌دهد و دوم شبیه‌سازی به جدش پیامبر اکرم(ص) که این خود تأسی به اخلاق «حَسَنَ الْخُلُقِ" رسول الله» است و سوم توجه به محرومان و احساس مسئولیت در قرض نیازمندان حتی در شرایط سخت شخصی است.

معاون آموزش، پژوهش و فرهنگی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی ادامه داد: از دیگر دلایل جود امام جواد(ع) زهد و ساده‌زیستی بود؛ ایشان با وجود مقام اجتماعی، زندگی ساده‌ای داشتند و اموال را میان نیازمندان تقسیم می‌کردند و همچنین بخشش را راهی برای شکرگزاری می‌دانستند.

عمرانی در پایان گفت: نقل شده است که امام جواد(ع) تمام اموال خود را در یک روز میان نیازمندان تقسیم کرد و وقتی علت آن پرسیده شد، فرمود: «این نزد خداوند بهتر از باقی ماندن آنها نزد من است.»