کتاب «فقه کلامی» علامه شهرستانی قلب مجموعه آثار ایشان است
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی گفت: امروزه کتاب «فقه کلامی» استاد علامه سیدعلی شهرستانی می‌تواند قلب مجموعه آثاری که امروز از آن‌ها رونمایی می‌شود باشد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، رئیس بنیاد بین‌المللی امامت، امروز 11 خردادماه در آیین رونمایی از مجموعه آثار علامه سیدعلی شهرستانی و تکریم آثار ایشان که در محل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، اظهار کرد: آنچه طی آشنایی با علامه شهرستانی به آن پی بردم، جمع ویژگی‌هایی است که معمولاً در محققان کمتر یافت می‌شود، از یک سو جامعیت علوم و اندیشه‌های ایشان در دانش‌های مختلف در عین حال تخصص‌گرایی و نقطه‌زنی در حوزه فکر و اندیشه و از سویی نیز پیروی گسترده از آثار بزرگان مذاهب مختلف در عین حال داشتن دقت و عمق در زوایای اندیشه‌های مختلف در وجود ایشان موج می‌زند.
وی بیان کرد: جمع میان اصالت و نوآوری‌های علمی و خلاقیت‌های معرفتی را می‌توان یکی از ویژگی‌های ایشان به‌شمار آورد. غالباً محققان ما یا ترازگرا هستند و یا از تراز قدیم اندیشه‌های تشیع روی بر می‌گردانند و به دنبال نوآوری عرصه اندیشه‌های جدید هستند.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت ابراز کرد: کتاب‌های استاد شهرستانی می‌تواند موضوعات خوبی برای پایان‌نامه‌ها باشد. ایشان همواره متواضعانه گفته‌اند که آثارشان همیشه باید در معرض دید منتقدان قرار گیرد.
سبحانی اظهار کرد: امروز کتاب فقه کلامی ایشان می‌تواند قلب مجموعه آثاری که امروز از آن‌ها رونمایی می‌شود باشد. فقه کلامی واژه‌ای است که شاید از دیدگاه مخاطبان، یک واژه درون متناقضی باشد و پیوند روشنی هم نداشته باشد، اما به نظر می‌رسد که این اثر یکی از کهن‌ترین، متداول‌ترین و مورد بحث‌ترین آثار ایشان بشمار می‌رود.
وی کتاب فقه کلامی علامه شهرستانی را رویکرد جدید کلامی دانست و افزود: همانگونه که می‌دانید کلام، رویکردهای مختلفی از جمله عقلی، فضائلی و... داشته است که متکلمان شیعه در طول تاریخ به مباحث کلامی و از جمله مباحث امامتی پرداخته‌اند، اما رویکرد فقهی کلامی از همه این‌ها متفاوت و متمایز است.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت ابراز کرد: فقه کلامی فقه احکام کلامی مانند فقه مؤمن و.... نیست و اصلاً بحث ایشان هیچ ارتباطی با این موضوعات ندارد.
سبحانی اظهار کرد: ما یک رویکرد تاریخی داشتیم که در بین معاصران در کلام پیدا شده و آن بحث دفاع از مبانی فقهی شیعه است، یعنی دفاع کلامی از مبانی فقهی مانند مجموعه کارهایی که متکلمان ما در گذشته انجام داده‌اند و یا در بین معاصاین در باب حقوق زن و حقوق بشر دفاع کلامی می‌کنند که باز هم نظریه فقهی کلامی استاد شهرستانی با این نظریه ارتباطی ندارد.
وی گفت: به تعبیر ایشان، نظریه فقهی کلامی به نوعی اثبات مرجعیت انحصاری اهل بیت(ع) از خلال دانش فقهی است و ما چگونه می‌توانیم از درون فقه با مقایسه اندیشه‌ها و آراء فقیهان در مسائل مختلف در نهایت به این اصل اساسی امامتی برسیم که تنها راه انتقال میراث سنت به نسل‌های بعد باید اهل بیت(ع) و امامت معصومین(ع) باشند، پس بر اساس این معنا نظریه فقهی کلامی یک رویکرد امامت‌پژوهی هم هست.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت ابراز کرد: فقه کلامی دو ادعای بزرگ دارد که ادعای اول آن این است که نشان دهد فقه اهل بیت(ع) اصالت دارد و از خروج از میراث نبوی دفاع می‌شود و هرگز این فقه بیرون از سنت اسلامی اصیل نیست و ادعای دوم نیز این است که اثبات کنیم هر آنچه بیرون از این دستگاه فقهی در مذاهب آمده همه بیرون از سنت نبوی است، بدعت است، غیر قابل اتکاست و حجیت ندارد.
سبحانی بیان کرد: ایشان در اثبات این دو مدعا پنج مرحله را به عنوان روش‌شناسی مبحث پیشنهاد می‌کنند. مرحله اول بحث از اختلافات فقهی مذاهب اسلامی است، اینکه نشان دهیم بین نظریه اهل بیت(ع) با سایر نظریات فقهی اختلاف عمیقی در اصولی که اساس سنت و بدعت است وجود دارد و مرحله دوم این است که نشان دهیم فقه اهل بیت(ع) از طریق سنت در بین اصالت میراث فقهی اهل بیت(ع) است.
وی افزود: مرحله دیگر این است که نشان دهیم سنت قطعی متداول بین مذاهب اسلامی منطبق با آنچه که در سنت فقهی اهل بیت(ع) آمده است، مرحله چهارم این است که نشان دهیم هرآنچه بیرون از سنت اهل بیت(ع) در مذاهب اسلامی رخ داده مرهون رأی شخصی است و گام پنجم هم این است که نشان دهیم تنها راه رسیدن به سنت قطعیه فقهیه تبعیت مرجعیت علمی اهل بیت(ع) است.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت اظهار کرد: استاد شهرستانی بر این نکته تأکید دارند که این مبحث هیچ ارتباطی با مبحث مقارن ندارد، زیرا برخی از افراد متصور شده‌اند که این فقه همان فقه مقارن است، اما تفاوت اساسی که بین نظریه فقه کلامی و فقه مقارن وجود دارد این است که فقه مقارن اساساً مربوط به اجتهادات فقهی است، در حالی‌که نظریه فقهی کلامی کاری به جزئیات اجتهاد فقهی ندارد.
سبحانی بیان کرد: نکته دوم این است که فقه مقارن فقه جزء‌نگر و فرع‌نگر است، در حالی‌که فقه کلامی کل‌نگر است و به کل دستگاه فقه نگاه می‌کند. به همین منظور می‌فرماید که بحث فقه کلامی، بحث استدلال عقلی است. نکته سوم این است که فقه مقارن به دنبال اخذ سند از درون فقه مذاهب دیگر برای فقه شیعه است و ایشان می‌فرماید که حوزه‌های علمیه شیعه باید فقه مقارن را با این رویکرد دنبال کنند.
وی تأکید کرد: بنابراین اگر مقارنه‌ای صورت می‌گیرد، همگی مقدمه اصل والاتر و آن اثبات مرجعیت انحصاری اهل بیت(ع) است.
مزایای نظریه فقهی کلامی
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت با اشاره به مزایای رویکرد فقهی کلامی اشاره کرد و گفت: به نظر من این رویکرد از اهمیت بسیاری برخوردار است و افقی فراروی دانش کلام ما می‌گشاید که می‌تواند روز به روز گسترده‌تر و با یک زبان علمی در بین مذاهب اسلامی و حتی غیر مذاهب اسلامی باشد که می‌توان این موضوع را پیشنهاد کرد که در محافل مستشرقان و به عنوان نظریه قابل گفت‌وگو در باب مرجعیت اهل بیت(ع) از این روش استفاده کرد.
سبحانی اظهار کرد: اولین مزیتی که این روش دارد آن است که میدان بزرگ فقاهت را در صحنه جهان اسلام به میدان بحث امامت پژوهی گذاشت. مشکل بزرگ مباحث امامت این است که حتی در ایران در بسیاری از محافل قابل ارائه نیست و این مربوط به ادبیات امام‌پژوهی ما می‌شود.
وی بیان کرد: مزیت دوم هم این است که ایشان می‌گویند فقه کلامی قابلیت توسعه به جامعه عمومی را دارد و نه تنها فقها و متخصصان، بلکه جامعه عمومی مسلمانان می‌توانند با این ادبیات ارتباط برقرار کنند، زیرا همگی می‌خواهند که تمام کارهای عبادی آن‌ها مطابق سنت نبوی باشد.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت گفت: در واقع این ابعاد مختلف ما را بر این داشت که با نگاهی به زوایای پژوهش‌های انجام شده توسط ایشان به معرفی آثاری بپردازیم که خوشبختانه امروز در یک مجموعه‌ای بزرگ توسط عتبه عباسیه منتشر شده است و محققان می‌توانند به جای مراجعه به آثار پراکنده‌ای که طی این سال‌ها بازنگری و منتشر می‌شد، یک مجموعه کاملی را در کنار یکدیگر داشته باشند و از آن‌ها استفاده کنند.
انتهای پیام
